https://sputniknews.uz/20210927/rus-tilini-cheklab-iqtisodiyotga-zarar-etkazilmoqda-ekspertlar-fikri-20661400.html

Рус тилини чеклаб, иқтисодиётга зарар етказилмоқда: экспертлар фикри

Рус тилини чеклаб, иқтисодиётга зарар етказилмоқда: экспертлар фикри

Sputnik Ўзбекистон

Собиқ СССР давлатларида рус тилига аслида қандай муносабатда бўлишмоқда - Sputnik материалида. 27.09.2021, Sputnik Ўзбекистон

2021-09-27T13:32+0500

2021-09-27T13:32+0500

2023-04-05T18:34+0500

колумнистлар

ўзбекистон

қозоғистон

қирғизистон

украина

озарбайжон

россия

https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/02/0b/15982921_0:160:3073:1888_1920x0_80_0_0_5db5580ac310500c38d408ad88485b1f.jpg

Совет Иттифоқи қулаганидан бери ўттиз йил ўтди,яқин хориж мамлакатларда эса вақти-вақти билан масалани кўтаришмоқда: рус тили миллий тилнинг ривожланишига тўсқинлик қилмоқдамми? 23 сентябрда Қирғизистон президенти Садир Жапаров қирғиз тилининг тўлиқ ишлаши учун рус тилида ҳужжат юритувини бекор қилишни таклиф қилди (ҳозир республикадаги ҳужжатлар икки тилда юритилади).Шу билан бир қатор собиқ иттифоқ давлатлари хулосага келди: рус тили иқтисодий ва техник ривожланиш учун муҳим. Собиқ СССР давлатларида рус тилининг ўрни ва унга бўлган муносабат қандай ўзгараётганини Sputnik мухбири ўрганиб чиқди.Оддий қирғизистонликлар – рус тили тарафдориПрезидент Жапаров расмий иш юритишдан рус тилини олиб ташлашни таклиф қилар экан, республикадаги етакчи олий ўқув юртларидан бири - Ельцин номидаги Қирғиз-Рус славян университети қуйидаги шиор остида ишламоқда: "Рус тили билан сиз дунёни забт этасиз!. Унинг олимлари тадқиқотлар эълон қилиб, натижалари шуни кўрсатадики, қирғизистонликларнинг кўпчилиги давлатни ривожлантириш учун рус тили зарур деб ҳисоблашмоқда."Биз сўров ўтказдик", дейди филология фанлари доктори, университет профессори Мамед Тагаев. - 740 киши билан сўров ўтказилди – уларнинг ёши 30 дан 60 гача, мамлакат вилоятларида яшовчи одамлар. Биз Бишкек аҳолиси билан сўров ўтказмадик, бу ерда рус тилидан ҳам, қирғиз тилидан ҳам фаол фойдаланилади”.Сўров натижаларига кўра, респондентларнинг 99% рус тили сифатли таълим олиш учун имкониятларни очади, касбий ўсишга ёрдам беради ва замонавий меҳнат бозорида рақобатбардошликни оширади, деб ҳисоблайди. Қолаверса, тарихан Қирғизистон фуқаролари учун рус тили ташқи дунё билан мулоқот қилиш услубига айланди, деб ҳисоблайи профессор Тагаев."Қирғизистонда рус тили янги Конституцияда расмий мақомини сақлаб қолди", дейди у. "Мамлакатда сиёсий воқеалар арафасида, вақти-вақти билан рус тилини жамоат ҳаётидан олиб ташлаш керак деган популистик баёнотлар пайдо бўлмоқда."Айтганча, шу йил 28 ноябрига Қирғизистонда Жўқорги Кенгашига (республика Олий Кенгаши) навбатдан ташқари сайловлар белгиланган. Ҳужжатлар соҳасида эҳтимолий ислоҳотлар рус тилининг мақомига таъсир қиладими, деган Sputnik саволига жавоб берар экан, Мамед Тагаев таъкидлайди: “Ҳозир ҳар бир фуқаро мурожаатни рус тилида ёзиш ҳуқуқига эга, бу унинг конституциявий ҳуқуқи. Шубҳасиз, ҳужжат юритувини қирғиз тилига ўтказиш рус тилининг Қирғизистондаги мавқеини сезиларли даражада заифлаштиради”.Бугунги кунда ҳужжатларни рус тилида ёзиш, эҳтимол, мамлакат аҳолисининг 26 фоизини танлайди. Қирғизистон Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2021 йил ҳолатига кўра, республиканинг 6,6 миллион фуқароларидан 1,7 миллиони этник қирғизлар эмас."Икки тил ўртасидаги муносабатларни уйғунлаштириш вақти келди", - деб ҳисоблайди профессор Тагаев. "Қирғистонликлар учун рус тили - бегона эмас, бу шахснинг ривожланиши учун ва умуман давлат учун қўшимча имкониятлар очиб беради, деган ишончга келиб, қирғиз ва рус тили ўртасидаги ноошкор қарама-қаршиликни олиб ташлаш керак".Қўшниларда вазият қандай?Бу борада қўшни давлат - Қозоғистон, фаол Куат Ахметов томонидан уюштирилган тил рейдлари билан боғлиқ воқеага қарамай, рус тилининг ролини чеклашмоқчи эмас. Аксинча, Ахметов ва унинг издошлари бешта шаҳардаги дўконларда қозоқ тилини билиш даражасини ўрганишни ташкил қилганидан сўнг, Қозоғистон бош прокуратураси жиноятиши қўзғатилганини маълум қилди - Ахметов миллатлараро адоватни қўзғатишда айбланди.Ахметовнинг бу ҳаракатини республика ҳукуматининг кўплаб вакиллари қоралади, президент Қосим-Жомарт Токаев эса Қозоғистонда рус тили миллатлараро мулоқот тили мақомига эга эканлигини ва "қонунга мувофиқ, унинг ишлатилишига тўсқинлик қилиб бўлмайди", деб эслатди.Амалдаги "Қозоғистон Республикаси тил тўғрисидаги қонуни"да шундай эълон қилинади: давлат ташкилотлари ва иш юритишда рус тили давлат тили (қозоқ - таҳр.) билан бир қаторда расман ишлатилиши мумкин. Фуқароларнинг тил борасидаги ҳуқуқларни чеклаб қўйиш эса уларнинг ҳуқуқларини бузиш ҳисобланади.“Россия ва Қозоғистон ўртасидаги чегара дунёдаги энг узун чегарадир. Рус тили -БМТнинг олтита расмий тилларидан биридир, шунинг учун биз бу масалага маданиятли тарзда ёндашишимиз зарур", - деди Токаев, шунингдек, қозоқ тилини ўрганишга интилиш “ўз келажагини Қозоғистон билан боғлайдиган ҳар бир киши" учун бурч эканлигини таъкидлади. Бироқ мамлакат "радикализмнинг ҳар қандай шаклини бостиришга" тайёр.Яқинда Озарбайжон президенти Илҳом Алиев ҳам рус тилининг аҳамияти ҳақида фикр билдириб, мамлакатда ўқиш рус тилида олиб бориладиган 340та мактаб иш фаолият олиб бораётганини эслатди.Ўзбекистон рус тилини ривожлантирмоқда, у ерда ҳукумат меҳнат мигрантларига рус тилини ўргатиш учун барча харажатларни ўз зиммасига олди. "Ўзбекистон Бандлик вазирлиги Россия Халқлар дўстлиги университети билан ҳамкорлик қилади", - деди Санкт-Петербург ўзбек миллий-маданий автономияси раҳбари Суратбек Абдураҳимов Sputnik мухбирига берган интервьюсида. "Ушбу лойиҳа доирасида Ўзбекистондан 700 нафар рус тили ўқитувчилари малака оширди, энди улар меҳнат мигрантларини ўқитиши мумкин".Ўзбекистон ҳукуматининг бу ҳаракати рус тили мамлакат учун қанчалик муҳим эканлиги англатади, дейди Абдураҳимов."Бу нафақат Россия билан муносабатлар ҳақида, балки бу ерга миграция даражаси, албатта, юқори", дейди у.- Лекин собиқ СССРнинг бошқа давлатлари билан муносабатларни олайлик - улар билан қандай гаплашиш мумкин? Рус тили - халқаро таълим, илм-фан ва ишбилармонлик муносабатларининг тили ҳисобланади".“Ҳеч ким миллий тилларга қарши эмас”Рус тили рақобатбардошлиги туфайли яқин хориж учун муҳим аҳамиятга эга, деб ҳисоблайди Михаил Осадчий, филология фанлари доктори, Пушкин номидаги давлат рус тили институтининг фан бўйича проректори. Унинг сўзларига кўра, сўзлашувчилар сони бўйича рус тили дунёда 8-ўринни эгаллайди, бундан ташқари, у 15та халқаро ташкилотда қўлланилади (таққослаш учун: инглиз тили 23тада ишлатилади).Рус тили рақобатбардошлиги туфайли яқин хориж учун муҳим аҳамиятга эга, дейди Михаил Осадчий, филология фанлари доктори, Пушкин номидаги давлат рус тили институтининг фан бўйича проректори. Унга кўра, гапирувчилар сони бўйича рус тили дунёда 8 -ўринни эгаллайди, бундан ташқари, у 15 та халқаро ташкилотда қўлланилади (таққослаш учун: инглиз тили 23 тада ишлатилади)."Кўп тиллилик - бу замонавий дунёдаги мутлақ тенденцияси, муваффақият ва рақобат устунлигининг элементи", - деди Осадчий Sputnik мухбирига берган интервьюсида. "Хўш, агар мамлакат ўз тилининг кўп тилли бўлиш имкониятини атайлаб камайтирса, у ўз ўзига зарар қилади: у ишбилармонлик алоқаларини камайтиради ва умуман ўз фуқароларининг эҳтиёжларига зид келади."Михаил Осадчий мисол сифати Украинани келтиради."Аслида, ҳар қандай тил оддий эҳтиёжлардан фойдаланиш воситасидир: маълумотларни узатиш ва қабул қилиш, қандайдир ижтимоий хизматларни олиш", - тушунтиради у. - Нега Украина фуқаролари рус тилидаги спектакллар боришни ёки фильмларни кўришни хоҳлайдилар? Чунки улар Россиянинг шундай мухлислари? Йўқ, шунчаки уларга шундай қулай. Бу ҳар кунги траектория, унга давлат аралашиб, айтади: йўқ, сизнинг тилингиз номақбул”.Баъзи Украина сиёсатчиларининг рус тилини рад этиш Россияга таъсир қилади деган фикри асоссиз, деб таъкидлайди Осадчий."Бу Россиянинг ички ҳолатига ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди", - дейди у. - Аммо Украина ичида кескинлик вужудга келмоқда. Одамлар сунъий чекловларни ёқтирмайди. Ва шуни тушуниш керакки, кўп тилли бўлиш сўрови бўлганида, ҳеч ким: "Келинг, рус тилининг ҳукмронлиги учун мамлакатнинг миллий тилини четга сурайлик", - демайди. Бу шунчаки тенглик ҳақида гап кетмоқда, ва бу мантиқан тўғри: кимдир тил ўрганиши керак, чет тилини ўрганганлар қанчалик қийинлигини билади. Бу ерда сизга шунчаки афзаллик берилган - сиз бир вақтнинг ўзида иккита тилни биласиз, ва ўзингиз ундан воз кечасиз".

https://sputniknews.uz/20210925/migrantlar-rus-tili-boyicha-sertifikatlarni-buxoroda-olishi-mumkin--20648438.html

https://sputniknews.uz/20210811/yangi-oquv-yilida-rus-tili-boyicha-600-mingta-yangi-darsliklar-chop-etiladi-20039857.html

https://sputniknews.uz/20210607/oleg-malginov-rus-tili-ozbek-madaniyatini-jahonga-tarqatishda-yordam-berdi-19118572.html

https://sputniknews.uz/20210603/rus-tilida-erkin-sozlashish-va-rossiya-tarixi-migrantlarga-qanday-talablar-qoyildi-19066815.html

https://sputniknews.uz/20210513/putin-rus-tilining-chet-elda-oqitilishiga-etibor-berishga-chaqirdi-18720235.html

https://sputniknews.uz/20210831/ozbek-tili-afgonistonda-rasmiy-tillardan-biri-bolib-qoladi-tiv-20313837.html

https://sputniknews.uz/20210903/putin-rossiya-i-ukraina-rano-ili-pozdno-vosstanovyat-otnosheniya-20354416.html

https://sputniknews.uz/20210825/ukraina-inqiroz-yubileyi-20232251.html

ўзбекистон

қозоғистон

қирғизистон

украина

2021

Янгиликлар

uz_UZ

колумнистлар, ўзбекистон, қозоғистон, қирғизистон, украина, озарбайжон, россия