https://sputniknews.uz/20210825/ukraina-inqiroz-yubileyi-20232251.html
Украина: инқироз юбилейи
Украина: инқироз юбилейи
Sputnik Ўзбекистон
24 август куни Украина ўзининг формал мустақиллигининг 30 йиллигини дабдаба билан нишонлади. 25.08.2021, Sputnik Ўзбекистон
2021-08-25T13:12+0500
2021-08-25T13:12+0500
2021-08-25T13:15+0500
колумнистлар
украина
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/07/16/19779821_0:198:2937:1850_1920x0_80_0_0_f7345b4b590a5eddb4906f267b951f17.jpg
Аммо айнан Украина мустақиллиги эълон қилинган пайтда (СССР расман парчаланишидан олдин ҳам) Украина инқирози 2014 йилда эмас, балки 2004 йилда бошланган эди.Ҳатто ўша пайтда совет республикаси раҳбарлари иккиюзламачилик билан фуқаролик тамойилига асосланган замонавий давлат қуриш ниятини эълон қилиб, аслида эса этник тозалаш химера яратиш йўлини тутдилар. Бу танлов кейинги барча муаммоларни олдиндан белгилаб берди.Латвия ва Эстониядан фарқли ўлароқ, маҳаллий рус жамоаларига қарши қаратилган фуқаролар бўлмаган институтни дарҳол жорий қилган украин миллатчилари аста-секин ўз босимларини оширдилар.Шунинг учун Болтиқбўйи давлатлари, улар ташкил этилган пайтда нисбатан заиф сиёсий инқирозни бошдан кечирган ҳолда, узоқ вақт давомида маҳаллий русларнинг қаршилик кўрсатиш эҳтимолига тўсқинлик қила олишди.90-йилларнинг бошларида Россия сиёсий, иқтисодий жиҳатдан ёқимсиз эди ва Болтиқбўйи давлатларидаги русларнинг катта қисми ҳар қандай ҳолатда ҳам маҳаллий жамиятларга қўшилишни афзал кўрди. 90 -йилларнинг охиригача Россия Федерациясининг миграция қонунчилиги иммиграция учун анча қулай бўлганидан фойдаланиб, чидай олмаган одамлар Россияга кўчиб кетишди. Шундай қилиб, Болтиқбўйи давлатларидаги рус ҳамжамияти бўлиниб кетди ва қаршилик кўрсатишга тайёр кучлар четга сурилди.Бошида руслар ҳақидаУкраинада улар бошқа йўл билан кетишди. Қонуний равишда русларнинг ҳуқуқлари деярли узоқ вақт давомида бузилмади. Украинизация судралиб юриш усули билан амалга оширилди ва аҳолининг аксарияти буни деярли пайқамади. Узоқ вақт давомида бу этник тинчликни сақлашга ва маҳаллий русларни ихтиёрий равишда ҳақиқий (паспорт эмас) украиналикларга "айлантиришга" имкон берди.Аммо 2005 йилдан бошлаб (Юшченко президентлиги бошланиши) давлат ОАВ, маданият ва санъатда тил квоталарини қонунлаштириш ва амалга оширишни бошлайди. Расмийлар Украинанинг аксарият шаҳарлари кўчаларида фақат русча овоз эшитилаётганидан норозилигини билдира бошлади.Таълимни мажбурий Украиналаштириш бошланади.Украина пойтахтидаги рус мактаблари элитали бўлмоқда, чунки тўрт миллионлик (расман 2,6 миллион) шаҳарда улардан ўндан камроғи қолди. Украинанинг ғарбий қисмида рус тилида таълим деярли бутунлай йўқолиб бормоқда. Давлат пропагандаси аста -секин ўзларини украинлар деб ҳисоблайдиган (ёки оддийгина Украинада яшайдиган) ва "тилни ўргана олмаган" одамларнинг паст поғонада эканлиги ҳақидаги фикрни тарғиб қилишни бошлайди.Украинанинг рус тилида сўзлашадиган фуқароларининг кўпчилиги украин тилини билишар эди, чунки у Украина ССР мактабларида ўқилган эди, одамлар оилада эшитган ўз она тилларида мулоқот қилишни афзал кўришарди.Аммо рус тилида сўзлашувчиларнинг паст поғонада эканлиги ҳақидаги тезис ишлай бошлади. Ва одамлар танлашни бошладилар. Кимдир ўзини кундалик ҳаётда украин тилидан фойдаланишга мажбур қилишни бошлади. Бу муҳим эмас "ҳақиқий ватанпарвар"лар ҳали ҳам украин тилида русча талаффуз билан гапирадиган одамларни "разил москал" деб билишади. Кимдир норозилик билдира бошлади.Бошқа томондан, давлат тил винтларини маҳкамлашни давом эттирди, бу ҳатто ўзларини украиналикларни патентланган деб ҳисоблайдиган Майданнинг русийзабон фаолларига қарши қилди.Кейин миллатчилар ҳаракат қиладиНатижада бугун ўта ола-була бўлган Украина этнополитик воқелики янада парчаланиб кетди.Украинада яшовчи руслар Россияга боришни хоҳлайдиганларга бўлинади ва иттифоқтузилмасини тиклашни орзу қиладиганларга бўлинади, бунда Москва Украинани бошқаришга аралашмайди, фақат бирор нарса қуриш ёки пул бериш керак бўлган ҳоллар бундан мустасно.Украиналиклар Украина президентлар билан эксперимент ўтказиш, удавлатни “Европа Иттифоқи ва НАТОга қўшадиган" одам топилгунча, шундан сўнг барча муаммолар ўз-ўзидан ҳал бўлади, деб ҳисоблаганларга бўлинади.Яна бир гуруҳ - Украина ҳудудларида этник автаркия яратмоқчи бўлганлар, улар келажакдаги "олий ирқ"нинг инкубатори деб ҳисоблайдилар. Ва кейин Майданнинг рус тилида сўзлашадиган фаоллари ва "АТО қаҳрамонлари" бор, улар ўзларини рус бўлишни тўхтатганини ҳис қилишди, лекин украиналик бўлишмади.Тушунганингиздек, давлат ташкил этувчи давлатда шундай оғир аҳволда бўлган мамлакат барқарорликдан жуда узоқда. Шу билан бирга, молиявий ва сиёсий гуруҳлардан ташкил топган элитанинг ниҳоятда тарқоқлиги ҳам вазиятни янада оғирлаштирмоқда, чунки украинизация учун кураш ҳалокатли иқтисодиётга олиб келди.Жамият шунга ўхшаш муаммога дуч келди. Иш ўринларининг кескин танқислиги, реал иш ҳақининг қулаши ва ҳамма нарсага нархларнинг кўтарилиши шароитида, мамлакат фуқароларининг камида ўн миллиони (Украина расмий маълумотларига кўра) доимий равишда чет элда меҳнат қилмоқда. Пессимистлар ҳатто 15 миллион одам ҳақида гапиришади. Оптимистик ҳисоб-китобларга кўра, бугунги кунда Украинанинг ҳақиқий доимий аҳолиси 35 миллион кишини ташкил этади (пессимистлар 25 миллион ҳақида гапиради), бу шуни англатадики, деярли ҳар бир украин оиласида, кимдир чет элда меҳнат қилмоқда.Биламан, Украинада ҳеч ким хорижда ишламайдиган ва ўзларини яхши ҳис қиладиган минглаб оилаларни топиш мумкин. Биз ўртача рақамлар ҳақида гапираяпмиз, Зеленский, Кучма ёки Тимошенконинг қариндошлари хорижга ишлаш учун кетишга ҳожат йўқлигини тушунишади. Аммо бу фаровонлик Украинани тўлиқ,кўпчилик абадий тарк этган кўплаб оилалар томонидан қопланади.Гап шундаки, ҳатто Россия ва Украинанинг Украина фуқаролигидан Россия фуқаролигига ўтиш тўғрисидаги маълумотлари ҳам деярли тўртта даражада фарқ қилади. Беш йиллик давр мобайнида Россия Украина фуқароларига қарийб бир миллион паспорт берди (Қримни ҳисобга олмаганда ва жорий йил маълумотларисиз), Украина эса шу вақт ичида ярим минг фуқаросидан айрилган деб ҳисоблайди.Аммо 30 йил давомида ҳар йили минглаб ва ҳатто ўн минглаб одамларга венгер, румин паспортлари, поляк карталари (Полша фуқаролигини тез олиш ҳуқуқини беради) топширилади. Украиналиклар Италия, Португалия, Буюк Британия, Германия, Австралия, Канада, АҚШ фуқаролигини оладилар.Яъни, ҳатто мамлакатдаги демографик вазиятни тавсифловчи расмий Украина тузилмаларининг ҳалокатли баҳолари ҳам ўта юқори баҳоланади. Ҳатто энг оптимистик баҳолар ҳам Украина жамияти атомизацияга учраган, парчаланиб кетган ва оддий ижтимоий ҳаётни тиклашга ҳам, ўз давлатчилигини тиклашга ҳам қодир эмаслигини тасдиқлашга имкон беради.Стратегик мақсад ва унга эришиш учун сарфланиши мумкин бўлган ресурсларнинг максимал миқдори муддатидан олдин аниқланган тақдирдагина бундай қийин вазиятда максимал самарага эришиш мумкин.Бу, албатта, Украинада сақланиб қолган аҳоли учун умидсиз ташхис. Аммо у ўттиз йил олдин ташқи сиёсатда истеъмол қилинадиган маҳсулот ролини танлаган ва ўша пайтдан бери бу қарорни доимо тасдиқлаб келмоқда.
https://sputniknews.uz/20210824/demokratiya-faqat-sozda-ukraina-qanday-qilib-repressiya-va-tsenzura-mamlakatiga-aylandi-20220045.html
https://sputniknews.uz/20210823/siyosiy-va-kredit-qaramligi-ei-bilan-dostlik-ukrainaga-nima-keltirdi-20203207.html
https://sputniknews.uz/20210820/cobiq-sovet-ittifoq-davlatlari-uchun-ukraina-darslari-20171465.html
https://sputniknews.uz/20210820/defolt-ishsizlik-bankrotlik-rossiyaga-qarshi-siyosat-ukrainani-qaerga-olib-keldi-20162254.html
https://sputniknews.uz/20210817/yanukovich-ukrainaning-30-yil-mustaqillikdagi-asosiy-xatosini-aytdi-20111864.html
украина
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2021
Ростислав Ищенко
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
Ростислав Ищенко
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
Янгиликлар
uz_UZ
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Ростислав Ищенко
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/353/94/3539412_549:0:1393:844_100x100_80_0_0_150bdb40f9c63b41dc89c0669eceb0dd.jpg
колумнистлар, украина
Украина: инқироз юбилейи
13:12 25.08.2021 (янгиланди: 13:15 25.08.2021) 24 август куни Украина ўзининг формал мустақиллигининг 30 йиллигини дабдаба билан нишонлади.
Аммо айнан Украина мустақиллиги эълон қилинган пайтда (СССР расман парчаланишидан олдин ҳам) Украина инқирози 2014 йилда эмас, балки 2004 йилда бошланган эди.
Ҳатто ўша пайтда совет республикаси раҳбарлари иккиюзламачилик билан фуқаролик тамойилига асосланган замонавий давлат қуриш ниятини эълон қилиб, аслида эса этник тозалаш химера яратиш йўлини тутдилар. Бу танлов кейинги барча муаммоларни олдиндан белгилаб берди.
Латвия ва Эстониядан фарқли ўлароқ, маҳаллий рус жамоаларига қарши қаратилган фуқаролар бўлмаган институтни дарҳол жорий қилган украин миллатчилари аста-секин ўз босимларини оширдилар.
Шунинг учун Болтиқбўйи давлатлари, улар ташкил этилган пайтда нисбатан заиф сиёсий инқирозни бошдан кечирган ҳолда, узоқ вақт давомида маҳаллий русларнинг қаршилик кўрсатиш эҳтимолига тўсқинлик қила олишди.
90-йилларнинг бошларида Россия сиёсий, иқтисодий жиҳатдан ёқимсиз эди ва Болтиқбўйи давлатларидаги русларнинг катта қисми ҳар қандай ҳолатда ҳам маҳаллий жамиятларга қўшилишни афзал кўрди. 90 -йилларнинг охиригача Россия Федерациясининг миграция қонунчилиги иммиграция учун анча қулай бўлганидан фойдаланиб, чидай олмаган одамлар Россияга кўчиб кетишди. Шундай қилиб, Болтиқбўйи давлатларидаги рус ҳамжамияти бўлиниб кетди ва қаршилик кўрсатишга тайёр кучлар четга сурилди.
Украинада улар бошқа йўл билан кетишди. Қонуний равишда русларнинг ҳуқуқлари деярли узоқ вақт давомида бузилмади. Украинизация судралиб юриш усули билан амалга оширилди ва аҳолининг аксарияти буни деярли пайқамади. Узоқ вақт давомида бу этник тинчликни сақлашга ва маҳаллий русларни ихтиёрий равишда ҳақиқий (паспорт эмас) украиналикларга "айлантиришга" имкон берди.
Аммо 2005 йилдан бошлаб (Юшченко президентлиги бошланиши) давлат ОАВ, маданият ва санъатда тил квоталарини қонунлаштириш ва амалга оширишни бошлайди. Расмийлар Украинанинг аксарият шаҳарлари кўчаларида фақат русча овоз эшитилаётганидан норозилигини билдира бошлади.
Таълимни мажбурий Украиналаштириш бошланади.
Украина пойтахтидаги рус мактаблари элитали бўлмоқда, чунки тўрт миллионлик (расман 2,6 миллион) шаҳарда улардан ўндан камроғи қолди. Украинанинг ғарбий қисмида рус тилида таълим деярли бутунлай йўқолиб бормоқда. Давлат пропагандаси аста -секин ўзларини украинлар деб ҳисоблайдиган (ёки оддийгина Украинада яшайдиган) ва "тилни ўргана олмаган" одамларнинг паст поғонада эканлиги ҳақидаги фикрни тарғиб қилишни бошлайди.
Украинанинг рус тилида сўзлашадиган фуқароларининг кўпчилиги украин тилини билишар эди, чунки у Украина ССР мактабларида ўқилган эди, одамлар оилада эшитган ўз она тилларида мулоқот қилишни афзал кўришарди.
Аммо рус тилида сўзлашувчиларнинг паст поғонада эканлиги ҳақидаги тезис ишлай бошлади. Ва одамлар танлашни бошладилар. Кимдир ўзини кундалик ҳаётда украин тилидан фойдаланишга мажбур қилишни бошлади. Бу муҳим эмас "ҳақиқий ватанпарвар"лар ҳали ҳам украин тилида русча талаффуз билан гапирадиган одамларни "разил москал" деб билишади. Кимдир норозилик билдира бошлади.
Бошқа томондан, давлат тил винтларини маҳкамлашни давом эттирди, бу ҳатто ўзларини украиналикларни патентланган деб ҳисоблайдиган Майданнинг русийзабон фаолларига қарши қилди.
Кейин миллатчилар ҳаракат қилади
Натижада бугун ўта ола-була бўлган Украина этнополитик воқелики янада парчаланиб кетди.
Украинада яшовчи руслар Россияга боришни хоҳлайдиганларга бўлинади ва иттифоқтузилмасини тиклашни орзу қиладиганларга бўлинади, бунда Москва Украинани бошқаришга аралашмайди, фақат бирор нарса қуриш ёки пул бериш керак бўлган ҳоллар бундан мустасно.
Украиналиклар Украина президентлар билан эксперимент ўтказиш, удавлатни “Европа Иттифоқи ва НАТОга қўшадиган" одам топилгунча, шундан сўнг барча муаммолар ўз-ўзидан ҳал бўлади, деб ҳисоблаганларга бўлинади.
Яна бир гуруҳ - Украина ҳудудларида этник автаркия яратмоқчи бўлганлар, улар келажакдаги "олий ирқ"нинг инкубатори деб ҳисоблайдилар. Ва кейин Майданнинг рус тилида сўзлашадиган фаоллари ва "АТО қаҳрамонлари" бор, улар ўзларини рус бўлишни тўхтатганини ҳис қилишди, лекин украиналик бўлишмади.
Тушунганингиздек, давлат ташкил этувчи давлатда шундай оғир аҳволда бўлган мамлакат барқарорликдан жуда узоқда. Шу билан бирга, молиявий ва сиёсий гуруҳлардан ташкил топган элитанинг ниҳоятда тарқоқлиги ҳам вазиятни янада оғирлаштирмоқда, чунки украинизация учун кураш ҳалокатли иқтисодиётга олиб келди.
Жамият шунга ўхшаш муаммога дуч келди. Иш ўринларининг кескин танқислиги, реал иш ҳақининг қулаши ва ҳамма нарсага нархларнинг кўтарилиши шароитида, мамлакат фуқароларининг камида ўн миллиони (Украина расмий маълумотларига кўра) доимий равишда чет элда меҳнат қилмоқда. Пессимистлар ҳатто 15 миллион одам ҳақида гапиришади. Оптимистик ҳисоб-китобларга кўра, бугунги кунда Украинанинг ҳақиқий доимий аҳолиси 35 миллион кишини ташкил этади (пессимистлар 25 миллион ҳақида гапиради), бу шуни англатадики, деярли ҳар бир украин оиласида, кимдир чет элда меҳнат қилмоқда.
Биламан, Украинада ҳеч ким хорижда ишламайдиган ва ўзларини яхши ҳис қиладиган минглаб оилаларни топиш мумкин. Биз ўртача рақамлар ҳақида гапираяпмиз, Зеленский, Кучма ёки Тимошенконинг қариндошлари хорижга ишлаш учун кетишга ҳожат йўқлигини тушунишади. Аммо бу фаровонлик Украинани тўлиқ,кўпчилик абадий тарк этган кўплаб оилалар томонидан қопланади.
Гап шундаки, ҳатто Россия ва Украинанинг Украина фуқаролигидан Россия фуқаролигига ўтиш тўғрисидаги маълумотлари ҳам деярли тўртта даражада фарқ қилади. Беш йиллик давр мобайнида Россия Украина фуқароларига қарийб бир миллион паспорт берди (Қримни ҳисобга олмаганда ва жорий йил маълумотларисиз), Украина эса шу вақт ичида ярим минг фуқаросидан айрилган деб ҳисоблайди.
Аммо 30 йил давомида ҳар йили минглаб ва ҳатто ўн минглаб одамларга венгер, румин паспортлари, поляк карталари (Полша фуқаролигини тез олиш ҳуқуқини беради) топширилади. Украиналиклар Италия, Португалия, Буюк Британия, Германия, Австралия, Канада, АҚШ фуқаролигини оладилар.
Яъни, ҳатто мамлакатдаги демографик вазиятни тавсифловчи расмий Украина тузилмаларининг ҳалокатли баҳолари ҳам ўта юқори баҳоланади. Ҳатто энг оптимистик баҳолар ҳам Украина жамияти атомизацияга учраган, парчаланиб кетган ва оддий ижтимоий ҳаётни тиклашга ҳам, ўз давлатчилигини тиклашга ҳам қодир эмаслигини тасдиқлашга имкон беради.
Стратегик мақсад ва унга эришиш учун сарфланиши мумкин бўлган ресурсларнинг максимал миқдори муддатидан олдин аниқланган тақдирдагина бундай қийин вазиятда максимал самарага эришиш мумкин.
Бу, албатта, Украинада сақланиб қолган аҳоли учун умидсиз ташхис. Аммо у ўттиз йил олдин ташқи сиёсатда истеъмол қилинадиган маҳсулот ролини танлаган ва ўша пайтдан бери бу қарорни доимо тасдиқлаб келмоқда.
