ТОШКЕНТ, 24 июн – Sputnik. Улуғ Ватан уруши фронтларида кечган жангларда аввал Қизил, кейин Совет Армияси таркибидаги ҳарбий қисмларда 70 мингга яқин итлар қатнашган. Улар аскарлар билан бирга оч қолишган, хандақларда совуқ еган ва ҳўл бўлган, танклар остига ўзини ташлаб, душман поездларини портлатган. Ҳайвонлар одамлар билан бир қаторда тиришқоқлик, жасорат ва қаҳрамонлик намойиш этиб, Ғалаба кунини яқинлаштирганлар.
Фашизм устидан қозонилган ғалабага ҳисса қўшган итлар ҳақида РИА Новости нашрига Россия кинология федерацияси (РКФ)да ҳикоя қилишди.
"Улуғ Ватан урушида итлар жасорат ва садоқат намоён этиб, одамларга бундайин мушкул пайтларда ёрдам бериб, аскарларнинг ишончли йўлдошларига айландилар. Қарийб 70 минг тўрт оёқли жангчилар Ватанимизни душманлардан ҳимоя қилди. Ҳайвонлар турли хил ишларни бажарардилар: улар миналарни қидирар, ярадорларга ёрдам беришар, алоқачи ва сапёрлар сифатида хизмат қилишар, баъзилари муҳим хабарлар ва ўқ-дориларни жанговар ҳаракатларнинг қоқ марказига етказиб берардилар. Бу итларнинг барчаси Улуғ Ватан урушининг чинакам қаҳрамонлари", - деди РКФ президенти Владимир Голубев РИА Новости билан кечган суҳбатда.
Уруш йилларида барча ҳарбий фронтларда 17та миначи-итлар батальони, 14та зирҳли техникаларни қирувчи-итлар отрядлари, 37та аравага қўшиладиган-итлар батальонлари, иккита махсус отряд ва тўртта алоқачи отрядлар ўқитилди ва шакллантирилди. Санитар-итлар ярадорларга медицина-сумкасини олиб келиб, уларни ўлимдан қутқарардилар.
Алоқачи-итлар уруш йилларида 200 мингдан ортиқ хабарларни етказдилар ва саккиз минг километрдан ортиқ телефон симларини узатдилар, мина изловчи итлар 15 153 километр ҳарбий йўлларни текширдилар. Итлар нафақат инсонлар ҳаётини сақлаб қолишар, балки ўз ҳаётини ҳам қурбон қилардилар. "Камиказе" итлари душманнинг 300 дан ортиқ зирҳли техникасини портлатдилар. Биринчи танк ит томонидан уруш бошланганидан бир ой ўтгач - 1941 йилнинг 27 июлида Рогачёв яқинида портлатилган.
Сапёр-ит
РКФда айтишларича, энг машҳур тўрт оёқли сапёр - Жолбарс бўлган. "Мина-қидирув хизматининг ҳақиқий профессионали", - дея таъриф беришади унга кинологлар.
Ит Чехословакия, Австрия, Руминия ва Венгрия ҳудудида 7 468та мина ва 150дан ортиқ снарядларни аниқлашга муваффақ бўлган. У Прагадаги қасрлар, Вена соборлари ва Дунай устидаги саройларни миналардан тозалашда иштирок этган.
"Ажойиб ҳид олиш хусусияти ва сезгирлиги туфайли сапёр овчаркалар Каневадаги Тарас Шевченко қабрида ва Киевдаги Владимир соборида миналарни зарарсизлантирдилар. 1945 йил 21 мартда Жолбарс "Жанговар хизматлари учун" медали билан тақдирланди, дейди РКФ вакили. 1945 йилнинг 24 июнида у Қизил майдондаги параднинг фахрий иштирокчисига айланди. Уруш охирида олинган жароҳатлар туфайли ит мустақил марш қила олмасди. Оёқлари бинтланган қаҳрамон-итни ўша пайтда мамлакатнинг бош кинологи, 37-сонли мина изловчилар алоҳида муҳандислик-батальони қўмондони, майор Александр Мазовер кўтариб борди.
Яна бир саппер ит - Cоллиэ Диcк. Иккинчи Жаҳон уруши пайтида у Сталинград, Лисичанск, Прага ва бошқа шаҳарларни тозалашда қатнашган 12 мингдан ортиқ миналарни кашф этди. Энг машҳур жасорат - бу Павловск саройининг нажотидир. "Мукофот варақаларига ёзиб қўйилгандек" портлашдан бир соат олдин мен пойдеворга 2500 килограмм вақтли бомба топдим ", деди РКФ.
Павловск саройининг халоскори
Сапёр итларнинг яна бири - Дик лақабли колли. Улуғ Ватан уруши вақтида у Сталинград, Лисичанск, Прага ва бошқа шаҳарларни миналардан тозалашда иштирок этар экан, 12 мингдан ортиқ миналарни аниқлаган. Энг машҳур жасорати эса - Павловск саройининг қутқарилишидир. "Мукофот варақаларига ёзилишича портлашдан бир соат олдин фундамент остига кўмилган соат механизмли 2500 килограмм оғирликдаги бомбани аниқлаган", - дея ҳикоя қилиди РКФда.
Ғалабадан сўнг мина изловчи-қаҳрамон ўз эгасига қайтган ва олган кўплаб жароҳатларига қарамай, итлар кўргазмаларида бир неча борнг бир неча бор ғолиби бўлди. Ит узоқ умр кўрган ва ҳарбий шараф билан дафн этилган.
Биринчи диверсант-ит
Дина – Қизил Армиядаги биринчи диверсант-ит. У Беларусдаги "рельс" урушида иштирок этган. "Дина яқинлашиб келаётган немис ҳарбий эшелони олдига сакраб чиқар, зарядни юкни улоқтирар, тишлари ёрдамида олов олдирувчи капсюладан чекани тишлаб, юлиб олар, қирғоқдан тойиб тушар ва ўрмонга қараб югурарди", - дея ҳикоя қилишди кинологлар.
Муваффақиятли бажарилган топшириқлар туфайли душманнинг 10 та вагони йўқ қилинди ва темир йўлнинг кўп қисми ишдан чиқарилди. Кейинчалик, овчарка Дина икки марта Полоцк шаҳрининг миналардан тозаланишида иштирок этди. Германия госпиталларидан бирида ўтказилган операцияларнинг бирида ит матрасда яширилган "сюрприз-мина"ни топишга муваффақ бўлди.
Санитар-итлар
Аравага қўшилган итлар уруш давомида жанг майдонидан 650 мингдан ортиқ жароҳатланганларни олиб чиққанлар, шунингдек, улкан ҳажмда ўқ-дорилар, амунициялар, ва озиқ-овқат маҳсулотларини етказиб берганлар.
"Жанг майдонида ярадорларни қидириб ва уларга ёрдам кўрсатган санитар-итларни аскарлар муносиб равишда "паҳмоқ фаришталар", дея атардилар. Улар ҳарбий санитарлар етиб бора олмайдиган жанг ҳудудларидан ярадорларни олиб чиқар, олган жароҳатларини ўзлари боғлай оладиган жангчиларга дори-дармонларни етказиб берар, биринчи ёрдам кўрсатиш учун зарур бўлган дорилар солинган кичикроқ рюкзакларни ўзларига ортиб юрар эдилар", - дея ҳикоя қилишди РКФда.
Шу тарзда, Бобик лақабли лайка ўзининг йўл бошловчиси Дмитрий Торохов билан 1 580 та ярадорларга ёрдам берган, яна бир ит - Мухтор эса - 400га яқин жангчиларга, шу жумладан, ўзининг йўл бошчиси бомба портлашидан сўнг контузия олган ефрейтор Зоринга ёрдам берган.
Бульба ва Рекс алоқада
Бульба лақабли ит фронтда алоқачи бўлиб ишлаган. Уруш вақтида у бир ярим мингга яқин хат-хабарларни манзилга етказган, юзлаб километр кабелларни ётқизган. Аммо ҳужжатлар ўрнига аскарлар учун жанг майдонларига ўқ-дорилар етказиб берган вақтлари ҳам бўлган. "Ноябрь ойининг изғирин кунларида Рекс қирғоқнинг бир томонидан иккинчи томонига муҳим ҳужжатларни етказиб бериш учун уч марта Днепрни сузиб ўтган эди. Фронт давридаги биографияси вақтида Рекс бир неча бор жароҳатланган, аммо ҳар сафар сафга қайтган", - дея ҳикоя қилишди кинологлар.
Тўрт оёқли "Штирлиц"
Туман лақабли афсонавий разведкачи-ит совет развед-отряди таркибида душман орқа томонида ҳаракат қилган. У ҳеч бир сассиз постда турган аскарни чалиб ағдаришни ва орқадан ҳалокатли тишлашни амалга ошира оларди.
Разведкачилардан яна бири – Жек. У ўзининг йўлбошчиси ефрейтор Новелла Кисагулов билан бутун урушни босиб ўтган. Улар биргаликда 12 марта немислар фронтининг орқа томонидан ҳаракатларга чиққанлар. Улар биргаликда тезкор ва муҳим маълумотларга эга бўлган 20 дан ортиқ душман офицерларини қўлга олишган. Кунларнинг бирида Жек ефрейторга Глогауда - гитлерчиларнинг энг муҳим таянч пункти саналган қадимий Ордер қалъасида ўта қимматли ҳарбий хизматчини асир олишга ёрдам берган.
