Муҳим музокаралар ва муболағасиз тарихий келишувлар режалаштирилган, деб ёзмоқда РИА Новости колумнисти Ренат Абдуллин.
Россия бу йил БРИКСга раислик қилмоқда, шунинг учун ҳам саммитга мезбонлик қилмоқда. Ва 1 январь куни ташкилотнинг мисли кўрилмаган кенгайиши содир бўлди: Бразилия, Россия, Ҳиндистон, Хитой ва Жанубий Африкага Миср, Бирлашган Араб Амирликлари, Эрон ва Эфиопия қўшилди.
Бундан ташқари, Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песков таъкидлаганидек, шу кунларда Саудия Арабистони мақоми аниқланиши керак.
“БРИКС тобора кўпроқ тарафдорлари ва ҳамфикрларини – ўз фаолияти асосидаги асосий тамойилларни баҳам кўрадиган давлатларни ўзига жалб қилмоқда”, — деди Владимир Путин январь ойида Россия президентлик лавозимини эгаллаганида.
Бурчак тошлари — суверен тенглик, ўз тараққиёт йўлини танлашга ҳурмат, манфаатларни ўзаро ҳисобга олиш, очиқлик, консенсус, кўп қутбли дунё тартибини ва жаҳон молия ва савдо тизимининг адолатли моделини шакллантириш истаги, замонамизнинг энг долзарб муаммоларига жамоавий ечимларни излаш Айнан шу руҳда Россия раис вазифасини бажаради.
2024 йил учун шиори - “Адолатли глобал ривожланиш ва хавфсизлик учун кўп томонлама муносабатларни мустаҳкамлаш”.
“БРИКСда ижтимоий-иқтисодий ўсишни тезлаштириш ва барқарор ривожланишни таъминлаш бўйича қўшма иш аниқ, аниқ натижалар беради”, — деди президент 18 октябрь куни БРИКС бизнес-форумида.
Рақамлардан бари аён: умумий ЯИМ 60 триллион доллардан ошади, жаҳон ялпи ички маҳсулотидаги улуши 37,4 фоизни ташкил этади (Катта еттилик учун бу 29,3). БРИКС мамлакатлари глобал маҳсулот экспортининг чорак қисмини ташкил қилади. Бошқа ютуқлар ҳам бор.
Учинчи кенгайишгача қанча вақт бор? Кетма-кет ўн олтинчи бўлиб ўтаётган ушбу саммит энг кенг миқёсли саммитга айланади. Аммо икки баравар кенгайиш чегарадан узоқдир. Озарбайжон, Жазоир, Малайзия, Сурия, Таиланд ва бошқа кўплаб давлатлар – ўнлаб давлатлар БРИКСга қўшилиш истагида. Баъзилар аллақачон расмий аризаларни юборишган. Албатта, Россия билан Иттифоқ давлатининг аъзоси бўлган Беларусь (айтмоқчи, декабрда чорак асрга тўлади) БРИКСга қўшилиш учун ҳаракат қилмоқда.
Туркия НАТОга аъзо бўлишига қарамай, кўп векторли сиёсатидан воз кечмоқчи эмас. Москва аллақачон Анқара аризаси қабул қилинганини тасдиқлаган. Кўп йиллардан буён Европа Иттифоқига кириш учун муваффақиятсиз уринаётган, бунинг учун янги тўсиқлар ўйлаб топилаётган Сербия БРИКСда ЕИга тўлақонли муқобилни кўради. Бироқ, таъсирчан навбат учинчи кенгайиш Қозонда содир бўлишини англатмайди.
Ташқи ишлар вазири Сергей Лавров январь ойида қўшилганларни "ҳазм қилиш" учун вақт кераклигини огоҳлантирди.
Иштирокчилар сонининг кўпайиши самарадорликка таъсир қилмаслиги керак, деди Путин. Лекин эшиклар очиқ. Президент ёрдамчиси Юрий Ушаков саммит олдидан бўлиб ўтган брифингда Қозонда БРИКС ҳамкорлари мақоми муҳокама қилинишини айтди. Бу форматда, масалан, Куба ташкилотга қўшилишни хоҳлайди.
Қозон саммити икки босқичда ўтказилади. Биринчиси, 22 ва 23 октябрь кунлари БРИКС аъзоларининг йиғилиши бўлади. Бошқалар кейинги икки кун ичида тадбирга қўшилишади. Ушаковнинг таъкидлашича, таклифномалар 38 та давлатга юборилган. 32 давлат вакиллари, шунингдек, БМТ Бош котиби Антониу Гутерришнинг келиши тасдиқланди.
"БРИКС плюс" ва "аутриач" ўртасида ўзаро ҳамкорлик механизмлари мавжуд — бирлашма мамлакатларига яқин бўлганлар билан. Шунингдек, "БРИКС плюс" / "аутрич" учрашувлари ҳам ўтказилади. Худди шундай ҳолат Қозонда ҳам содир бўлади. Шиор: "БРИКС ва Глобал Жануб: Биргаликда дунёни яхшироқ қуриш".
“Ушбу мулоқот формати жуда муҳим”, деди Путин. — “Бу “Бешлик” ёндашувларини бирлаштирадиган давлатлар, яъни ҳамфикрларимиз билан ўзаро манфаатли ҳамкорликнинг долзарб масалаларини атрофлича муҳокама қилиш учун яхши имконият яратади”.
Саммит нафақат БРИКС масалаларини умумий муҳокама қилиш, балки икки томонлама музокаралар учун ҳам қулай майдондир. Россия раҳбари камида йигирматасига эга бўлади. Хусусан, Хитой раҳбари, Ҳиндистон бош вазири, Туркия президенти билан учрашувлар ўтказилиши кутилмоқда. Эрон билан эса тарихий стратегик ҳамкорлик шартномаси имзоланиши керак.
Қозондаги ишлар саммитдан кейин ҳам давом этади: 27-28 октябрь кунлари у ерда БРИКСга аъзо давлатлар статистика бўлимлари раҳбарларининг йиғилиши бўлиб ўтади. Бошқа тегишли вазирликлар раҳбарлари кузда Татаристонда ҳам, Москвада ҳам учрашган.