ТОШКЕНТ, 27 мар - Sputnik, Николай Протопопов. Бу йил баҳорда "Адмирал Горшков" фрегати бортидан истиқболли кемага қарши "Циркон" ракетасини гипертовуш тезлик, ракетага қарши мудофаа тизими синовдан ўтказилади. Россиялик конструкторлар дунёда биринчи бўлиб нафақат гипертовушни жиловлай олишди, балки бир неча йил ичида энг юқори аниқликдаги қуролларни ишлаб чиқаришда жуда катта ютуққа эришдилар. Энг қизиқарли намуналар ҳақида - РИА Новости материалида.
Гипертовушда парвоз
2010 йил бошида, 13 Мах тезликка эришадиган, кемаларга қарши ракетани яратиш бўйича лойиҳанинг бошланиши маълум бўлди. 2019 йилда Владимир Путин янги ракетанинг хусусиятларини маълум қилди ва қисман очиқлади: тезлиги 9 Мах, парвоз масофаси - минг километрдан кўпроқ. Қуруқликда ҳам, денгизда ҳам жойлаштирилиши мумкин.
Энг юқори тезлик ҳусусиятлари туфайли (Циркон товушдан 9 марта тезроқ ҳаракат қилади ва беш дақиқада 500 километр масофадаги нишонга олади) ракета ҳар қандай ракетага қарши мудофаа тизимига дахлсиздир - уни фақатгина аниқлаш мумкин, лекин тутиб бўлмайди.
Масофанинг асосий қисмида, ракета бир неча 10 километр баландликда учади, доимий равишда ўз траекториясини ва ҳаракатланишини ўзгартиради. Зарб қисми нисбатан кичик - 200 килограмм атрофида. Аммо юқори тезликда ва улкан кинетик энергияни ҳисобга олган ҳолда, бу катта сув усти кемасини йўқ қилиш учун етарли.
Бугунги кунда конструкторлар ва ҳарбийларнинг асосий мақсади - Цирконнинг денгиз версиясини кераклигича фойдаланиш. 2019 йил декабр ойида ракета биринчи марта ташувчи кема бортидан учирилди. Синовлар Шимолий флотда давом этади. Дастлаб, Цирконлар билан юриб турган фрегатлардан бири қуролланади ва келажакда деярли барча ҳарбий кемалар "Калибр" ва "Оникс" ларни учириш учун универсал кема комплексига эга бўлади. Бундан ташқари, янги зарба тизимини "Хаски" лойиҳасининг бешинчи авлод кўп мақсадли ядро сув ости кемалари ҳам олади.
Бироқ, гап нафақат янги кемалар ҳақида эмас. Россия Мудофаа вазири ўринбосари Алексей Криворучконинг сўзларига кўра, Тинч океани флоти учун модернизацияланаётган 1155 лойиҳасининг “Маршал Шапошников" сув ости кемаларига қарши кемаси ва 949А лойиҳасининг "Иркутск" кўп мақсадли ядро сув ости кемалари ҳам, шунингдек, энг янги гипертовуш қуроллари билан жиҳозланади.
Кўздан ташқари ҳудудида зарба
Гипертовуш технологияларнинг жадал ривожланишига қарамай, товушдан паст тезликдаги қанотли қуроллар ҳам ўз долзарблигини йўқотмайди. Шундай қилиб, 1980 йилларда стратегик авиация учун ишлаб чиқилган Х-55 ракеталари ўта узоқ масофали Х-101 ва Х-102 билан алмаштирилди. Улар таркибидаги қурол қисми бир-бирларидан фарқ қиладилар - мос равишда ядросиз ва ядроли.
Биринчи бўлиб Х-101 ракеталари билан 2010 йил бошларида Ту-95 ва Ту-160 бомбардимончилари қуролланди. Деярли барча ракеталарнинг тактик-техник ҳусусиятлари ҳали ҳам сир остида. Очиқ маълумотларга кўра, Х-101 нинг бошланғич оғирлиги 2,4 тоннани ташкил этади, узунлиги 7,5 метр, зарба масофаси 5500 километр. Қурол қисмининг оғирлиги одатий версиясида 400 килограммни ташкил қилади ва ядровий қуролнинг қуввати 250 килотоннани ташкил этади.
Ракетанинг кучли томони юқори аниқлигида. Ҳарбий экспертларнинг фикрига кўра, нишондан оғиш атиги 10 метрга тенг. Бунга ривожланган инерцион нишонга олиш тизими ва нишонга олишнинг оптик ёки радиолокацион тизими билан жиҳозланиш ҳисобига эришилди. Х-101 ердан таҳминан олти километр баландликда учирилади, бир неча ўнлаб метрлардан бир неча минг метргача баландликда учади, маневрларни амалга ошириб ер усти эгриликларни четлаб ўтади. Ҳозирда ташувчи самолётларнинг жиҳозлари ракетани учирилгандан кейин ҳам нишонини ўзгартиришга имкон беради.
Х-101'нинг яна бир ўзига хос хусусияти - душманнинг радиоэлектрон ҳужум тизимларига сезилишнинг паст даражаси - бу махсус аэродинамик шакли ва радио ютувчи материаллардан фойдаланган корпус ҳисобига таъминланади. Самарали тарқалиш майдони кўринмас самолётлар майдони билан деярли бир хил.
Ракета аллақачон жанговар синовдан ўтди ва Сурияда рус учувчилари томонидан фаол фойдаланилмоқда. Ўнлаб нишонлар йўқ қилинди - базалар, жангариларнинг машғулот лагерлари ва мустаҳкамланган қўмондонлик пунктлари. Қурол-аслаҳаларнинг юқори самарадорлиги туфайли Сурияда учувчилар "битта нишон - битта бомба" тамойили асосида курашмоқдалар. Мудофаа вазирлигининг таъкидлашича, объектив назорат ёрдамида кузатиладиган Х-101"нинг нишонга уриш аниқлиги ишлаб чиқарувчи томонидан эълон қилинган кўрсаткичга тўлиқ мос келади.
Авиаташувчилар қотиллари
Сув ости қуроллантирилиш соҳасида ҳам маҳаллий конструкторлар сифатли жадал қадамлар босдилар. Энг сўнгги ишланмалардан бири "Футляр" универсал чуқур сувости ўзи нишонга олувчи торпедаси. Юриш масофаси 60 километрдан ошади, тезлиги соатига 120 километрни ташкил этади. Чуқурлиги - 400 метргача. Режа бўйича "Футляр" 80-йилларда ишлатилган 533 ммлик "Физик" торпедасининг ўрнини эгаллайди. У соатига 100 километргача тезлашади ва атиги 50 километр юра олади. Биринчи навбатда, "Футляр"лар "Борей" ва "Ясень" синфидаги энг янги ядро сув ости кемаларига ўрнатилади.
Торпеда шовқин даражаси паст, бу эса кучли сонар тизимларидан фойдаланадиган замонавий денгиз жанги шароитида ҳал қилувчи рол ўйнайди. "Футляр"нинг двигатели – аксиал-поршенли, у вал орқали энергияни сув пуркагувчи қўзғатувчига ўтказади. Бу иш самарасини оширади ва шовқинни камайтиради.
Бундан ташқари, "Хишник" юқори тезликдаги торпедаси мавжуд. Баъзи маълумотларга кўра, у 1977 йилда хизматга қабул қилинган "Шквал" ўрнини эгаллайди. У соатига уч юз километргача тезлашга, лекин жуда шовқинли ва сонарларда "порлаган": душман ташувчини аниқлай олган. Бундан ташқари, торпеда ҳаво бўшлиғида ҳаракат қилган ва бошқарилишида юқори кўрсаткичларга эга бўлмаган. "Хишник" янада мукаммал бўлади.
Стратегик таъсир
Мутахассислар РС-28 "Сармат" янги авлод қитъалараро баллистик ракетаси ҳақида кўп баҳслашмоқдалар. Ушбу "стратег" Р-36М "Воевода" МБРни жанговар мажбуриятлардан озод қилади (Ғарб таснифига кўра - "Сатана"-"Иблис"). "Сармат"ларнинг биринчи серияси Стратегик мақсад Ракета Кучларига 2021 йилда юборилади.
Ушбу ракета Шимолий қутб орқали ҳам, Жанубий орқали ҳам ҳар қандай ракетага қарши мудофаа тизимини енгиб ўтиб бошқа қитъадаги нишонга зарба бера олади. "Сармат" рекорд даражадаги 18 минг километр масофада суборбитал парвозни амалга ошириши мумкин, бу билан бутун дунёдаги ракета тизимларини ортда қолдиради.
Ракетанинг жанговар қисми айниқса диққатга сазовордир: ҳар бири 800 килотондан иборат индивидуал бошқарувга эга камида ўнта ядро снаряди. Бундан ташқари, келажакда "Сармат"лар "Авангард" жанговар блоклари билан жиҳозланади. Бу 15 Мах тезликгача тезлашадиган, ўзининг жанговар қисми бўлган гипертовуш планер. Энди уни учириш учун УР-100Н УТТХ қитъалараро ракеталаридан фойдаланилмоқда.
"Авангард" юқори бардошли композицион материаллар ҳисобига бир неча минг даражали аэродинамик қизишга бардош бера олади. Снаряд радиолокацион ва лазер нурланишидан ишончли ҳимояланган. Унинг асосий устунлиги маневрлигидадир. "Авангард" баллистик траектория бўйича эмас, балки вертикал ва горизонтал йўналишда фаол ҳаракат қилади.
Ҳатто биронта тутқич қаршисига учиб чиқса ҳам, у "қувлашмачоқ" ўйинига дош беролмайди. Мутлақ эҳтимоллик билан "Авангард" мақсадга етади.