https://sputniknews.uz/20210902/aqsh-boshqa-urush-qila-olmaydi-ular-dunyoda-qanday-hukmronlik-qilmoqchi-bolgan-20343290.html

АҚШ бошқа уруш қила олмайди. Улар дунёда қандай ҳукмронлик қилмоқчи бўлган

АҚШ бошқа уруш қила олмайди. Улар дунёда қандай ҳукмронлик қилмоқчи бўлган

Sputnik Ўзбекистон

Наҳотки, Америка глобал стратегиясини ўзгартирмоқда - ахир, Жо Байден Америка интервенцияси тугаганини эълон қилди? 02.09.2021, Sputnik Ўзбекистон

2021-09-02T16:12+0500

2021-09-02T16:12+0500

2023-04-05T18:34+0500

колумнистлар

ақш

европа

афғонистон

жо байден

россия

https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/09/02/20335787_0:250:2400:1600_1920x0_80_0_0_e5e149572f5523714e1d6e342bb1c619.jpg

Бошида унинг мудофаа вазири Ллойд Остин америкалик қўшинларнинг Афғонистондан бутунлай чиқиб кетиши ҳақида гапирар экан, "анъанавий урушлар Американи ҳолдай тойдирди - ва уларнинг даври тугади", деб айтди, кейин АҚШ президентининг ўзи бу ғояни янада ривожлантирди."Сўнгги 20 йил давомида мамлакатимиз олиб борган ташқи сиёсат саҳифасини ўгириб, биз йўл қўйилган хатолардан сабоқ олишимиз керак. <...> Афғонистон бўйича қарор фақат Афғонистонга тегишли эмас. Бу бошқа мамлакатларни ўзгартириш учун йирик ҳарбий операциялар даври якунлангани ҳақида гап кетмоқда. <...> Бу дунёқарашдан ва қўшинларнинг кенг миқёсда жойлаштиришдан воз кечиш бизни уйда кучлироқ, самаралироқ ва хавфсизроқ қилади".Байден Афғонистондаги муваффақиятсизликнинг сабабини "биз террорчиларга қарши курашиш ва ҳужумларни тўхтатиш учун аксилтеррор миссиясини ўтказдик. Аммо бу халқни яратишга, демократик, бирлашган ва ягона Афғонистонни яратиш борасидаги уринишларга айланди, бу мамлакат тарихининг кўп асрларида ҳеч қачон бўлмаган", деб изоҳлади.Оддий қилиб айтганда, биз ҳал қилиб бўлмайдиган вазифага киришдик, биз ёввойи халқни, тоғ болаларини маданиятли қилмоқчи бўлдик, ҳеч нарса амалга ошмади - шунинг учун биз бу билан шуғулланмаймиз. Биз барибир бошқаларга қараганда яхшироқ, илғор, сараланган ва кучлироқмиз, лекин энди биз хорижий ҳукуматларни ағдариш учун қўшин юбормаймиз.Наҳотки, Америка ҳақиқатан ҳам чет элдаги ҳарбий аралашувлардан воз кечадими - ва дунё ҳеч бўлмаганда бу масалада бироз дам оладими?Бу саволга жавоб бериш учун, аввало, биз қандай Америка ҳақида гапираётганимиз тўғрисида келишиб олишимиз керак - Америка Қўшма Штатлари давлати ёки Ғарб дунёсининг Атлантика глобаллашув лойиҳасини илгари сураётган лидери ҳақида?Миллий давлат ҳақида - ёки "универсал либерал тамойиллар" га асосланган, унга қулай бўлган жаҳон тартибини қураётган, миллатлараро куч ҳақида? Ҳозирда АҚШ миллий давлати борми ўзи? Трампнинг ағдарилиши бунинг аксини исботлайди - акс ҳолда, Америка халқининг миллий манфаатлари ва ҳуқуқлари бунчалик қўпол ва очиқчасига бузилмасди. АҚШ узоқ вақтдан буён ўз глобалист элитаси томонидан гаровга олинган, у чекинишни ҳам, глобал мақсадлардан воз кечишни ҳам хоҳламайди. Хўш, Байден шунчаки айёрлик қилмоқдами?Йўқ, у фикрини айтди: АҚШга ҳозир глобал интервенциялар керак эмас. Яъни, улар дунёнинг кўплаб давлатларни мағлубиятга учратиши ва эгаллаб олиши мумкин – лекин бундан қандай наф? Ахир, Америка шунчаки дунёни назорат қилмоқчи эмас эди, балки ўша либерал қадриятларга асосланган "тўғри" дунё тартибини яратмоқчи эди. Яъни, бутун дунёда мафкуравий назорат қилиш, албатта, ҳарбий назорат (оккупация эмас, балки ҳар қандай душман ва ҳар қандай коалициядан устун бўлган куч) ва молиявий -иқтисодий.У юқори даражадаги одатий геосиёсий курашда ғалаба қозонишни хоҳларди, лекин охир -оқибат у ҳатто "оддий" геосиёсат даражасида мағлуб бўла бошлади. Нима учун глобалистик АҚШга Ироқ ва Афғонистонни оккупацияси керак эди? Террорчилик, нефт ёки героинни назорат қилиш учунми? Йўқ, Катта Яқин Шарқни қайта форматлаш, ислом оламида ғарбга қарши жараёнларни тийиб туриш ва охир-оқибат Евросиёни назорат қилиш. Ҳарбий интервенциялар натижасида нима бўлди? Бунинг акси, ислом оламида Америкага нисбатан нафратнинг кучайиши, АҚШнинг мижозлари ва иттифоқчиларининг ишончидан умидсизлик (Афғонистонни тарк этгандан кейин эмас, балки деярли ўн йил олдин бошланган). Аммо Америка нафақат жаҳон даражасидаги мавқеини ёмонлаштирди, балки заифлашди ва ўзини ичида бўлиб юборди. Бундай шароитда, жаҳон гегемонлигига даъво қилиш учун вақти эмас - қишки уйларга чекиниш ва ўзини даволаш керак.Аслида, Трамп айнан шундай қилишни таклиф қилган - фақат унинг АҚШнинг глобал миссияси, глобаллашув ва атлантизмга алоқадорлиги бўлмаган. У ҳақиқатан ҳам АҚШни тикламоқчи ва кучайтирмоқчи эди, лекин бобил минораси қурилишига, яъни глобал либерал дунё тартибига янги куч билан қайтиш учун эмас. Йўқ, Трамп дунёни кучнинг турли марказлари, кучлар цивилизациялари ўртасидаги кураш деб билади, лекин уни йўқ қилган "Вашингтон ботқоғи" дунёга Америка ҳукмронлиги учун мўлжалланган ҳудуд сифатида қарайди.Бундай масиҳий қараш, "Худо танлаган" туйғуси дастлаб Америка элитасига хос бўлган (инглиз протестант-квакерларидан ташкил топган), лекин фақат XX асрда штатлар тегишли имкониятларга эга бўлдилар ва уни амалга ошириш жараёнида Атлантика дунёсининг ҳукмронлиги лойиҳаси Европани ортга сурди. Шу жумладан, унинг оккупацияси орқали.Айтганча, босиб олинган Европада, биринчи навбатда Германияда, АҚШ расмий равишда Афғонистондаги каби - тўғри, демократик давлат қуришган. Улар Японияда худди шундай қилишган - ва бу борада бир қанча муваффақиятларга эришишди. Ҳеч бўлмаганда, ҳозир уларга шундай туюлади, Токио эса Вашингтон билан ҳарбий иттифоқ ва Окинавадаги базаси билан чамбарчас боғланган.Аммо бу қиёс қилиб бўлмайдиган нарсалар - Германия ва Афғонистонда қонун устуворлигининг қурилишими? Биринчи ҳолда, фақат мавжуд бўлган нарсани қайта тиклашга ёрдам бериш керак эди, иккинчиси ҳолатда эса ёт нарсани мажбурлаш керак эди? Хўш, бу қандай қарашга боғлиқ - аниқроғи, агар шариат ва жамиятнинг исломий тузилишини ноқонуний ва нотўғри деб ҳисобланса. Зеро, Афғонистоннинг ҳуқуқий тузилишининг ўзига хос модели бор эди, лекин у “ўзга сайёраликларни”, яъни америкаликларни умуман қизиқтирмади.Уларни нафақат шариат қўрқитди, ҳатто 2002 йилда Лоя Жирга - барча афғон қабилалари кенгаши томонидан қабул қилинган қирол Зоҳиршоҳ тахтига қайтиш қарорини (1973 йилда тахтдан ағдарилган) бекор қилишди.Чунки америкаликлар демократик сайловларни хоҳлашгани учунми? Йўқ, чунки улар афғон жамиятида ҳеч нарсани тушунишмаган, уларнинг муаммоларига аҳамият беришмаган ҳам.Нима энди Америка бундай муносабатидан воз кечяптими?Йўқ, албатта. У "бошқа мамлакатларни қайта тўғрилаш бўйича йирик ҳарбий операциялардан" воз кечмоқда. Гап шундаки, "ўрта ҳарбий ҳаракатлар"га рухсат берилади. Асосий нарса ўзгармайди: барча бегоналарга йиртқичларга каби муносабатда бўлиш, асосий мақсад - бутун дунёни ўз режасига мувофиқ қайта қуриш орқали глобал ҳукмронлик. Хўш, ҳарбий бўлмаган воситалар билан қилинадими? Сиёсий, мафкуравий, молиявий, маданий, психологик (ҳарбий босим билан ҳам қўллаб -қувватланган) душманга катта зарар етказиши - ёки умуман уни масофадан бошқариш мумкин.Шундай қилиб, Америка ҳайрлашмоқда, лекин ҳеч қаерга кетмаяпти - ҳеч бўлмаганда у яна миллий давлат, ёки иккита давлат бўлгунга қадар.

https://sputniknews.uz/20210803/rossiya-qazzofiyni-liviyaga-qaytarmoqchimi-19930755.html

https://sputniknews.uz/20210901/harbiy-ekspert-aqsh-afgonistonda-ozidan-keyin-qurol-urush-va-xaosni-qoldirdi-20322923.html

https://sputniknews.uz/20210831/aqsh-hujumi-oqibatida-oldirilgan-afgon-amerikaliklar-bilan-hamkorlik-qilgan-20316645.html

https://sputniknews.uz/20210831/aqsh-afgonistondan-qoshinini-toliq-chiqarib-ketdi-20304768.html

https://sputniknews.uz/20210828/aqsh-rossiya-sportiga-chegarasiz-urush-elon-qildi-20273659.html

https://sputniknews.uz/20210826/toliblar-aqsh-iqtisodiyotini-bir-yoqlik-qilishlari-mumkin-20255094.html

европа

2021

Янгиликлар

uz_UZ

колумнистлар, ақш, европа, афғонистон, жо байден, россия