Энг қизиқ жойи ҳам шу: айнан нима учун? Кўриниб турибдики, бемаъни айбловларни ўзгалар зиммасига юклаш ва айбланувчидан пул талаб қилишни одат тусига айлантиргани учун, деб ёзади РИА Новости муаллифи.
Гап Россия оммавий ахборот воситалари томонидан инглиз тилидаги Хитойнинг Global Times нашрида чоп этилган нашр ҳақида кетмоқда. Унда айтилишича, Пекиннинг сабр-тоқати тугаб, ҳақиқатан ҳам жиддий санкцияларни режалаштирмоқчи эканликлари ҳақида маълумотларни оммавий ахборот воситаларига қасддан сиздириб чиқармоқда. ҳозирча - Америка судларига Хитой устидан даъво қилган иккита ташкилот ва бир нечта шахсларга қарши санкцияларни.
АҚШда иккала сиёсий кучнинг, аммо биринчи навбатда республикачиларнинг тарғибот айбловлари қандай пайдо бўлганлиги тўғрисида ҳикоя мавжуд: вирус - хитойники, лабораториядан чиқиб кетиб қолиб ва бу мамлакат ҳукумати дунёга унинг ҳавфи ҳақида хабар бермаган, далилларни яширган, бу эса дунё ва Америкага зарар етказди. Кескинлашишнинг энг чўққисида бу фикр қуйидагича тусга киради: Пекин ушбу вирусни АҚШга қарши қурол сифатида яратди.
Аммо бу ҳолда, гап ташвиқот ҳақида эмас, балки амалдорларнинг аниқ ҳаракатлари ҳақида. Шундай қилиб, Миссури штати бош прокурори Эрик Шмитт товон пули талаби билан, штат номидан ХҲР устидан Америка судига даъво киритди. Ва у ёлғиз эмас, яна бешта шунга ўхшаш даъво бор. Шу жумладан битта 20 триллион (миллиард ҳам эмас) долларлик даъво.
Сенатор Линдси Грэмнинг томонидан киритилган Пекиндан вирус қаердан келиб чиққанлиги ва ҳукумат ўзини қандай тутгани ҳақида "тўлиқ ҳисобот" беришни талаб қилувчи федерал қонуни ҳам мавжуд. Агар ҳисобот бўлмаса, санкциялар жорий этилиши керак. Шу билан бир вақтда, бир нечта штатларнинг қонун чиқарувчилари федерал марказ орқали америкаликлар (штатлар, компаниялар, шахслар) шунга ўҳшаш ўзлари ҳоҳлаганича беҳисоб даъволарига тўсиқларни четлаб ўтишга имкон берувчи бошқа лойиҳаларни илгари сурмоқдалар.
Хитой нашри шуни, уларга (руй бераётган ҳодисалар "жуда ахлоқсиз" каби) ғазабли баёнотлар ва рамзий имо-ишоралар ўрнига имкон қадар оғриқлироқ зарарни қандай етказиш кераклиги ҳақида мутолаа қилади. Шундай ғоялар келади: қонун лойиҳаси ёки суд ташаббускорларидан қайси бирининг Хитой билан бизнес алоқаларига эга бўлган қариндошлари борлигини кўриш керак. Бутун штат номидан расмий ҳаракатларга келсак ... худди ўша Миссури учун, Хитой Миссури товарлари ва хизматлари экспорти бўйича бўйича дунёда учинчи ҳамкор бўлиб, ҳажми мос равишда 1,1 ва 0,775 миллиард долларга тенг. Бундан ташқари, Хитой компаниялари ушбу давлатга бир миллиард доллардан кўпроқ сармоя киритиб, 4500 иш ўрнини яратдилар. Қайта инвестициялар ҳам мавжуд, улар билан эса Хитой билан муносабатда бўлишга қизиқиш билдирган кўплаб маҳаллий тадбиркорлар бор.
Бу ерда олдимизда икки давлатнинг савдо уруши бошланганидан бери учинчи йил давом этаётган суҳбатнинг давомини тасвирланмоқда. Унинг моҳияти шундаки, "Трампгача " дунёнинг энг кучли иккита иқтисодиёти шу даражада бирлашдики, бу алоқаларни узиш иккаласига ҳам зарар етказишини англатади.
Аммо Америка карантинлар туфайли вайрон қилинган ва мисли кўрилмаган ишсизликка дучор бўлган бир пайтда Трамп ҳақиқатда тўлиқ иқтисодий ажралишни истаса унда фарқи йўқ - ажралишни тезлаштириш учун аксил-Хитой шахслар ва ҳатто уларнинг штатлари аҳолисига зарар етказиш мумкин. Тўғри, буни бир мартадан кўп қилиб бўлмайди. Аслида бу зарарни АҚШда янада кўламлироқ ҳалокатлар фонида кўп ҳам сезишмайди. Умуман олганда, намойишкорона ҳаракатлар биланла чекланиб, ноябрдаги президент сайловини кутиш мантиқан тўғрироқ бўлади. Мантиқ шундан далолат берадики, сайловлардан кейин ҳеч бир АҚШ президенти даҳшатли оғзаки аралашувлардан нарига боришни хоҳламайди.
Аммо бу воқеанинг бошқа томони ҳам бор - дунё тартиби ва халқаро ҳуқуққа таалуқли. Гап шундаки, вируснинг хавфлилиги тўғрисида "хабардор қилмаслик" ҳақидаги Хитойга нисбатан айбловлар, бошқа барча айбловлар сингари, ҳақиқатдан йироқ. Улар ҳақиқатга яқинлаштиришга ҳаракат қилишмаяпти ҳам.
Масалан, "вирус лабораторияда ишлаб чиқилган ва у ердан чиқиб кетишга муваффақ бўлган": аммо "Ухань Р4" Хитой-Француз лабораторияси вирусларни синтез қилиш ёки модификация қилиш учун умуман жиҳозлари йўқ ва бу ердан ҳеч қандай сизиб чиқишлар бўлмаган, буни Франция президенти девони вакили ва барча мамлакатлар, шу жумладан АҚШ, ўнлаб шифокорлари ва бошқа мутахассислар томонидан тасдиқланган.
Яъни, далил олиниб, бошдан-оёқ ўгирилиб - ва кўзингизга бетамизлик билан қараб айтадилар: фактлар биз учун қизиқ эмас. Ва биз ҳеч нарсани исботламоқчи эмасмиз. Тўланглар.
Жуда таниш вазият, тўғрими? Малайзия "Боинг"и, заҳарланган Скрипаллар ва яқиндагина - бир флакон рицинни Прагага олиб кирилиши ва бошқалар. Ва бу ҳолатда "далиллар қани?" эътирози уларда жуда бўлса кулгуни уйғотади.
Ушбу кулгудан кейин – товон тўлаб талаб қиладиган даъво аризалари, тўламасангиз - сизнинг давлат мулкингиз ҳибсга олиниши мумкин, ҳар қандай мулки ҳам (айбдор сифатида қайд этилган шахслардан пул тортиб олиниши мумкин).
Шу билан бирга, АҚШда битта юридик янгилик ишлаб чиқилмоқда. Америкалик судяларнинг ушбу масала бўйича қарорлар қабул қилиш орқали ўз қонунларини дунё бўйлаб тарқатишлари мумкинлигига самимий ишончлари билан биз аллақачон танишмиз. Аммо мамлакат қонунларида ҳануз ташқи суверен дахлсизлик акти (бутун-бошли давлатларга қарши даъво аризаси беришга тааллуқли) каби аҳамиятсиз нарса мавжуд. Шундай қилиб, АҚШнинг бир неча қонунчилари бу актда Небраска ёки бирон бир штат ичкарисидаги бирон бир судьяга бутун-бошли чет давлатини ҳукм қилишига имкон берадиган тузатиш киритишни таклиф қилмоқдалар - бу ҳолда фақат Хитой, аммо кейин бутун дунёга.
Пекин бундай воқеалар оқимига қарши туришга уриниши мумкин, аммо Америкадаги хаосда ҳеч қандай, шу жумладан Хитойча, тартиб ўрнатиб бўлмайди деган тахминлар мавжуд.
"Вирусдан кейин нима бўлади" мавзусидаги кўплаб фикрларда битта аниқ ғоя бор: энди ҳеч қандай ягона бир дунё бўлмайди - вирус ёки бошқаси туфайли. Яъни, бутун дунё томонидан қабул қилинган халқаро ҳуқуқ, халқаро савдо ягона меъёрлари, тиббий хавфсизликнинг ягона тизими ва бошқа кўпгина нормалар бўлмайди. Ҳар хил куч ва таъсир марказлари атрофида бир нечта тизимлар бўлади. Ҳозирги каби барча ҳолатларда битта тизим бошқасига зарар етказишга ёки уялтиришга ҳаракат қилади - аммо бунинг учун имконият дастаклари янада камроқ бўлади.
