ТОШКЕНТ, 10 дек — Sputnik. "ИШИД"ми ёки "ДАИШ", kun.uz сайти маълумотига асосан.
Яқинда Россия матбуоти, у хоҳ давлатга қарашли, хоҳ ноҳукумат матбуоти бўлсин, Ислом давлати (ёки ИШИД)ни ДАИШ атамаси билан ифода этишга ўтди. Ундан аввалроқ эса Франция президенти Франсуа Олланд ва бошқа хорижий журналистлар барча террорчиларни шу ном билан атай бошлаган эди. Маълум бўлишича, баҳор ойларидаёқ Россия Динлараро кенгаши ҳукуматга мурожаат қилиб, “Ислом давлати” деган иборани “ДАИШ” га ўзгартириш таклифи билан чиққан экан. Аммо ўшанда бу илтимосга эътибор қаратилмаган эди.
Бир жиҳатдан Яқин Шарқда фаолият юритаётган террор гуруҳини араб тилида талқин қилинганидек, ДАИШ («ад-Давлат аль-Исламийя филь-Ироқ ваш-Шом») деб аташ тўғрироқ бўлади. ДАИШ – аслида “Ироқ ва Шом ислом давлати” деган маънони англатса-да, қисқартириб фақат, аббревиатура қўлланилганда ҳақоратли «даюс» деган маънони беради. Арабчада Daesh (داعس), қабиҳ ниятли инсонларга нисбатан ишлатилади. Ахир “Ислом давлат”и ҳам бузғунчилик билан шуғулланиб келаётгани ҳеч кимга сир бўлмай қолди. Айни пайтда ДАИШ қисқартмаси террорчилар учун хақоратли эканини уларнинг ўзлари ҳам ангаб етгани хақида ёзилмоқда. Айнан шу сабабли хам бу ташкилотни ДАИШ деб атайвериш керак.
Шу сабабли, НАТО, БРИКС, АСЕАН каби аббревиатуралар асл ҳолида қўлланилгани каби, ДАИШни ҳам араб тилида талқин қилинганидек ишлатиш мақсадга мувофиқ. “Ислом давлати” атамаси, бу — ислом дини ва мусулмонларга нисбатан ҳақоратдир.
Қолаверса, пойтахти ҳам, валютасию аниқ ҳудуд ва чегаралари ҳам бўлмаган, келажакда бирор бир мамлакат тан олмайдиган террор ташкилотига «давлат» иборасини ҳам қўллаш тўғри бўлмаса керак. Жиноий ташкилотнинг исломга ҳам, давлатга ҳам мутлақо алоқаси йўқлиги кундек равшан-ку.
Ироқ ва Суриянинг маълум ҳудудларини эгаллаб олган террорчилар радикал нуқтаи назаридаги давлатни барпо этмоқчи. Агар биз уларни “Ислом давлати” деб атайдиган бўлсак, уларнинг ғояларини тарғиб-ташвиқот қилаётган бўлмаймизми?
Шунингдек, бу ташкилот шариат қоидаларига амал қилиб фаолият юритаётганига ҳам ҳеч ким ишонмаяпти. Ислом динида тинч аҳоли вакилларини ўлдириш, болалардан урушда фойдаланиш қатьиян тақиқланади. ДАИШ эса ислом тақиқлаган амалларни қилмоқда. Уларни “Ислом давлати” деб эмас, минтақадаги бошбошдоқликдан фойдаланиб қолаётган террор гуруҳи деб аташ тўғрироқ бўлади.
ДАИШ ва унинг атрофида юз бераётган воқеалардан кўпроқ мусулмонлар азият чекмоқда. Бугунги кунда дунёда ислом деганда кесилган каллалар, қотилликлар, портлашлар, хунрезриклар тушуниладиган бўлиб қолди. <…> Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф “Очиқ Хат” (Тошкент, “Hilol nashr”, 2015) китобида толибон каби террор гуруҳларини бемазҳаблар деб атар эканлар, “Улар ўзларига насиҳат қилганларни ҳам кофирга чиқара бошладилар. Ҳамма тарафда жиҳод қилиш ва ислом давлати тузиш ҳақида гап-сўз, ёзиш-чизиш кўпайиб кетди. Ҳаммасини жамлаб, бирорта кичикроқ корхонага раҳбар қилиб қўйилса, бошқара олмасликлари аниқ кимсалар бутун дунё бўйича ҳукм сурадиган давлат қуриш ҳақида бонг урар эдилар. Исломдан бир-иккита нарсани ўрганиб олиб, ўзини билимдон санаган бу чаласаводлар ўзларига насиҳат қилмоқчи бўлган олимларни кофирдан олиб кофирга солишар, уларни Исломга қарши чиқишда айблар эдилар”, дея ёзадилар. Шайх ҳазратларининг фикрича, улар ўзларининг ислом борасидаги саводсиз тушунчалари бўйича иш юритиб, ҳаммага кулгу бўлдилар. Энг ачинарлиси, Исломнинг обрўсига футур етказдилар.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари ИШИДнинг қандай ташкил этилганини аниқ далиллар билан исботлаб берадилар. Бу ташкилот Ироқдаги Буку қамоқхонасида пайдо бўлгани айтилади. “Қамоқхона деган “олий ўқув юрти” тугатилганидан кейин уларнинг битирувчилари олган “илм”ларини ҳаётга татбиқ қилишни бошлаганлар. ИШИД саҳнага чиққанда воқеаларнинг боришини кузатиб турганлар ҳайратда қолишди. Бу ҳаракат қаердан пайдо бўлганини, унинг ортида ким турганини тушунмасдан ҳамманинг боши қотди. ИШИДчилар қилаётган ишларнинг мантиғидан одамларнинг ақли лол қолди. Бўлаётган ишларнинг барчаси Ислом номидан амалга оширилди. Охири бориб, “халифалик” эълон қилинди ва ҳамма мусулмонлар унга байъат қилишга чорланди… <…>
“Ислом давлати” атамасига қарши бўлган араб давлатлари 2013 йилдаёқ ДАИШ иборасини муамолага киритишган. Ғарб дунёсида илк бор бу атама Франция расмийлари томонидан қўлланилди. 2014 йилнинг сентябрида ташқи ишлар вазири Лоран Фабиус “Ислом давлати” атамасини ишлатишдан воз кечишга чақирди. Унинг фикрича, “Ислом давлати”ни ислом ва мусулмонларга мутлоқо алоқаси йўқ. «Араблар уларни ДАИШ деб аташади, мен ҳам террорчи каллакесарларга нисбатан шу иборани ишлатаман», — деган эди Лоран Фабиус. 2015 йилнинг январь ойида Австралиянинг собиқ бош вазири Тони Эббот, шу йилнинг 2 декабрида Буюк Британия бош вазири Дэвид Кэмерон мана шу аббревиатурани ишлатиш тарафдори экани ҳақида баёнот беришди.
Британия имомлари бу ташкилотни “Ислом давлати” деб аташ нотўғри эканлигини айтиб келадилар. Россия рухонийлари эса ИДни — “Иблис давлати” дейишади.
Бир қатор кузатувчиларнинг айтишича, “Ислом Давлати” дегандан кўра “ДАИШ” атамасини қўллаш террорчиларга қарши курашга катта кўмак кўрсатилган бўларди.
Шарофиддин Тўлаганов
