https://sputniknews.uz/20250629/otmish-yangi-dunyo-yadroviy-toqmoq-tahdid-50251166.html
Ўтмишни унутинг: янги дунё ядровий тўқмоқ билан таҳдид қилади
Ўтмишни унутинг: янги дунё ядровий тўқмоқ билан таҳдид қилади
Sputnik Ўзбекистон
"Фақат "ҳа" ёки "йўқ": Эрон атом бомбасини ишлаб чиқариш устида ишлаганми?" – “Мен буни тасдиқлай олмайман”. Журналист ва МАГАТЭ раҳбари Рафаэл Гросси ўртасида... 29.06.2025, Sputnik Ўзбекистон
2025-06-29T19:16+0500
2025-06-29T19:16+0500
2025-06-29T19:16+0500
колумнистлар
эрон
исроил
ақш
ғарб
россия
ядро қуроли
ядровий дастур
ядросиз дунё
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e9/06/1d/50246186_0:0:769:432_1920x0_80_0_0_4d7debfd822ee3cda934f3a88503b385.jpg
Ушбу мулоқотдан бир неча ҳафта олдин ҳам оғзаки, ҳам ёзма равишда МАГАТЭ расмий равишда Теҳрон ядровий каллаклар ишлаб чиқаришни бошлагани ёки ҳозир бошлаётгани ҳақида ҳеч қандай далил йўқлигини таъкидлаган эди.Ушбу бошланғич маълумотларни билган ҳолда қуйидаги хулосага келиш мумкин: Исроил Яқин Шарқда ҳам, бутун дунёда ҳам кескинликни қайтариб бўлмайдиган даражага келтириб, фақат "Эрон ёвуз ниятда ва тинч шаҳарлар ва кибуцларга А-бомбасини ташламоқчи" деган фаразга асосланган эди, деб ёзмоқда РИА Новости колумнисти Елена Караева.Сиз ҳали қўрқмадингизми? Унда келажакдаги ядровий қишнинг совуқлигини қўшамиз: Биньямин Нетаньяху камида чорак аср давомида "Эрон А-бомбаси" ва унинг давлатининг "экзистенциал таҳдид"га жавоби ғоясини ардоқлаган. Бу ҳақда ташқи сиёсат идорамиз раҳбари Сергей Лавров шу ҳафта бўлиб ўтган "Примаков ўқишлари"да сўзлаган нутқида айтиб ўтди.Исроил вазирлар маҳкамаси раҳбари парламентда ишончсизлик вотумини четлаб ўтишга муваффақ бўлганидан сўнг дарҳол ҳаво ҳужумлари ҳақида буйруқ берди. Бунинг ортидан кнессет тарқатиб юборилади ва табиийки, Биньямин Нетаньяхуга нисбатан тергов қайта бошланади.Турли хил эронофобия матнлари Исроилнинг ҳозирги ички сиёсати контекстига киритилиши билан, 12 кунлик уруш борган сари "қасос зарбаси" сифатида эмас, балки гегемонлик учун кураш сифатида кўрина бошлайди.Исроил эълон қилинганидан бери ўзини Ғарб демократиясининг таянч нуқтаси сифатида кўрсатди, чунки бу демократияларда фақат "ёввойилар ва варварлар", шунингдек, "инсон ҳуқуқлари, тараққиёт ва демократияни" тан олмайдиган дин вакиллари яшайди.Яқин Шарқдаги йўналишни ўзгартириш бўйича биринчи уриниш ўнинчи йилларнинг бошларида, Ғарбнинг энг демократик демократиялари аллақачон бутунлай беқарор бўлган Ироққа қўшимча равишда Сурия, Ливия, шунингдек, Тунис ва Мисрга ўт қўйишга қарор қилганларида амалга оширилди. Тўртта турли давлат бўлиб, уларнинг ҳар бири ўша пайтдаги ва келажакдаги иқтисодий манфаатларининг муҳим бўғини эди.Бунга жавобан энг демократик манфаатдор томонлар ноқонуний одамларнинг тўхтовсиз инқирози, терроризмнинг авж олиши, нефть нархининг ўзгариб туришига дуч келишди. Улар бошқариладиган тартибсизликни ёки кимга тартибсизлик керак бўлса, ўша тартибсизликни яратдилар.Уларнинг қўлига ҳакамлик қилиш имконияти тушди. Ҳозирги оғир вазиятда қадимги англо-саксонларнинг "бўлиб ташла ва ҳукмронлик қил" тамойилининг бундан ёрқинроқ намунаси йўқ. Лекин ҳозир аввалгидай эмас.Агар ўшанда улкан молиявий маблағлар, тарғибот усуллари, "юмшоқ" технологиялар ёрдамида, қисман бўлса-да, тартибсизликни келтириб чиқаришга муваффақ бўлинган бўлса, бугун на Эронда, на унинг чегаралари бўйлаб, на бутун минтақада ҳеч ким ҳаракат қилмади. Ҳеч қандай "фуқаролик фаоллари" обрў орттириш учун машҳур шарманкани ишга солишмади.Ҳатто америка нафталинидан тортиб олинган шаҳзода Ризо Паҳлавий ҳам (унинг инглизча, форсча хитоблари ҳам) ёрдам бермади. Кичик шаҳзода ҳеч нарсани ёндиришга ҳам, айниқса, раҳбарлик қилишга ҳам қодир эмасди.Барқарорлик нафақат АҚШга ва барча ишонч кредитларини йўқотган Европага нисбатан нафрат консенсуси билан сақланиб қолди.Зарбаларга қарамай, ишонч Эрон ҳарбий-саноат комплекси томонидан таъминланди. Туман тарқалди ва маълум бўлдики, Ислом Республикасида гипертовушли ракеталарнинг етарли арсенали мавжуд бўлиб, улар олдида "Пэтриотлар" ва "Хаймарслар" ожиз.Ғарб разведка таҳлилчилари, билимли ва жуда тажрибали одамларнинг сўзларига кўра, Эрон Исроилга етказган зарарни баҳолай олмайди, чунки у ерда яширинча ҳарбий цензура жорий этилган.Фақат ўз мутахассислиги бўйича ўз мамлакати манфаати йўлида ишлагани учун масъул бўлган эронлик олимларнинг (ва уларнинг оилалари билан бирга) судсиз йўқ қилиниши эса халқаро ҳамжамият олдига бундай ҳаракатларнинг қонунийлиги бўйича ҳам ахлоқий, ҳам ҳуқуқий масалаларни қўяди.Исроилнинг Эрон илмий-тадқиқот атом ва ихтисослаштирилган ишлаб чиқариш объектларини бомбардимон қилиши нафақат минтақадаги, балки бутун сайёрадаги вазиятни бутунлай ўзгартирди.Эслатиб ўтамиз, машҳур "ядровий келишув"га кўра, Эрон 300 килограмм уранни 3,7 фоизгача бойитиш ҳуқуқига эга эди. Шартномадан чиқиб, Қўшма Штатлар Теҳронни мажбуриятлардан озод қилди.Натижада, 2025 йил 8 февраль ҳолатига кўра, МАГАТЭ маълумотларига кўра, Эрон бойитиш бўйича қуйидаги натижаларга эришди: 2927 килограмм - икки фоизгача, 3655 килограмм - беш фоизгача, 606,8 килограмм - 20 фоизгача ва 274,8 килограмм - 60 фоизгача.Бойитилган ураннинг катта қисми (шу жумладан, 60 фоизгача бойитилган 166,6 килограмм уран) америкаликлар "ишлаган" Форд объектида сақланган. Агар асосий омборга таъсир кўрсатилса, бунинг устига ер юзасига чиқилса, Яқин Шарқ Чернобилдаги каби технологик фалокат билан курашишига тўғри келади.Воқеанинг геосиёсий оқибатларига келсак, Европа геосиёсий йўқликка тушиб қолди. Илгари иттифоқчилиги, ҳамкорлиги ва дўстлиги Атлантиканинг иккала қирғоғидаги "дипстейтликлар"да ҳиқичоқ ва жиғилдон қайнашига сабаб бўлган Россия ва Хитой энди биринчи даҳшатни келтириб чиқармоқда.Қўшимча бонуслар: Украина Россияни заифлаштириш дастаги сифатида ҳеч кимни қизиқтирмайди ва Незалежная - аниқроғи, ундан ҳозиргача қолган нарсалар - ахлатхонага йўл олди. Ва ҳамма - буйруққа кўра - "рус нефти нархининг юқори чегараси" нима эканлигини унутди.Исроилнинг Эронга қарши ҳаво ҳужумлари натижаси Эроннинг заифлашишига олиб келмади, аксинча бўлди. Исроил халқаро тушуниш ва ҳамдардлик кредитини беҳуда сарфлади ва унинг асосий иттифоқчиси бўлган АҚШ ҳар бир кейинги қадам вазиятни яхшилашдан кўра кўпроқ ёмонлаштирадиган, одатда цугцванг деб аталадиган вазиятга тушиб қолди.Мана энди энг муҳими. Ва бу билим оғриқли бўлади. Ҳокимиятни сақлаб қолиш, ўз шахсий гешталтларини ёпиш учун, шунингдек, тазйиқ остида халқаро ҳуқуқнинг барча тамойилларини бузганлар, бирорта ҳам муаммони ҳал қилмасдан, бирорта ҳам тактик ёки стратегик вазифани уддалай олмай, нафақат ҳарбий "ядро"ни тилга олишни, балки уни қўллашни ҳам имкон қадар соддалаштиришди.Табу ишламай қолди. У вайрон бўлган. Ҳозир ҳам ҳамма нарсага рухсат берилган. Ва бу билан барчамиз яшашимиз керак. Янги кескинлик давригача. Ядровий таёқни "демократия ва тараққиёт"нинг асосий далили деб биладиганлар аллақачон тайёрлаётганига ишончингиз комил бўлсин.
эрон
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Елена Караева
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/06/16/19351330_0:0:100:100_100x100_80_0_0_b26f64e2131fae54a474174e52857591.jpg
Елена Караева
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/06/16/19351330_0:0:100:100_100x100_80_0_0_b26f64e2131fae54a474174e52857591.jpg
Янгиликлар
uz_UZ
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Елена Караева
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e5/06/16/19351330_0:0:100:100_100x100_80_0_0_b26f64e2131fae54a474174e52857591.jpg
колумнистлар, эрон, исроил, ақш, ғарб, россия, ядро қуроли, ядровий дастур, ядросиз дунё
колумнистлар, эрон, исроил, ақш, ғарб, россия, ядро қуроли, ядровий дастур, ядросиз дунё
Ўтмишни унутинг: янги дунё ядровий тўқмоқ билан таҳдид қилади
"Фақат "ҳа" ёки "йўқ": Эрон атом бомбасини ишлаб чиқариш устида ишлаганми?" – “Мен буни тасдиқлай олмайман”. Журналист ва МАГАТЭ раҳбари Рафаэл Гросси ўртасида 72 соат олдин бўлиб ўтган мулоқотдан парча.
Ушбу мулоқотдан бир неча ҳафта олдин ҳам оғзаки, ҳам ёзма равишда МАГАТЭ расмий равишда Теҳрон ядровий каллаклар ишлаб чиқаришни бошлагани ёки ҳозир бошлаётгани ҳақида ҳеч қандай далил йўқлигини таъкидлаган эди.
Ушбу бошланғич маълумотларни билган ҳолда қуйидаги хулосага келиш мумкин: Исроил Яқин Шарқда ҳам, бутун дунёда ҳам кескинликни қайтариб бўлмайдиган даражага келтириб, фақат "Эрон ёвуз ниятда ва тинч шаҳарлар ва кибуцларга А-бомбасини ташламоқчи" деган фаразга асосланган эди, деб ёзмоқда РИА Новости колумнисти
Елена Караева.Сиз ҳали қўрқмадингизми? Унда келажакдаги ядровий қишнинг совуқлигини қўшамиз: Биньямин Нетаньяху камида чорак аср давомида "Эрон А-бомбаси" ва унинг давлатининг "экзистенциал таҳдид"га жавоби ғоясини ардоқлаган. Бу ҳақда ташқи сиёсат идорамиз раҳбари Сергей Лавров шу ҳафта бўлиб ўтган "Примаков ўқишлари"да сўзлаган нутқида айтиб ўтди.
Исроил вазирлар маҳкамаси раҳбари парламентда ишончсизлик вотумини четлаб ўтишга муваффақ бўлганидан сўнг дарҳол ҳаво ҳужумлари ҳақида буйруқ берди. Бунинг ортидан кнессет тарқатиб юборилади ва табиийки, Биньямин Нетаньяхуга нисбатан тергов қайта бошланади.
Турли хил эронофобия матнлари Исроилнинг ҳозирги ички сиёсати контекстига киритилиши билан, 12 кунлик уруш борган сари "қасос зарбаси" сифатида эмас, балки гегемонлик учун кураш сифатида кўрина бошлайди.
Исроил эълон қилинганидан бери ўзини Ғарб демократиясининг таянч нуқтаси сифатида кўрсатди, чунки бу демократияларда фақат "ёввойилар ва варварлар", шунингдек, "инсон ҳуқуқлари, тараққиёт ва демократияни" тан олмайдиган дин вакиллари яшайди.
Яқин Шарқдаги йўналишни ўзгартириш бўйича биринчи уриниш ўнинчи йилларнинг бошларида, Ғарбнинг энг демократик демократиялари аллақачон бутунлай беқарор бўлган Ироққа қўшимча равишда Сурия, Ливия, шунингдек, Тунис ва Мисрга ўт қўйишга қарор қилганларида амалга оширилди. Тўртта турли давлат бўлиб, уларнинг ҳар бири ўша пайтдаги ва келажакдаги иқтисодий манфаатларининг муҳим бўғини эди.
Бунга жавобан энг демократик манфаатдор томонлар ноқонуний одамларнинг тўхтовсиз инқирози, терроризмнинг авж олиши, нефть нархининг ўзгариб туришига дуч келишди. Улар бошқариладиган тартибсизликни ёки кимга тартибсизлик керак бўлса, ўша тартибсизликни яратдилар.
Уларнинг қўлига ҳакамлик қилиш имконияти тушди. Ҳозирги оғир вазиятда қадимги англо-саксонларнинг "бўлиб ташла ва ҳукмронлик қил" тамойилининг бундан ёрқинроқ намунаси йўқ. Лекин ҳозир аввалгидай эмас.
Агар ўшанда улкан молиявий маблағлар, тарғибот усуллари, "юмшоқ" технологиялар ёрдамида, қисман бўлса-да, тартибсизликни келтириб чиқаришга муваффақ бўлинган бўлса, бугун на Эронда, на унинг чегаралари бўйлаб, на бутун минтақада ҳеч ким ҳаракат қилмади. Ҳеч қандай "фуқаролик фаоллари" обрў орттириш учун машҳур шарманкани ишга солишмади.
Ҳатто америка нафталинидан тортиб олинган шаҳзода Ризо Паҳлавий ҳам (унинг инглизча, форсча хитоблари ҳам) ёрдам бермади. Кичик шаҳзода ҳеч нарсани ёндиришга ҳам, айниқса, раҳбарлик қилишга ҳам қодир эмасди.
Барқарорлик нафақат АҚШга ва барча ишонч кредитларини йўқотган Европага нисбатан нафрат консенсуси билан сақланиб қолди.
Зарбаларга қарамай, ишонч Эрон ҳарбий-саноат комплекси томонидан таъминланди. Туман тарқалди ва маълум бўлдики, Ислом Республикасида гипертовушли ракеталарнинг етарли арсенали мавжуд бўлиб, улар олдида "Пэтриотлар" ва "Хаймарслар" ожиз.
Ғарб разведка таҳлилчилари, билимли ва жуда тажрибали одамларнинг сўзларига кўра, Эрон Исроилга етказган зарарни баҳолай олмайди, чунки у ерда яширинча ҳарбий цензура жорий этилган.
Фақат ўз мутахассислиги бўйича ўз мамлакати манфаати йўлида ишлагани учун масъул бўлган эронлик олимларнинг (ва уларнинг оилалари билан бирга) судсиз йўқ қилиниши эса халқаро ҳамжамият олдига бундай ҳаракатларнинг қонунийлиги бўйича ҳам ахлоқий, ҳам ҳуқуқий масалаларни қўяди.
Исроилнинг Эрон илмий-тадқиқот атом ва ихтисослаштирилган ишлаб чиқариш объектларини бомбардимон қилиши нафақат минтақадаги, балки бутун сайёрадаги вазиятни бутунлай ўзгартирди.
Эслатиб ўтамиз, машҳур "ядровий келишув"га кўра, Эрон 300 килограмм уранни 3,7 фоизгача бойитиш ҳуқуқига эга эди. Шартномадан чиқиб, Қўшма Штатлар Теҳронни мажбуриятлардан озод қилди.
Натижада, 2025 йил 8 февраль ҳолатига кўра, МАГАТЭ маълумотларига кўра, Эрон бойитиш бўйича қуйидаги натижаларга эришди: 2927 килограмм - икки фоизгача, 3655 килограмм - беш фоизгача, 606,8 килограмм - 20 фоизгача ва 274,8 килограмм - 60 фоизгача.
Бойитилган ураннинг катта қисми (шу жумладан, 60 фоизгача бойитилган 166,6 килограмм уран) америкаликлар "ишлаган" Форд объектида сақланган. Агар асосий омборга таъсир кўрсатилса, бунинг устига ер юзасига чиқилса, Яқин Шарқ Чернобилдаги каби технологик фалокат билан курашишига тўғри келади.
Воқеанинг геосиёсий оқибатларига келсак, Европа геосиёсий йўқликка тушиб қолди. Илгари иттифоқчилиги, ҳамкорлиги ва дўстлиги Атлантиканинг иккала қирғоғидаги "дипстейтликлар"да ҳиқичоқ ва жиғилдон қайнашига сабаб бўлган Россия ва Хитой энди биринчи даҳшатни келтириб чиқармоқда.
Қўшимча бонуслар: Украина Россияни заифлаштириш дастаги сифатида ҳеч кимни қизиқтирмайди ва Незалежная - аниқроғи, ундан ҳозиргача қолган нарсалар - ахлатхонага йўл олди. Ва ҳамма - буйруққа кўра - "рус нефти нархининг юқори чегараси" нима эканлигини унутди.
Исроилнинг Эронга қарши ҳаво ҳужумлари натижаси Эроннинг заифлашишига олиб келмади, аксинча бўлди. Исроил халқаро тушуниш ва ҳамдардлик кредитини беҳуда сарфлади ва унинг асосий иттифоқчиси бўлган АҚШ ҳар бир кейинги қадам вазиятни яхшилашдан кўра кўпроқ ёмонлаштирадиган, одатда цугцванг деб аталадиган вазиятга тушиб қолди.
Мана энди энг муҳими. Ва бу билим оғриқли бўлади. Ҳокимиятни сақлаб қолиш, ўз шахсий гешталтларини ёпиш учун, шунингдек, тазйиқ остида халқаро ҳуқуқнинг барча тамойилларини бузганлар, бирорта ҳам муаммони ҳал қилмасдан, бирорта ҳам тактик ёки стратегик вазифани уддалай олмай, нафақат ҳарбий "ядро"ни тилга олишни, балки уни қўллашни ҳам имкон қадар соддалаштиришди.
Табу ишламай қолди. У вайрон бўлган. Ҳозир ҳам ҳамма нарсага рухсат берилган. Ва бу билан барчамиз яшашимиз керак. Янги кескинлик давригача. Ядровий таёқни "демократия ва тараққиёт"нинг асосий далили деб биладиганлар аллақачон тайёрлаётганига ишончингиз комил бўлсин.
