Чўкаётган хасга ёпишар – Украина учун F-16 қирувчиларининг аҳамияти
Oбуна бўлиш
Вашингтон самолётлари Украинага фақат янги қурбонлар келтиради, Европага – иқтисодий ва геосиёсий таназзул, Американи – Россия билан тўғридан-тўғри ҳарбий можаронинг “катта хавфлари”, умуман олганда эҳтимол – ядровий можарога олиб келади.
ТОШКЕНТ, 24 май — Sputnik. Киев режимига F-16 қирувчи самолётларини етказиб берилиши – Ғарбни Россияга қарши таҳдид қилишига ва Украина ҳарбий ҳаракатлар театрида “чўкаётган” АҚШ билан НАТО ёпишаётган чўпга ўхшайди.
19 май куни АҚШ маъмурияти Европадаги иттифоқчиларига АҚШда ишлаб чиқарилган F-16 тўртинчи авлод қирувчи самолётларини Украина Қуролли кучларига топширишга рухсат берди ва “Украиналик учувчиларни тайёрлаш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлашга” ваъда берди. Биргаликда ҳаракатлар иштирокчиларига Буюк Британия, Нидерландия, Бельгия, Дания киради (рўйхат тўлиқ эмас). АҚШ ва ҳамкорлар Европада F-16 самолётларида УҚК учувчиларини қайта тайёрлаш дастурини ишга туширмоқда. Бу билан бирга муҳандислик ва таъмирлаш гуруҳларини тайёрлаш жараёнлари ҳам бошланади.
Бир қатор Европа давлатларининг босимига қарамай, Оқ уй ва Пентагон 2022 йил июлидан бери Киевга F-16 самолётларини етказиб беришдан бош тортаётган эди. Улар буни барвақт, ноўрин ва хавфли деб ҳисоблади, қолаверса, F-16 парвозларини тайёрлаш уч йилдан олти йилгача давом этади. Самолётлар билан таъминлаш эса 11 миллиард долларга тушиши мумкин. Эски F-16 самолётларини “атиги” 2 миллиард долларга етказиб бериш ва 24 ой ичида жойлаштириш мумкин, бироқ бу вазиятда Россия-НАТО тўғридан-тўғри ҳарбий можаросининг хавфи юқори.
Шу билан бирга, УҚК учувчилари америкалик хўжайинларига “юқори мотивация” беришди, Украина президенти Владимир Зеленский эса “Россия ҳудуди устидан учишда” қирувчи самолётлардан фойдаланмасликка ваъда бериб, Оқ уйнинг ядровий можаро кенгайиши ҳақидаги қўрқувини йўқ қилишга уринди. Эътибор беринг, Вашингтон ва Киевда улар Россия Федерациясининг мавжуд чегараларини ўзига хос тарзда ифодалайди.
Украинада F-16 тўртинчи авлод қирувчи самолётларининг пайдо бўлиши, шубҳасиз, ҳарбий можаролар ҳароратини оширади ва ҳатто АҚШ ҳаво кучлари котиби Френк Кендаллнинг сўзларига кўра, “ўйин қоидаларини ўзгартирмайди”. Махсус ҳарбий операция ҳудудида Россиянинг ҳаво ҳужум кучлари ва ҳаво мудофааси – ўқ отиш кучи, миқдорий, сифат, тактик ва технологик жиҳатдан устунлик қилади. АҚШ ва НАТОнинг Украина ҳарбий ҳаракатлар театридаги ташаббусни Россиядан тортиб олишга уриниши, шубҳасиз, муваффақиятсизликка учрайди.
РФ Мудофаа вазирлиги маълумотларига кўра, махсус операция давомида УҚКнинг 428 та жанговар самолёти ва 235 та вертолёти, яъни 2022 йил 24 февралда Украина Ҳарбий-ҳаво кучларининг бир нечта бўлинмалари йўқ қилинган. Пентагон маълумотларига кўра, УҚК бор-йўғи 60 та самолётни йўқотган, бироқ Украина ҳарбий-ҳаво кучларининг умуман йўқ қилинганини ҳеч ким инкор этмайди. Ушбу вазиятда 1986 йилги таҳминий 60 ёки 160 та ишлатилган Америка F-16 Block 30/32 қирувчи самолётлари нимани ўзгартиради? Бу риторик савол.
Технологик тўсиқ
Украинанинг қуруқликдаги ҳаво ҳужумига қарши мудофаа тизимларининг таназзулга учраши, Ғарбнинг қайта тиклаш имконияти чекланганлиги ва Россия ҳаво кучининг жанг майдонида таъсири кучайиши Вашингтонни хавфли қарорга ундади.
Киевни F-16 қирувчи самолётлари билан таъминлаш иложсизлик натижасига ўхшайди – Россиянинг махсус ҳарбий операция ҳудуди америкалик қирувчининг обрўсини йўқ қилиши кафолатланган.
“Қуруқлар” ҳеч қандай шароитда Украина ҳаво бўшлиғида устунликка эришишига йўл қўймайди. Military Watch нашри F-16 нинг Су-30СМ, Су-35, МиГ-31 ва Су-57 оғир қирувчиларига қарши курашда имкониятлари “жуда чекланганини” башорат қилмоқда. Дарҳақиқат, Украина ҳарбий ҳаракатлар театрида фаол ва самарали “ов” қилаётган рус қирувчиларидан америкалик F-16 ветерани жанговар кўрсаткичлар бўйича сезиларли даражада паст.
Эҳтимол, Вашингтон F-16 нинг УҚК лойиҳаси учун ҳақиқий мақсадларини Россия ҳудудининг тубида кўрмоқда: “Лочин” 980 км гача бўлган масофада юқори аниқликдаги AGM-158 “ҳаво-ер” ракеталаридан фойдаланишга қодир. АҚШда ишлаб чиқарилган ракета ва бомба қуролларига ишонч кам. Илгари Украинанинг МиГ-29, Су-27,Су-24 ва платформаларида бирлаштирилган Американинг JDAM бошқариладиган бомбалари, AGM-88 HARM антирадар ракеталари ва 180 км гача учиш масофасига эга AIM-120 AMRAAM “ҳаво-ҳаво” ракеталарини Россиянинг Р-37М 400 км гача учиш масофасига эга бўлган “ҳаво-ҳаво” гипертовушли ракетаси билан таққослаб бўлмайди ва жангда мағлуб бўлади. Британиянинг 250 км масофали Storm Shadow “ҳаво-ер” қанотли ракеталарининг ҳам нимага қодирлиги аниқ –Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари кунига еттитасини уриб туширади, яъни деярли барчасини. С-400 “Триумф” ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари 600 км гача бўлган масофадаги нишонларни аниқлай олади. Уларни 250 км бурилишда, 10 метрдан 27 км гача баландликда уради, яъни РФ ва Беларус Республикаси бўлган Украинанинг бутун ҳаво ҳудудини самарали равишда “отиб ташлаши” мумкин.
Ҳатто тўлиқ ўқ-дори билан жиҳозланган бўлса ҳам, технологик жиҳатдан эскирган F-16 платформаси Украина ҳарбий ҳаракатлар театридаги кучлар мувозанатини ўзгартирмайди.
Алоҳида муаммо – хизмат талаб қиладиган F-16 самолётлари УҚК нинг ҳаво базаларида (деярли мавжуд бўлмаган) жойлаштирилиши. Полша ва Руминияга туташ ҳудудлардан F-16 самолётларининг учиши ва қўниши Учинчи жаҳон урушининг бошланиши учун даргумон вариантдир. Бундан ҳам иложсиз сценарий –бу тактик ядровий қуролларни Киев режимига “ўзини ҳимоя қилиш учун” топшириш (F-16 қирувчиси НАТОнинг Европа арсеналларида сақланадиган Американинг B-61 термоядровий бомбаларининг мунтазам ташувчиси ҳисобланади).
Вашингтон Европада чекланган Армагеддон яратиш учун қўғирчоқ Киев режимига рухсат бера оладими ёки йўқми, бу баҳсли савол. Барча ҳолатларда Россия таҳдидларга зудлик билан ва мос равишда жавоб беради. Украинанинг АҚШ ва НАТОдан олаётган чексиз кредит-лизинглари бутун Европа ва Шимолий Америка учун Армагеддон билан тугаши мумкин.
"Politico" нашри хабарига кўра, ҳали ҳеч бир давлат ўз самолётларини (ва мавжудлигини) Украина фойдасига қурбон қилишга тайёр эмас. Бироқ, АҚШ Грецияни 1970 йилларнинг ўрталарида ишлаб чиқарилган Block-30 модификациясининг 32 та F-16 қирувчисини УҚК топширишга мажбур қилди. Агар бир нечта “концессионерлар” (Бельгия, Дания, Нидерландия) ихтиёрий ва мажбурий равишда Киевга икки-уч ўнлаб F-16 самолётларини юборса, УҚКнинг қирувчи самолётлари кузгача100 тача машинага “айланиши” мумкин бўлади. Украиналик қирувчи учувчилар етарлича тажрибага эга эмас ва инглиз тилида сўзлашади, улар атиги ўттизтагина, аммо НАТОнинг “шартномали аскарлари” ҳам F-16 бошқарувига ўтиришлари мумкин. Украина қонунчилиги чет элликларни ҳарбий хизматга ёллашга рухсат беради.
