Си Цзиньпин: Хитой-Россия дўстлигининг янги истиқболлари сари қатъият билан
16:15 20.03.2023 (янгиланди: 20:15 04.10.2023)
© Sputnik / Михаил Климентьев
/ Oбуна бўлиш
ХХР раиси Си Цзинпиннинг муаллифлик мақоласи, РИА Новости ва "Российская газета" учун эксклюзив.
ТОШКЕНТ, 20 мар — Sputnik. Президент Владимир Путиннинг таклифига биноан мен Россия Федерациясига давлат ташрифи билан келаман. Ўн йил аввал Хитой Халқ Республикаси раислигига сайланганимдан кейинги илк хорижий ташрифим ҳам Россияга бўлган эди. Ўтган давр ичида мен Россияга саккиз марта ташриф буюрдим ва ҳар сафар ушбу ташрифлар катта завқ ва натижалар олиб келди, биз Президент Владимир Путин билан бирга Хитой-Россия муносабатлари йилномасида янги саҳифа очдик.
Хитой ва Россия — энг йирик қўшнилар, барча соҳаларни қамраб олувчи ҳамкорлар ва стратегик шериклар, жаҳоннинг етакчи давлатлари ва БМТ Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзоларидир. Ҳар икки давлат ҳам мустақил ташқи олиб боради ҳамда Хитой ва Россия муносабатларини дипломатиянинг асосий устувор йўналишларидан бири деб ҳисоблайди.
Хитой-Россия муносабатлари аниқ тарихий мантиқ ва кучли ички драйвер асосида ривожланмоқда. Сўнгги ўн йил давомида икки томонлама ҳамкорлик барча йўналишларда жадал ривожланиб, янги даврга дадил қадамлар билан кириб келмоқда.
— Олий даражали алоқалар муҳим роль ўйнайди ва доимий стратегик аҳамиятга эга.
Юқори ва олий даражадаги алмашинув ва алоқаларнинг мукаммал механизмлари, кўп қиррали ҳамкорликнинг кенг тузилмаси икки томонлама муносабатларни ривожлантиришда муҳим тизимли ва институционал воситаси бўлиб хизмат қилмоқда.
Ўтган йиллар давомида Президент Владимир Путин билан мен яқин ҳамкорлик алоқаларини сақлаб қолдик. Икки томонлама ва халқаро майдонларда ўтказилган 40 дан ортиқ учрашувлар давомида барча соҳаларда амалий ҳамкорликнинг устувор йўналишлари белгилаб олинди, биз ўзаро манфаатли ва долзарб халқаро ва минтақавий масалалар бўйича позицияларимизни ўз вақтида мувофиқлаштириб, икки томонлама муносабатларни барқарор ривожлантириш учун замин яратмоқдамиз.
– Россия ва Хитой ўзаро сиёсий ишончни муттасил мустаҳкамлаб, йирик давлатлар ўртасидаги муносабатларнинг янги парадигмасини яратмоқда.
Хитой ва Россия абадий дўстлик ҳамда ўзаро манфаатли ҳамкорлик концепциясига амал қилади. Икки томонлама муносабатлар қўшилмаслик, қарама-қаршилик қилмаслик ва учинчи томонларга қарши ҳаракат қилмаслик тамойилларига асосланади.
Икки давлат миллий воқеликлардан келиб чиққан ҳолда тараққиёт йўлидан боришда, тараққиёт ва тикланишда бир-бирини қатъий қўллаб-қувватлайди. Етук ва барқарор икки томонлама алоқалар муттасил янги кучга тўплаб, ўзаро ҳурмат, тинч-тотув яшаш ва ўзаро манфаатли ҳамкорликка асосланган давлатлараро муносабатларнинг янги турининг намунаси бўлиб хизмат қилмоқда.
— Томонлар ҳар томонлама ва кўп векторли ҳамкорлик архитектурасини шакллантирмоқда.
Биргаликдаги саъй-ҳаракатлар туфайли 2022 йилда товар айирбошлаш ҳажми рекорд даражадаги 190 миллиард долларни ташкил этиб, ўн йил аввалгига нисбатан 116 фоизга ўсди. Хитой кетма-кет 13 йил давомида Россиянинг энг йирик савдо шериги сифатида ўзини намоён қилмоқда. Икки давлат ўртасидаги ўзаро инвестициялар ҳажми ўсишда давом этмоқда. Энергетика, коинот, авиация ва транспорт алоқаси соҳаларида стратегик аҳамиятга эга қатор ҳамкорлик лойиҳалари муваффақиятли амалга оширилмоқда. Илмий-технологик инновациялар, трансчегаравий электрон тижорат каби янги соҳалардаги ҳамкорлик юқори динамикани сақлаб келмоқда. Ҳудудлараро ҳамкорлик жадал суръатларда ривожланмоқда. Буларнинг барчаси нафақат оддий одамларга реал фойда келтирмоқда, балки ҳар икки давлат тараққиётига ҳам битмас-туганмас туртки бермоқда.
– Томонлар авлоддан-авлодга ўтиб келаётган ўзаро ҳамжиҳатлик концепциясини ҳаётга татбиқ этиб, анъанавий дўстлик кундан-кунга мустаҳкамланиб бормоқда.
Хитой ва Россия ўртасида яхши қўшничилик, дўстлик ва ҳамкорлик тўғрисидаги шартноманинг 20 йиллиги арафасида Президент Владимир Путин билан мен замонавий воқеликни ҳисобга олган ҳолда шартномани кенгайтириш ва тегишли мазмун билан тўлдиришга қарор қилдик. Саккиз йўналиш бўйича Россия-Хитой ҳамкорлигининг тематик йилларининг муваффақиятли ўтказилиши дўстлик ва ҳамкорликни янги чўққиларга олиб чиқмоқда. Мамлакатларимиз халқлари коронавирусга қарши курашда бир-бирига моддий ва маънавий ёрдам кўрсатгани “муаммодаги дўстлар қандай танилишини” яна бир исботи бўлди.
– Томонлар халқаро майдонда ҳам яқиндан ҳамкорлик қилиб, буюк давлатлар сифатида катта масъулият ҳис қилади.
Хитой ва Россия халқаро ҳуқуқ ва БМТга асосланган халқаро муносабатлар тизими ва жаҳон тартибини, шунингдек, БМТ Низомининг мақсад ва тамойилларига асосланган халқаро муносабатларни — қатъий қўллаб-қувватлайди ва БМТ доирасида ўзаро ҳамкорликни мувофиқлаштирилган ҳамкорликни амалга оширади. ШҲТ, БРИКС, G20 ва бошқа халқаро платформалар асосида халқаро муносабатларни кўп қутблилик ва демократлаштириш учун биргаликда саъй-ҳаракатлар қилади.
Томонлар чинакам кўп қутблиликни амалга ошириш, умуминсоний қадриятларни ривожлантириш, янги типдаги халқаро муносабатлар — инсоният тақдири ягона ва муштарак бўлган ҳамжамиятни шакллантириш бўйича самарали чоралар кўрмоқда.
Хитой-Россия муносабатлари 70 йилдан ортиқ вақт мобайнида жуда мураккаб йўлни босиб ўтди. Ўтмишга назар ташлар эканмиз, муносабатларимизнинг бугунги даражасига етиш осон бўлмаганини, Хитой ва Россия ўртасидаги сўнмас дўстликни эҳтиёткорлик билан сақлаш кераклигини чуқур тушунамиз. Тарих ва амалиёт шуни кўрсатадики, глобал нотинчлик шароитида биз давлатлараро алоқаларни йўлга қўйишнинг тўғри йўлига ўтганимиз туфайли Хитой-Россия муносабатлари мустаҳкам синовдан ўтди.
Россияга бўлажак ташрифим дўстлик, ҳамкорлик ва тинчликни мустаҳкамлашга қаратилган. Мен Президент Владимир Путин билан биргаликда Хитой-Россия муносабатлари кенг қамровли шериклик ва стратегик ҳамкорликнинг янги истиқболларини очишга қаратилган янги режалар ва чора-тадбирларни белгилашга тайёрман.
Томонлар миллий ривожланиш мақсадларига, инновацион ёндашувга эътибор қаратган ҳолда комплекс режалаштиришга эътибор қаратишлари, янги имкониятларни очишлари ва янги драйверларни яратишлари керак. Хитой-Россия муносабатларининг юқори даражада ривожлантиришда барқарор суръатни сақлаб қолиш учун ўзаро ишончни мустаҳкамлаш ва мавжуд салоҳиятларни амалга ошириш муҳим аҳамиятга эга.
Инвестицион ва савдо-иқтисодий ҳамкорлик ҳажми ва сифатини параллель равишда кенгайтириш, сиёсий мувофиқлаштиришни кучайтириш, сармоявий ҳамкорликни сифатли ривожлантириш учун янада қулай шарт-шароитлар яратиш, ўзаро савдо кўламини, умумий манфаатлар ва ҳамкорликни кенгайтириш, янги ўсиш нуқталарини излаш, анъанавий савдо ва ҳамкорликнинг бир-бирини тўлдирадиган янги шаклларини топиш ва ривожлантириш, икки томонлама ҳамкорлик ва минтақавий интеграцияни қўллаб-қувватлаш учун "Бир камар ва бир йўл" ҳамда ЕОИИ ташаббусларини боғлаш бўйича биргаликда ишлашни давом эттириш зарур.
Икки томонлама маданий-гуманитар алоқаларни юқори даражада чуқурлаштириш, жисмоний тарбия ва спорт соҳаларида Ҳамкорлик йиллари ташкил этиш, Минтақалараро ҳамкорлик механизмлари истиқболларини очиш, қардош вилоятлар ва шаҳарлар ўртасидаги алоқаларни фаоллаштириш, кадрлар алмашиш, туризм соҳасидаги ҳамкорликни тиклаш, ёзги оромгоҳ, қўшма таълим муассасаси каби тадбирларни ўтказиш — халқлар дўстлиги ва ўзаро ҳамжиҳатликни, биринчи навбатда, ёшлар орасида мустаҳкамлаш мақсадига хизмат қилади.
Замонавий дунёда чуқур ўзгаришлар рўй бермоқда. Тинчлик, тараққиёт, ҳамкорлик ва биргаликда ғалаба қозониш — бу тўхтатиб бўлмайдиган тарихий оқимдир. Кўп қутблилик, иқтисодий глобаллашув ва халқаро муносабатларнинг демократлашуви — қайтариб бўлмайдиган тенденциядир. Бир вақтнинг ўзида, хавфсизликнинг анъанавий ва ноанъанавий хатарлари сони ҳам тез суръатлар билан ўсиб бормоқда. Гегемонизм, деспотизм ва таъқиблар дунёга жиддий зарар етказади. Жаҳон иқтисодиётини тиклаш учун жуда узоқ йўлни босиб ўтиш керак бўлади. Халқаро ҳамжамият ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ хавотир билдирмоқда ва инқироздан чиқиш йўлларини изламоқда.
2013 йил март ойида мен МГИМОда сўзга чиқиб, “барча давлатларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ўзаро боғлиқлиги мисли кўрилмаган юксак даражага кўтарилгани ҳақида гапирган эдим.
Инсоният ягона глобал қишлоқда яшайди, ягона тақдирли жамоага айланиб бормоқда. Кейинчалик мен илгари сурган “Бир камар, бир йўл”, “Глобал тараққиёт”, “Глобал хавфсизлик” ва “Глобал цивилизациялар" ташаббуслари инсоният тақдири умумий бўлган ҳамжамият тушунчасининг мазмун-моҳиятини очиб берди ва унинг фойдали қўшимчасига айланди. Бу дунёда ва бизнинг давримизда содир бўлаётган тарихий ўзгаришларга муносиб жавобнинг хитойча версияси бўлиб хизмат қилди.
Ўн йил давомида тинчлик, тараққиёт, тенглик, адолат, демократия, эркинлик каби умуминсоний қадриятлар инсонлар қалбидан чуқур жой олди. Барқарор тинчлик, умумбашарий хавфсизлик, умумий фаровонлик, очиқлик ва бағрикенглик ҳукм сурадиган тоза ва гўзал дунё барпо этиш истаги тобора кўпроқ мамлакатларни бирлаштирмоқда. Жаҳон ҳамжамиятига яхши маълумки, дунёда ҳеч бир давлат бошқалардан устун эмас. Ҳукуматнинг универсал модели йўқ, ҳал қилувчи сўз ягона давлатга тегишли бўлган дунё тартиби йўқ. Ер юзидаги ихтилофлар ва тўнтаришларсиз бирдамлик ва тинчлик бутун инсониятнинг умумий манфаатларига жавоб беради.
Ўтган йил бошидан бери Украина инқирозининг бутунлай кескинлашуви кузатилмоқда. Бўлаётган воқеаларнинг моҳиятидан келиб чиқиб, Хитой ҳар доим объектив ва холис позицияни эгаллаб, ярашув ва тинчлик музокараларига кўмаклашиш учун фаол саъй-ҳаракатларни амалга оширмоқда. Мен айтган бир қатор фикрлар Украинани тартибга солишда Хитойнинг асосий принципи бўлиб хизмат қилади. Бу, хусусан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Низомининг мақсад ва тамойилларига риоя қилиш, барча давлатларнинг хавфсизлик соҳасидаги асосли ташвишларини ҳурмат қилиш, Украина инқирозини тинчлик йўли билан ҳал қилишга қаратилган барча саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлаш ва глобал ишлаб чиқариш ва таъминот занжирларининг хавфсизлигини ва барқарорлигини таъминлаш зарурлиги ҳақидадир.
Хитойнинг яқинда эълон қилинган Украина инқирозини сиёсий йўл билан ҳал қилиш бўйича позицияси барча томонларнинг асосли ташвишларини инобатга олган ҳолда, Украина инқирозини бартараф этиш бўйича жаҳон ҳамжамиятининг қарашлар бирлигини максимал даражада акс эттиради. Ҳужжат инқироз оқибатларини бартараф этиш ва сиёсий тартибга солишга кўмаклашишда конструктив омил бўлиб хизмат қилади. Мураккаб масалалар оддий ечимга эга эмас.
Ишончимиз комилки, агар ҳамма умумий, кенг қамровли, биргаликда ва барқарор хавфсизлик концепциясига амал қилса, Украина инқирозидан оқилона чиқиш, дунёда мустаҳкам тинчлик ва умумбашарий хавфсизликка тенг, эҳтиёткор ва прагматик тарзда йўл топилади.
Глобал муаммоларни ҳал қилишдан аввал, ўз ишларимизни ҳал қилишимиз лозим. Хитой Коммунистик партияси Хитой халқини бирлаштириб, унга раҳбарлик қилиб, улкан аҳолини қамраб олиши, умумбашарий фаровонликка эришиши, моддий ва моддий бойликларни мувофиқлаштирилган ривожланиш ва маънавий маданият, инсон ва табиатнинг уйғун яшаши, тинч тараққиёт йўлидан бориши билан ажралиб турадиган хитойча модернизация орқали Хитой халқини буюк тикланишига ҳар томонлама интилади. Хитойнинг бу ўзига хос хусусиятлари кўп йиллик амалиёт ва халқаро тажрибани чуқур умумлаштириш асосида шаклланган. Биз Хитойни модернизацияланишини қатъият билан тарғиб қиламиз, юқори сифатли ривожланишни амалга оширишга ҳаракат қиламиз ва ташқи очиқликни доимий равишда кенгайтирамиз. Ишончим комилки, бу дунёнинг барча мамлакатлари, жумладан, Россия учун ҳам янги имкониятлар яратади.
Йил баҳордан бошланади, муваффақият эса ишдан. Хитой ва Россия тараққиёт ва тикланиш йўлидаги йўлдошлар сифатида инсоният цивилизацияси тараққиётига катта ҳисса қўшади, дейишга барча асослар бор.
- Глобал муаммоларни ҳал қилишдан олдин, ўз уйимиздаги ишларни ҳал қилишимиз керак.
Хитой Коммунистик партияси Хитой халқини бирлаштириб, унга раҳбарлик қилиб, уни Буюк уйғониши сари етакламоқда. Буни ХКП Хитой модернизацияси орқали амалга оширишни режалаштирган.
Хитой модернизацияси — бу улкан аҳоли сонини қамраб олувчи, умуммиллий фаровонликни мақсад қилувчи, моддий ва маънавий мувофиқлик ҳамда инсон ва табиатнинг ўзаро уйғун яшашини таъминловчи тинч ривожланиш йўлидир.
Хитойнинг ушбу ўзига хос хусусиятлари кўп йиллик амалиёт ва халқаро тажрибани чуқур ўрганиш умумлаштириш асосида шаклланган. Биз Хитойнинг модернизация қилиш ишини қатъият билан тарғиб қиламиз, юқори сифатли ривожланишни амалга оширишга ҳаракат қиламиз ва ташқи очиқликни доимий равишда кенгайтириб борамиз. Ишончим комилки, бу дунёнинг барча мамлакатлари, жумладан, Россия учун ҳам янги имкониятлар яратади.
Йил баҳордан бошланади, муваффақият эса — ишдан. Хитой ва Россия ривожланиш йўлидан бораётган ҳамроҳлар сифатида инсоният цивилизацияси тараққиётига катта ҳисса қўшади, дейишга барча асослар бор.
