Совуқда қандай овқатланиш керак - танани иситадиган таомлар ва тўғри диета
22:15 16.01.2023 (янгиланди: 15:08 17.01.2023)
© Sputnik / Алексей Мальгавко
/ Oбуна бўлиш
Қишда фақат иссиқ кийишнинг ўзи кифоя эмас, совуқ ҳавода инсон организми танани иситиш учун жуда кўп энергия сарфлайди. Қандай овқатлар ушбу энергия йўқотишларни тўлдиришга ёрдам беради? Батафсил мақоламизда.
Ҳар бир озиқ-овқат маҳсулотининг иситиш ёки совутиш хусусияти - уларнинг истеъмол қилиш ҳарорати ёки калорияси миқдоришга боғлиқ эмас. Масалан, совуқ газаклар танани совутади ёки иссиқ шўрвалар иситади, деб ҳисоблаш нотўғри. Батафсил Sputnik мақолаcида.
Открытый холодильник с продуктами
© Depositphotos.com / Fuzzbones
Хитой табобатида барча озиқ-овқат маҳсулотлари инсон танасига кўрсатадиган таъсирига қараб совуқ ва иссиқ овқатларга бўлинади - Инь ва Ян.
Унда овқатларнинг иситиш ва совутиш хусусиятларини қуйидагича таърифланади:
Инь - озиқ-овқатларнинг танани совутиш хусусияти яъни энергия ишлаб чиқаришни камайтиради ва организмдаги метаболизмни секинлаштиради.
Ян - метаболик жараёнларни фаоллаштиради, қон айланишини ва организм томонидан энергия ишлаб чиқаришни рағбатлантиради.
Нейтрал овқатлар ҳам бор. Улар овқат ҳазм қилишни яхшилайди, танани тетиклаштиради ва иштаҳани рағбатлантиради.
Шуни эсда тутиш керакки, қишда тўғри овқатланиш билан организм қишда шамоллаш ва ўткир респираторли инфекцияларга осонликча қарши тура олади. Тана ҳар куни жуда кўп стрессни бошдан кечиради, ўзини ўзи иситишга ҳаракат қилади.
Продукты, содержащие витамин D
© Depositphotos.com / Bit245
Қандай овқатлар иситади?
Тўғри танланган таомнома совуқ ҳавода инсон танасини қўллаб-қувватлайди ва унга кўмак бўлади. Қишда, аввало, организм оқсилларга муҳтож. Фақат улардан организм ўзига жуда зарур бўлган аминокислоталарни олиши мумкин. Улар иммунитетни қўллаб-қувватлаб, микробларга қарши курашга ёрдм беради.
Танани иситадиган овқатлар:
Ёрмалар: гречка, жўхори
Сабзавотлар: пиёз, ерқалампир
Ўрик туршаги, майиз
Балиқ: форель, тунец
Қўй, мол, товуқ гўшти
Сут маҳсулотлари: сариғёғ, пишлоқ, қаймоқ.
Қалампир, зира, саримсоқ
Ичимликлар: занжабил чойи, арпабодиён чойи, иссиқ шароб, қизил шароб, қаҳва ловиялари.
Ортиқча вазндан хавотир олаётганлар учун алоҳида эслатма: диетологлар вазн йўқотиш учун қишда диетадан фойдаланишни тавсия этмайди. Аксинча, айнан шу вақтда сиз организмга дам олишга имкон беришингиз ва ҳеч қўрқмасдан кунлик диетангизга 400 ккал қўшишингиз керак. Бу рақамлар ортиқча ёғни қолдирмасдан қўшимча энергия кўтарилишига таъсир қилиши мумкин.
Зираворлар алоҳида аҳамиятга эга
Хитойда зираворлар ва зираворлардан фойдаланишга катта аҳамият берилади. Совуқ мавсумда иссиқ зираворлардан фойдаланиш тавсия этилади - қизил ва қора қалампир, занжабил, должин. Уларнинг таркибидаги қиздирувчи моддалар овқат ҳазм қилиш тизимининг рецепторларини безовта қилади, қонни томирлар бўйлаб тезроқ ҳаракатга келтиради ва иссиқликни узатади.
Фақат тўғри овқатланиш ва танани иситиш ҳақида эмас, балки ўз қомати ҳақида қайғурадиганлар ҳам зираворларга эътибор қаратиши мумкин - аччиқ таъмли зираворлар танада ортиқча ёғларни эртиши ҳам мумкин. Мисол учун, чили қалампири овқатдан кейин уч соат ичида юрак тезлигини ва метаболизмни 50% га оширади. Кун давомида совуқда бўлсангиз - чили қалампири, зираворлар, гўштли ва ловияли овқат - ажойиб вариант.
Гўшт маҳсулотлари
Қандай гўшт истеъмол қилиш - ҳар доим индивидуал бўлиб қолади. Қиш баҳона вазнда сезиларли даражада "ўсишни" истамайдиганлар - ёғсиз мол ва бузоқ гўштини танлайдилар. Лекин қишда, баъзида оз миқдордаги ёғли гўштни ҳам еб туриш қўрқинчли эмас. Айнан ушбу маҳсулотда совуққа қарши туриш учун мутлақо зарур бўлган модда - архидон кислотаси мавжуд.
Гарнир билан стейк истеъмол қилиш - қишда энг иссиқ овқат ҳисобланади. Гўштни бошқа маҳсулотлар билан бирлаштириш жуда муҳим, бу унинг фойдали хусусиятларини ошириши мумкин. Шундай қилиб, гўштни крахмалли сабзавотлар (картошка, қовоқ, маккажўхори, турп) билан истеъмол қилиш - унча фойдали эмас. Гўшт учун гарнир сифатида янги кўкатлар (салат, майданоз, отқулоқ, арпабодиён), бодринг, карам, яшил ловия, пиёз олиш афзалдир. Яшил сабзавотлар яхши темир ишлаб чиқарувчи бўлиб ишлайди, бу сизга гўштни истеъмол қилишдан максимал фойда олишга имкон беради.
Витаминларга бой мол, қўй жигари қишда А витамини манбаи сифатида организм учун зарур бўлади. Юрак соф оқсил бўлиб, ёғ ва қўшимча калориялар билан юкланмаган, мол гўшти ўпкасида эса гўшта бўлган витаминлар мавжуд.
Курка гўшти фойдали моддаларнинг энг катта арсеналига эга. Унинг таркибида мутлақо ноёб модда - триптофан мавжуд бўлиб, у бошқаларга қараганда организмга қишки стресснинг салбий таъсирини энгишга ёрдам беради. Триптофаннинг қўшимча таъсири энгил гипноз таъсирини таъминлашдир. Шунинг учун, совуқ қиш давомида курка гўштидан интенсив равишда фойдаланиб, янги йил дастурхонининг асосий таомини тайёрлаш учун қайси гўштдан фойдаланишни олдиндан ўйлаб кўринг. Агар сиз курка ҳақида қарор қабул қилсангиз, жиринглаган соатдан кўп ўтмай сизни уйқуга кетишингизга тайёр бўлинг.
Хамир овқатлар
Хамир, гўшт, помидор ва зираворлар - танани иситиш учун хизмат қилади. Бундай таомлар қиш учун жуда мос келади.
Кыргызские повара готовят самый большой бешбармак, пытаясь попасть в Книгу рекордов Гиннеса 11 марта 2018 года в Бишкеке
© AFP 2023 / Vyacheslav Oseledko
Сабзавотлар
Инсон танасидаги қон томирлари қишда жиддий юкламани бошдан кечиради. Совуққа чиққанда, улар кескин тораяди, иссиқ хонага кирганда - кескин кенгаяди. Бу илгари мойил бўлмаган одамларда гипертензия хуружларини қўзғатади.
Картошка қишда қон томирларига энг яхши ёрдам бериши мумкин. У жуда кўп миқдорда калийни ўз ичига олади ва қон томирларининг деворларини эластикроқ қиладиган, шу билан қон айланишини яхшилайдиган ва босимни барқарорлаштирадиган бу микроэлемент. Калийни кўпроқ ушлаб туриш учун картошкани қобиғи билан қайнатиш яхшидир.
Борщ шўрваси - илдизли сабзавотлар ва ёғли гўштдан қайнатилган шўрва - қишда шубҳасиз фойдали. Унинг таркибидаги фойдали витаминлар ва минералларга бой бўлган маҳсулот, биринчи навбатда - лавлаги. Уни албатта қўшинг.
Бундан ташқари, ҳар бир киши лавлаги шарбатининг соғлиқ учун фойдали бўлган шифобахш хусусиятларини билади, аммо вазн йўқотиш учун лавлаги шарбатидан ҳам фойдаланишингиз мумкин. Қишда, борщга аччиқ қалампир солиш ҳам мумкин.
Ёрмалар
Карабуğдайни эътиборсиз қолдирманг: у жуда кўп миқдордаги тартибни ўз ичига олади. Ушбу модда, шунингдек, қон томирларининг деворларини муҳрлаб, томирларга профилактик таъсир кўрсатади. Нонда жуда кўп Б витаминлари мавжуд, яъни улар асаб тизимининг силлиқ ишлаши ва соғлом уйқу учун жавобгардир.
Мева ва қуритилган мевалар
Мевалар орасида Облепиха (чаканда) - таркибида энг кўп витамин С мавжуд. Бу кўрсаткичга кўра, у қора смородинадан олти баробар, цитрус меваларидан (лимон) 15 баравар устундир. Айнан С витамини организмда оқсиллар ва серотонинни энг самарали ўзлаштирилади.
Апельсин мураббоси Апельсин шарбати ва цитрус мевалар - салқин овқатлардир. Аммо апельсин мураббоси, джем ва мармелад - С витаминига бой иссиқ маҳсулот ҳисобланади.
Облепиха
© Sputnik
