ТОШКЕНТ, 19 июн - Sputnik. Россия Хавфсизлик Кенгаши раисининг ўринбосари Дмитрий Медведев дунё ҳамжамиятини коронавирус пандемияси каби фалокатларнинг олдини олиш учун биологик лабораториялар фаолиятини қатъий назорат қилишга чақирди. Америка Қўшма Штатлари ўнлаб йиллар давомида, шу жумладан Марказий Осиё ва Кавказда биологик тадқиқотлар олиб бормоқда.
Суверен Ўзбекистон, Марказий Осиёнинг бошқа давлатлари каби, ўз ҳудудида, шу жумладан халқаро миқёсда биологик тадқиқот дастурларини мустақил равишда ишлаб чиқиш ҳуқуқига эга. Шу билан бирга, қўшнилар манфаатлари ва минтақавий барқарорлик - аниқ халқаро координаталар тизими ҳамда кафолатланган хавфсизлик ва текширувни талаб қилади.
Россия Федерацияси Хавфсизлик Кенгаши раисининг ўринбосари Дмитрий Медведев 17 июн куни бутун дунёдаги биолаборатория ва биотехнологияни иложи борича қаттиқ назорат қилиш ва COVID-19 пандемияси каби муаммоларни дунё ҳамжамияти билан биргаликда ҳал қилиш кераклигини айтди. Медведев микробиологик тадқиқотлар соҳасида халқаро хавфсизликни таъминлаш учун барча учун бир хил хавфсизлик талаблари қўйишни таклиф қилди.
17 июнга қадар коронавирус инфекцияси 6 мингга яқин ўзбекистонликларга бевосита таъсир кўрсатди, улардан 4 мингдан ортиғи тузалди ва 19 киши ҳалок бўлди. Умуман олганда, республика бундай синовга қаршилик кўрсатди. Коронавирус инфекцияси барча давлат раҳбарлари ва олимларига миллий ва умумий биологик хавфсизлик муаммолари фақат халқаро саъй-ҳаракатлар билан, барқарор ва шаффоф координаталар тизимида ҳал қилиниши мумкинлигини эслатди.
Шу муносабат билан, Ўзбекистон ва минтақанинг бошқа мамлакатларидаги тадқиқот био-лабораторияларининг ноаниқ ва махфий фаолияти табиий равишда қўшниларнинг салбий муносабати ва шубҳаларини келтириб чиқармоқда. Ҳарбий био-лабораториялар келтириб чиқариши мумкин бўлган ҳар қандай хавф-хатар нуқтаи назаридан кўриб чиқилади. Ҳеч ўз ҳовлисида "коронавирус бомбасини" портлатишга қодир қўшниси бўлишини хоҳламайди. Хоҳ қасддан хоҳ тасодифан - буниси муҳим эмас.
Йиллар давомида Москва Ўрта Осиё ва Кавказдаги Америка биолабораторияларининг хавфсизлиги, Америка ушбу лабораториялар маҳсулотидан Россияга қарши фойдаланиши мумкинлиги юзасилан ташвиш билдириб келди.
Возрождения ороли
2018 йилда, Россия Федерацияси Қуролли Кучлари радиация, кимёвий ва биологик мудофаа кучлари бошлиғи Игор Кириллов Пентагоннинг биологик лабораториялари қайта қурилаётганини, юқумли касалликлар тўғрисида маълумот йиғиш ва вакциналарнинг ҳимоя таъсирини энгиб чиқадиган ва антибиотикларга қарши турадиган миллий патоген микроорганизмларнинг штаммларини экспорт қилаётганини айтган эди. Ўшанда Ўзбекистон Мудофаа вазирлиги матбуот хизмати Пентагон биолабораторияларни реконструкция қилаётгани тўғрисида "эшитмаганини" айтган эди.
Пентагон дунёнинг 25 мамлакатида биологик лабораториялар яратди ва Ўзбекистон ҳам бу рўйхатда тасодифан кириб қолгани йўқ. Республика мустақилликка эришгач, АҚШ Мудофаа вазирлиги диққатини Орол денгизининг ўртасидаги Қозоқ-Ўзбекистон Возрождения оролида жойлашган собиқ СССРнинг биокимёвий синов полигонига қаратди.
Бир неча йиллар давомида америкаликлар куйдирги касаллигининг (Сибирская язва) тупроқда қолган спораларини олишга ва йўқ қилишга уриниб кўришди. Бунинг ортида албатта АҚШдан 10 минг км узоқда бўлган мамлакат хавфсизлиги ташвиши эмас, балки Совет Иттифоқининг ҳарбий сирларини билиб олиш ва эҳтимол, улардан мақсадли фойдаланиш истаги бор эди.
Тошкентдаги Марказий референт биокимёвий лаборатория 2007 йилда АҚШнинг USAID агентлиги қаноти остида очилган эди. Унинг марказий ва минтақавий идоралари директорлари фақат АҚШ фуқаролари. Яқинда АҚШнинг Ўзбекистондаги Муваққат ишлар вакили Дейвин Бутчер Андижон ва Фарғона шаҳарларида Пентагон мудофаага таҳдидларни камайтириш агентлиги (DTRA) ва Бечтел Натионал Инcорпоратед (BNI) томонидан ташкил этилган янги биолаборатория очди. Кейин худди шундай лабораториялар Бухорода, Қаршида, Самарқандда, Нукусда пайдо бўлди.
DTRA ва Пентагон томонидан қурилган биологик объектларнинг энг йириги - Хоразм вилояти Урганч шаҳрида жойлашган. 2016 йил кузида бўлиб ўтган очилиш маросимида АҚШ элчиси Памела Спратлен ушбу объект "бу лаборатория микробларга қарши чидамлиликнинг тўғрисида тажриба маълумотларини олишга имкон беради" ва "бу Ўзбекистон ва минтақа фуқаролари ҳаёти ва соғлиғини яхшилайди" дедган эди. Аммо тез орада, бунинг акси юз берди. Республикада тушуниб бўлмайдиган ҳолда қизамиқ, (Самарқанд вилоятида 500 киши) ва сувчечак касалликлари тарқалиши қайд этилди.
Ўзбекистонда микробларга қарши препаратларга қаршиликни ўрганиш маркази 2017 йилда очилган.
Юзма-юз тўқнашувсиз уруш воситалари
Пентагоннинг Ўзбекистон ва бошқа мамлакатлардаги биологик лабораторияларининг расман эълон қилинган мақсади "ўта хавфли патогенларни аниқлаш ва эпидемияларнинг олдини олиш" бўлсада Республикага биринчи бўлиб АҚШнинг "погонли" кимёвгар ва биологлари кириб келишди (1990 йиллар бошида). Улар собиқ СССРнинг махфий объектларга киришга муваффақ бўлишди.
Бу ҳақида Chicago Tribune 2005 йилнинг сентябр ойида шундай деб ёзган эди: АҚШга собиқ Иттифоқ республикасидан патоген микроорганизмлар олиб келинмоқда. Булар Собиқ Иттифоқ биологик қуроли бўлган 60дан ортиқ ўлим хавфига эга бўлган микроорганизмлардир. Вабо ва куйдирги касалликлари келтириб чиқарадиган бактериялар АҚШ ҳарбий самолётида олиб келинди.
Кейинги босқичда АҚШ Ўзбекистонда Хавфсизликка таҳдидни камайтириш агентлигини яратди.Халқаро миқёсда эса Вашингтон 2001 йилдан бери биологик лабораториялар фаолиятини текширувчи ҳар қандай ташаббусга тўсқинлик қилиб келмоқда.
Россия ташқи ишлар вазирлиги энг юқори даражада бир неча бор ушбу вазиятнинг ғайритабиийлигига эътибор қаратган эди: МДҲ мамлакатларидаги Америка биолабораторияси "Пентагоннинг болалари" бўлиб, у ерга чет эллик кузатувчилар ва маҳаллий ҳокимият вакиллари кириши мумкин эмас. Бундай иншоотлар экстрадиторлик мақомига эга. Уларнинг ходимлари АҚШ фуқаролари бўлиб, улар дипломатик дахлсизликка. Россиялик мутахассисларнинг фикрича, Пентагон тиббий экспериментлар ниқоби остида эҳтимолий биологик урушга тайёрланмоқда.
Вашингтон (Пентагон) 2018 йилда Ўзбекистонда қўшма илмий фаолиятни таъминлайдиган янги босқични бошлади. Эсимда, бир неча йил олдин Уханда (Хитой) ҳам коронавирусларни ўрганиш бўйича биргаликда тадқиқотлар ўтказилган эди. Энди бутун дунё COVID-19 пайдо бўлишида кимни айбламоқда ва у билан нима қилиш керак деган савол туғилмоқда.
Ёпиқ изланишларни бутунлай инкор этиб бўлмайди ва Дмитрий Медведевнинг: "Ҳамма бир-биридан шубҳа қилади, ҳар бир янги вирус биологик қурол деб эълон қилинади. Бу эса ақл бовар қилмайдиган халқаро тангликни келтириб чиқариши мумкин ... Гибрид уруш эмас, балки тўлақонли урушга айланиши мумкин".
