Сўнгги йилларда Вашингтондан юқори мартабали амалдорларнинг Киевга сафари одатий ҳолга айланган бўлса ҳам, асрнинг биринчи чорагида шунга ўхшаш даражадаги Минскка биринчи ташрифи, шубҳасиз, одатий воқеалар қаторидан чиқиб кетди. Қозоқ ва ўзбек раҳбарлари билан учрашувлари бу ташрифга жуда таъсирли (баъзилар учун ҳаттоки даҳшатли) таассурот уйғотади.
Аксарият мутахассислар АҚШ давлат котибининг дипломатик саёҳати йигирма йиллик анъанавий равишда “АҚШ собиқ Совет республикаларини Россиянинг таъсир доирасидан суғуриб олишга уринмоқда” концепцияси доирасида талқин қилинди. Умуман олганда, бу ҳақиқатга тўғри келади.
Фақат таниш сўзлар ортида геосиёсий драманинг барча томонлари ҳаракат қилишлари керак бўлган янги воқелик йўқолиб кетмоқда.
Ва америкаликлар, аслида, энг қийин вазиятга тушиб қолишган. Сўнгги беш йил ичида постсовет ҳудудидаги вазият ва АҚШнинг минтақада ҳаракат қилиш қобилиятига сезиларли тубдан таъсир кўрсатадиган бир қатор принципиал янги омиллар пайдо бўлди. Аввало, бу: а) Украина, б) Дональд Трамп ва в) Россия позициясининг ўзгариши.
Евромайдан ва 2014 йилдаги Киевдаги давлат тўнтариши собиқ Совет республикаларини Россиядан ажратиб олишда ушбу муаммони ҳал қилишда АҚШнинг геосиёсий ғалабаси бўлди. Аммо, беш йилдан сўнг, ғалаба тобора кўпроқ қўштирноқ ичидаги ғалабага ўхшайди.
Украина Ғарб учун тутқичисиз чамадонга ва қўшниларига ибратли мисолга айланди. Москва учун бу ёқимсиз, аммо қимматли сабоқ бўлиб, охир оқибат қўшнилар билан муносабатларда қардош халқлар тушунчасидан прагматик ўзаро манфаатли ҳамкорликка ўтишга мажбур бўлди. Бундан ташқари, ҳатто иқтисодий ва ҳиссий-психологик жиҳатдан ҳам бундай катта миқёсдаги йўқотиш Россияга ҳалокатли зарба беришга қодир эмаслиги маълум бўлди.
Умуман олганда, бошқа давлатлар учун ҳасад ва ўрнак бўлиш ўрнига, АҚШнинг юмшоқ кучлари арсеналини тўлдириш ўрнига, Украина постсовет ҳудудида америкаликлар учун қўрқинчли ва оғирлаштирадиган вазиятга айланди.
Дональд Трампга келсак, унинг Оқ уйга келиши, сиз билганингиздек, ташқи сиёсат шиддатли кескинлашгани билан нишонланди. Сўнгги ўн йилликларнинг энг машҳур ички афсоналаридан бири, АҚШ Совет Иттифоқи ва Россия Федерацияси томонидан шерикларнинг виртуал садоқати реал ва ўта жиддий иқтисодий ёрдам (субсидиялар, имтиёзли нархлар, ҳамкорлик учун махсус шартлар ва бошқалар) сотиб олингани каби хатога йўл қўймадилар деган фикр эди. Аниқланишича, Вашингтон шу даражадаги миқёсда бўлмаса-да, худди ўша ҳатога йўл қўйди.
Қандай бўлмасин, Трампнинг уч йиллик президентлиги - Америка дунёга эмас, дунё Америкага пул тўлаши керак шиори остида ўтди. Бу нафақат асосий шериклар - Европа, Хитой, Саудия Арабистони, Япония ва бошқаларга ҳам тегишли келишувларни қайта кўриб чиқиш билан таъсир кўрсатди, балки йирик давлатларнинг геосиёсий қарама-қаршилигига алоқадор давлатларга ҳам таъсир қилди.
Энди Украинага молиявий ёрдамни ажратилишини музлатиш ва яна тиклаш, кейин яна музлатиш тариҳи – бу ғоянинг бир қисмларидан бири ҳолос, гарчи гап Америка давлат кўламлари бўйича ўнлаб (кўпи билан юзлаб) миллионлаб доллар миқдорида жуда аҳамиятсиз эканлиги ҳақида кетяпти ҳолос.
Помпеонинг Белоруссияга нефть етказиб бериши ҳақидаги кулгили ҳикояси худди шундай ёндашувни намойиш этади. Унинг ташрифи Минскнинг Москвага бўлган даъволарининг кескинлашуви даврида бўлиб ўтди. Бундай вазиятда, давлат котиби "Ғарбга бурилишдан" республика учун маълум имтиёзлар ва бонусларни ваъда қилиши мантиқан тўғри бўлар эди. Ва у буни америкалик ишлаб чиқарувчиларнинг мамлакатни "юз фоиз" энергия манбалари билан таъминлашга тайёрлигини эълон қилди ҳам, дарҳол асосий шарт - рақобатбардош нархларда иборасини қўшиб қўйди.
Ахир бу, аслида, мамлакатларимиз ўртасидаги келишмовчиликнинг негизидир, чунки Белоруссия раҳбарияти россиялик ҳамкасбларидан мутлақо рақобатдош бўлмаган нархларга эришишга ҳаракат қилмоқда. Ҳаттоки бу ерда ҳам Давлат Департаменти мулоқотнинг икки маъноликлигига бормасдан ўйин қоидаларини ва иқтисодий ҳамкорликни аниқ кўрсатиб ўтди. Шундай қилиб, президент Лукашенко учун бундай ваъдалар ва Помпеонинг келажакда АҚШ санкцияларини бекор қилиш сари олға силжиш ҳақидаги мўрт баёноти қанчалик жозибали бўлишини кутиш қолмоқда.
Худди шу нарса АҚШ Давлат котиби ташриф буюрган барча бошқа давлатлар учун ҳам тегишлидир. Кремль таъкидлаганидек, АҚШ билан бу давлатларнинг муносабатлари – бу уларнинг суверен ҳуқуқидир. Шуниси қизиқки, давлатларнинг мустақиллиги ва эркинлигини мустаҳкамлаш жаҳон сиёсатининг тобора кучайиб бораётган прагматизацияси билан боғлиқ бўлиб, бунда миллий манфаатлар ва иқтисодий қизиқишлари биринчи ўринга қўйилган ва бошқалар томонидан бу тан олинади.
Ҳамма ривожланиш йўлини ва улар энг фойдали ва жозибали деб биладиган шерикларни мустақил равишда танлаш ҳуқуқига эга. Аммо амалга оширилган танловнинг оқибатлари учун жавобгарликни ўзлари тортишларига мажбур бўладилар. Бу ерда, албатта, барча хоҳловчилар учун Украинанининг аҳамиятини кўргазмали қўлланма сифатида баҳоламасликнинг иложиси йўқ.
Манба: РИА Новости.
