Евгений Балакин. Эрон пойтахтида қотиллик содир бўлди. Қасоснинг қизил байроғи кўтарилди. Катта уруш ҳар қачонгидан ҳам яқинроқ кўринади — деярли муқаррар. Аммо биз бу драманинг бир неча бор гувоҳи бўлмаганмидик?
Сўнгги кунларда минтақада бир қатор даҳшатли воқеалар содир бўлди. 30 июль куни Исроил қирувчи самолётлари Ливан пойтахти Байрутга зарба бериб, "Ҳизбуллоҳ"нинг юқори мартабали қўмондони Фуад Шукрни ўлдирди. Ушбу ҳужум пайтида Эрон ҳарбий маслаҳатчиси Милад Бейди ҳам ўлдирилган. Исроил армияси расмийларининг айтишича, Байрутга берилган зарба Ливан қўшинлари томонидан Голан (Жўлон) тепаликларини ўққа тутиб, 12 друз боласи (Исроилдаги этник-диний озчилик) ўлимига сабаб бўлган.
Шу куни Эроннинг аввалги президенти Иброҳим Раисийнинг фожиали ўлими туфайли муддатидан олдин бўлиб ўтган сайловларда ғалаба қозонган Маъсуд Пезешкиён президент лавозимини эгаллади. Эртаси куни эса, 31 июль куни Теҳронда инаугурация маросимига келган ҲАМАС сиёсий бюроси раҳбари Исмоил Ҳания ҳаво ҳужумида ҳалок бўлди. Қотиллик шу қадар шафқатсиз эдики, бунинг учун жавобгарликни ўз зиммасига олишга тайёр бўлганлар йўқ эди.
ҲАМАС вакили воқеада Исроилни айблади – бироқ Байрутдан фарқли ўлароқ, Исроил мудофаа кучлари матбуот хизмати зарба учун жавобгарликни ўз зиммасига олишдан бош тортди. Давлат котиби Энтони Блинкен ҳам АҚШнинг Ҳанияга қилинган ҳужумда "ҳеч қандай маълумоти ёки алоқаси" йўқлигини айтди. Ваҳоланки, Эрон олий ҳукмдори Али Хоманаий аллақачон “Жиноятчи террорчи Исроил режими азиз меҳмонимизни уйимизда ўлдириб, бизни мотам тутишга мажбур қилди, бироқ бу унинг оғир жазоланишига ҳам замин яратди” дея баёнот берди.
Эрон Ташқи ишлар вазирлиги, шунингдек, Қўшма Штатларнинг “Исроил режимининг қўллаб-қувватловчиси ва шериги сифатида фаластинликларнинг бу жирканч террорчилик ҳаракатини амалга оширишда ишғол ва геноцидни давом эттиришда” масъулиятини таъкидлади.
Сўнгги икки кун шу қадар кўп сиёсий қотилликлар (бу Бағдодга қилинган ҳужумлар ва Судан армияси бош қўмондони Абдул Фаттоҳ ал-Бурхонга муваффақиятсиз суиқасд ҳақидаги маълумотларни ҳисобга олмайди) билан ўтдики, яқин орада Яқин Шарқда бутун минтақани қамраб олишга қодир кенг кўламли уруш бошланади, деган хулосага келмаслик мумкин эмас.
Бу туйғуни бўлаётган воқеаларни қаттиқ қоралаётган минтақа давлатларининг шиддатли дипломатик реакцияси янада кучайтирмоқда (Туркия раҳбари Ражаб Эрдоған айниқса). Бироқ, бундай урушнинг муқаррарлиги ҳақида жуда тез-тез гапирилади ва минтақада нозик тинчлик ҳали ҳам сақланиб қолмоқда.
Исроил кучларининг шафқатсиз ҳаракатлари минтақани диққат билан кузатаётган кузатувчиларни ҳайратда қолдирмайди, худди Эроннинг вазмин жавоби (ва ҳусийларни ҳисобга олмаганда, араб дунёсининг янада вазмин, деярли сезилмайдиган жавоби) таниш бўлиб туюлади.
Айтиш мумкинки, Эрон Исроилга нисбатан ўзининг стратегик устунлигини тушунишдан келиб чиқади, бошқача айтганда, у ўзининг ҳарбий ва иқтисодий салоҳиятини босқичма-босқич ошириб, шошилмаяпти. Аҳолиси анча кичикроқ, саноат ва иқтисодий қудратга эга бўлган Исроил ўзининг ҳозирги афзалликларидан - АҚШ ва унинг иттифоқчиларининг ҳарбий қудратига, шунингдек, қарор қабул қилиш тезлигига таяниб, тезда фойдаланишга интилади.
Натижада, Эроннинг Исроилнинг яшин ва шафқатсиз ҳаракатларига нисбатан стратегик қарашлари (мамлакат халқаро майдонда ўз қадамларини кўради деб тахмин қилиш керак) қатъиятсиз бўлиб туюлади— ва аксинча, Исроилнинг шафқатсиз хатти-ҳаракатлари уни стратегик тангликка олиб келади (Ғазодаги қаттиқ жавоб туфайли амалда ўз кучини йўқотган "Иброҳим келишуви"ни эслайлик).
Охир-оқибат Исроил ва Эрон ўртасидаги тўғридан-тўғри можародан фақат Буюк Британия ва АҚШ фойда кўради. Гарчи, Қўшма Штатлар Ҳаниянинг ўлдирилишидан узоқлашишни танлаган бўлса-да, Мудофаа вазири Ллойд Остин Исроил ҳужумга учраса, уни ҳимоя қилишга ваъда берган. Бу, албатта, мамлакат раҳбарияти ва шахсан Бинямин Нетаньяхунинг қарорини кучайтирди.
Исроилнинг ҳозирги бош вазири ўзгармас ирода кўрсатади, ҳар доим ташқи сиёсатда мамлакат устидан ўз ҳокимиятини сақлаб қолиш учун сабаб (яъни душман) топади. Минтақада кескинликни сақлаб қолиш унга албатта фойдали, лекин маълум даражада.
Қўшма Штатлардаги сиёсий ноаниқлик шароитида, на Трампнинг, на Харриснинг ғалабасини ҳали кафолатлаб бўлмайди (яқинда кўрганимиздек, сиёсатчиларга суиқасд қилиш фақат Яқин Шарқ билан чекланмайди), аниқ танловга тикиш оқилона бўлмайди. Кўп нарса ҳали ҳам Оқ уй эгасига боғлиқ бўлганлиги сабабли (масалан, кучларни Украина ёки Ғазодаги можарога қаратиш), минтақадаги барча ўйинчилар кўрилган йўқотишларга ва жанговар риторикага қарамай, мўрт тинчликни сақлашга ҳаракат қилишади.
Шундай қилиб, айтиш мумкинки, Яқин Шарқ давлатлари катта уруш бошланадиган чизиққа жуда яқинлашди — лекин уни кесиб ўтишга ҳали тайёр эмас. Можаронинг асосий томонлари эса — ҳам Исроил, ҳам Эрон.