ТОШКЕНТ, 3 авг — Sputnik. Россиянинг титан корпусли МиГ-31 оғир қирувчи-тутувчи самолётлари, ҳатто бешинчи авлод зарба берувчи самолётлар пайдо бўлганидан сўнг ҳам, дунёдаги энг кучли жанговар ҳаво кемаси бўлиб қолмоқда. Унинг қурол-яроғ ва радио-электрон ускуналарининг янгиланиши МиГ-31БМ модификацияси самарадорлигини деярли уч баравар оширади.
Россия Ҳаво-космик кучлари 31 июль куни 320 км гача бўлган масофадаги нишонларни аниқлаш ва янги турдаги “ҳаво-ҳаво” ракеталари ўрнатиш мумкин бўлган замонавий электроника билан жиҳозланган МиГ-31 тутиб олувчи-қирувчи самолётларига эга бўлди.
Миқдор ошкор этилмаган, аммо маълумки, 1994 йилгача 500 дан ортиқ МиГ-31 қирувчи самолётлари ишлаб чиқарилган, 350 тага яқини Россия Ҳаво-космик кучларида хизмат қилади. Улардан 100 дан ортиғи МиГ-31БМ/БСМ версиясига (“Заслон-М” радарига эга) янгиланди. 2024 йилга қадар 114 та МиГ-31 самолётлар, кейин эса қолганларини янгилаш режалаштирилган.
Россия Федерацияси Мудофаа вазирлиги ва “МиГ” Россия самолёт қурувчи корпорацияси 2021 йил ёзида жанговар қирувчи самолётларни МиГ-31БМ даражасига ва “Кинжал” гипертовушли ракеталар ташувчисини МиГ-31К ракета даражасига модернизация қилиш бўйича иккита давлат шартномасини имзоладилар. Эслатиб ўтамиз, “ўттиз биринчи” саккизта модификация ҳамда янгиланишлардан ўтди ва бугунги кунда у яхшиланишда давом этмоқда.
МиГ-31 нинг дастлабки модификацияларида экипаж командири ва штурман фақат алоқа мосламаси орқали боғлана олишар эди, бугунги кунда кабинада тактик, навигация, радар ва бошқа имкониятларга эга юқори маълумотли суюқ кристалли дисплейлар мавжуд. Янги қурол ва жиҳозлар юқори ихтисослашган тутиб олувчи самолёт имкониятларини кенгайтиради. Бу — ҳаво қўмондонлик пункти, ердаги ҳаво мудофааси тизимлари ва бошқа қирувчи самолётлар билан ўзаро боғланиш марказига эга МиГ-31БМни кўп функцияли жанговар платформага айлантиради. Ҳарбий-денгиз флоти денгиз авиацияси ўзига хос хусусиятларга эга бўлган МиГ-31БМ ни фаол ўзлаштирмоқда.
МиГ-31БМ тутиб олувчи-қирувчи самолёти 21 км баландликда 3000 км/соат тезликда уча олади. 320 км гача бўлган масофада нишонни аниқлаш ва ер юзаси фонида 100 метрдан 30 километргача баландликдаги ҳаво нишонларини 280 км масофадан туриб йўқ қилишга қодир. У бир вақтнинг ўзида 10 тагача нишонни аниқлаш – олтита нишонга зарба беришга қодир. Тўртта МиГ-31БМ қирувчи самолётлари фронтнинг 900 кмгача ишончли ҳимоя қилишга қодир. Ажойиб парвоз ва тактик хусусиятлар “ўттиз бир” ни жанговар қобилиятларнинг доимий ўсишини таъминлайди. Беш тоннагача фойдали юк ва дунёдаги энг тез қирувчи самолётнинг максимал учиш оғирлиги - 46 тоннадан ортиқ. Бу МиГ-31 самолётларига Ту-134 фуқаролик лайнери даражасида бўлишига имкон беради. Американинг энг оғир қирувчи самолёти F-15EX Eagle II ва F-22A Raptor учун шунга ўхшаш кўрсаткичлар мос равишда 37 ва 38 тоннани ташкил қилади. “Америкаликлар” тезлик ва бошқа параметрлар бўйича сезиларли даражада ортда қолмоқда.
Жанговар фойдаланиш
“Ўттиз биринчи”нинг асосий мақсади — ҳаво нишонларини тутиб олиш ва йўқ қилишдир, бунда унга тенг келадигани йўқ. МиГ-31БМ қанотли ракеталарни тутиб олиш ва йўқ қилиш самарадорлиги 90% бўлган дунёдаги ягона серияли қирувчи ҳисобланади.
Американинг “Military Watch” журнали 30 июль куни улкан МиГ-31 бортига олтита узоқ масофали “ҳаво-ҳаво” ракеталарини (Р-37М) ва яна олтита стандарт ракеталарни (Р-33С) олиши мумкинлиги ҳақида хабар берди. Шунинг учун у “алоҳида, ҳужум бўйича тенги йўқ лигага киради”. “400 кмгача ҳужум масофасига эга” Р-37М ракеталари 6 Мах гипертовуш тезлигида учади. “Military Watch” журнали бундан ҳам самаралироқ деб Х-47М2 ракеталарини (тезлиги 10 Мах дан юқори) айтмоқда, МиГ-31К улардан махсус ҳарбий операция пайтида “Украина пойтахтида Американинг Patriot ҳаво мудофаа тизимларини зарарсизлантириш учун” фойдаланган.
Россия “Кинжал” гипертовушли ракеталарини жанговар шароитда илк бор 2022 йил март ойида қўллаган эди. Ўшанда Украина ғарбидаги стратегик ер ости арсеналини бир зарба билан йўқ қилган эди. "Patriot" зенит ракета тизимининг шов-шувли йўқ қилинишидан олдин Киевда Х-47М2 ракеталари махсус ҳарбий операция ҳудудида яна иккита “жуда муҳим нишонларни” муваффақиятли урди.
МиГ-31К қирувчи самолётининг модификацияси учириш нуқтасидан 2000 км дан ортиқ масофадаги ерусти (сувусти) нишонларига юқори аниқликдаги зарбалар бериш учун мўлжалланган. Ғарбда гипертовушли “Кинжал” “дунёдаги энг кучли тактик ракета” ҳисобланади ва у “ўйин қоидаларини ўзгартиришга” қодир.
Америкаликлар “ўттиз биринчи” “космик кемалар учириш ва “космик уруш” олиб боришга қодир эканига ишончи комил. Эҳтимолий тажовузкорлар Ернинг паст орбиталарида “сунъий йўлдош овчиси” бўлган МиГ-31И (Д) қирувчи самолётидан хавотирда. Россиянинг сунъий йўлдошга қарши ракетасининг хусусиятлари ошкор этилмаган, аммо у, албатта, атмосферадаги Р-37М дан узоқроқ ва тезроқ учади.
Модернизация қилинган МиГ-31БМ қирувчи самолёти ва унинг қуроллари дунёнинг энг ривожланган мамлакатлари учун эришиб бўлмайдиган технологик чўққи бўлиб қолмоқда. Пентагон ва НАТО мутахассислари томонидан МиГ-31 жанговар потенциалининг “ёпиқлиги” катта тактик устунлик ҳисобланади — бу қирувчи ҳеч қачон экспорт қилинмаган ва Варшава шартномасига аъзо мамлакатларга ўтказилмаган. Шу сабабли Ғарбда узоқ вақт давомида МиГ-31 бортида 6 стволли, 23 ммли ГШ-6-23 пулемёти борлигига (дақиқада 10 минг ўқ) шубҳа қилишган. Бу “йиртқич” Американинг “Вулқони”дан ҳам хавфлироқ. Бугунги кунда Россиядан ташқарида фақат Қозоғистон Ҳарбий-ҳаво кучларида “ўттиз биринчи” бор, 32 та оғир қирувчи СССР мероси ҳисобланади. Яқин келажакда МиГ-31 нинг ўрнини яқин коинотда миссияларни бажаришга қодир узоқ масофага учувчи МиГ-41 эгаллайди.