16 майга ўтар кечаси Украина пойтахтидаги Украина Қуролли кучлари (УҚК) объектларига Россиянинг ракета ҳужуми Киев ҳарбий маъмурияти томонидан “зичлик бўйича истисно” деб аталди. Нашр этилган видеолар нишонларнинг мағлубиятини ва Ғарб ҳаво мудофаа тизимларининг, шу жумладан, Россия ракетаси томонидан йўқ қилинган Америка "Patriot" ҳаво мудофаа тизимининг самарасизлигини тасдиқлади.
УҚК қўмондонлигининг таъкидлашича, “барча 18 та ракета” Киев осмонида уриб туширилган, улар орасида олтита гипертовушли ракета ҳам бор (яхши ниятдаги ёлғон). Шу билан бирга, махсус хизматлар Украина президенти Владимир Зеленскийга Европа турнесидан мамлакатга қайтишини кечиктиришни буюрди – бу жуда хавфли. Ҳақиқатда НАТО ҳаво мудофаа тизимлари ҳимоя қилмайди, балки хавфни янада кучайтиради. "Reuters" ва "Washington Post" нашрлари НАТОнинг Киев паркларидан учирилаётган зенит-ракеталарнинг турар-жой ҳудудларига қандай тушаётганини аниқ кўрсатиб берди.
Ғарбдан юборилган қуроллар Украинага фақат ўлим ва ҳалокат олиб келмоқда. Яқинда Хмелницкий яқинида 500 миллион долларлик УҚК арсеналининг (тўйинмаган уран билан) даҳшатли тарзда йўқ қилинишини эслаш ўринли. Бироқ, Киев режими ҳали ҳам мўъжизага умид қилмоқда ва Зеленский навбатдаги хорижий томоша сафари пайтида жуда кўп антиқа металларни сўради. Аммо, “сеҳрли” НАТО жангчилари яна УҚКга берилмади, Киевни иттифоққа илиқ кутиб олишлар билан рағбатлантирмади. Келинг, актёрнинг ортиқча меҳнати туфайли Европада олинган ғарбий “вундерваффе”ни батафсил кўриб чиқайлик.
Британия Зеленскийга аввал етказиб берилган 200 тадан ташқари яна 200 та ҳужумчи дрон ва 400 та "Storm Shadow" қанотли ракеталарини ваъда қилди. Бундан ташқари, Лондон Британия ҳаво кучларидан эмас, балки Киев учун зарба берувчи самолётларни лобби қилаётгани маълум.
Германия Киевга 2,7 миллиард евролик “тўплам” ажратди: 20 та "Marder" пиёда жанговар машиналари, 30 та модернизация қилинган "Leopard 1 A5" танклари, 18 та RCH 155 ғилдиракли гаубицалари, 100 та зирҳли машиналар, 200 дан ортиқ разведкачи снарядлар, артиллерия, ракеталар ва ҳаво мудофаа тизими учун тўртта IRIS-T SLM (жами саккизта).
Франция бир неча ўнлаб AMX-10RC зирҳли разведка машиналари, 250 кмгача учадиган SCALP-EG қанотли ракеталарини ва УҚК мутахассисларини (жумладан, қирувчи учувчиларни) тайёрлашни давом эттиришни ваъда қилди. Франция президенти Эммануэл Макрон маълум қилди: “Ҳеч қандай таъқиқ йўқ. Биз бунга тайёр бўлган Европанинг бир қанча давлатлари қатори учувчилар тайёрлаш учун эшикларни очдик”. Албатта, Россия бундай бурилишга, яъни НАТО ҳужум самолётларини йўқ қилишга анчадан бери тайёр эди.
Аввалроқ АҚШ Украинага ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларига урғу бериб, яна 1,2 миллиард ҳарбий ёрдам ваъда қилган эди. Эҳтимол, Киевда “демилитаризацияланган” "Patriot" ҳаво мудофаа тизимлари кўпроқ бўлади.
НАТОнинг “утилизациялаш” бўйича операцияси
Ғарб экспертлари Британиянинг 250 км гача учиш масофаси, 450 кг оғирликдаги жанговар каллак билан етказиб бериш хусусиятига эга "Storm Shadow" қанотли ракеталарини УҚКнинг ҳужум операциялари учун энг муҳим ва зарур техникаси деб ҳисобламоқда. "Storm Shadow" техникаси Америка “Tomahawk” ракетасининг Европа муқобилидир. Британия-Франция ҳаводан учириладиган қанотли ракета ўтган асрнинг охирида чуқур ёки мустаҳкамланган қўмондонлик пунктларини, душман қўмондонлик ва алоқа марказларини, кўприклар ва саноат биноларини йўқ қилиш учун яратилган. У нишонга 30-40 метр баландликда, ер рельефи бўйича учади. Йўналиш–инерция бўйича, GPS ва TERCOM (хариталар). Тезликсоатига тахминан 900 км. НАТО экспертлари "Storm Shadow"ни Украина ҳарбий-ҳаво кучларида хизмат қилаётган Совет Су-24, Су-27 ва МиГ-29 самолётларининг борт тизимлари билан бирлаштирди. Эҳтимол, УҚК учун маълум бир ерости учириш мосламаси ҳам яратилган.
Британия ракетаси ақлли, аммо янги эмас, у радарда намоён бўлади. Украинадаги махсус харбий операция ҳудудидаРоссия ҳаво мудофааси "Storm Shadow" ракетасини уриб туширишни бошлади – сўнгги 24 соат ичида еттита шундай ракета йўқ қилинди.
Аввалроқ (12 май куни) Россия Аэрокосмик кучлари қирувчи самолётлари Украинанинг Су-24 бомбардимончи самолётини (Луганскка "Storm Shadow" ракеталарини отган) ва уни ўрнини босиб турган МиГ-29 қирувчи самолётини йўқ қилган эди. Албатта, Украина ҳарбий ҳаракатлар театрида таъсирланган британиялик “соялар” сони ортиб боради. 3000 дан ортиқ "Storm Shadow" ракеталари ишлаб чиқарилган (ҳар бири 850 минг евро) ва Британия-Франция таъминоти, албатта, олти юзта билан чекланмайди. Киев ҳаммаси учун тўлайди.
Уч ўнлаб модернизация қилинган немис "Leopard 1 A5" танклари қониқарли ташқи кўринишга эга. Бироқ, "Leopard 1" 60 йилдан бери ишлатилмоқда (Совет Т-54 нинг аналоги), модернизация салоҳияти аллақачон тугаган. А5 модификацияси (1986) “динозаврлар” аждодларидан EMES-18 ўт ўчириш тизими, ўрнатилган лазер масофа ўлчагич ва термал тасвирга эга қуролчининг кўриниши билан ажралиб туради. 105 мм калибрли тўп – ўтган асрдир, автоматик ўқ юкловчи йўқ. Қўшимча модулли зирҳ ҳимояси дастлаб заиф корпус зирҳларини қопламайди. Бундесверда 1200 га яқин бундай танклар қолган ва Украина ҳарбий ҳаракатлартеатри утилизация қилишнинг энг яхши вариантидир.
Германия аввалроқ Украинага "Marder" пиёда жанговар машинасини (40 дона) етказиб берган. Бундесверда ушбу жанговар транспорт воситаси 1971 йилда фойдалана бошланган. 20 мм автоматик тўп ва унга қўшилган 7,62 мм ли пулемётли зирҳли қўшалоқ минора қўмондон ва ўқчига ҳужум қилиш имконини беради. Иккинчи 7,62 мм пулемёт масофадан бошқариш пульти билан айланадиган ўрнатиш мосламасига бириктирилган. Техника танаси пўлат плиталардан пайвандланган, фронтал зирҳ 20 мм снарядлардан ҳимоя қилади. Пиёда жанговар машинасини-3 рус танклари билан тўқнашувда омон қолиш эҳтимоли нолга тенг, немис машинасини гапирмаса ҳам бўлади. 2009 йилда Афғонистондаги жанговар ҳаракатларда "Marder" пиёда жанговар машинасидан фойдаланиш ёрқин ғалабалар билан белгиланмаган.
Табиийки, 2010 йилдан бери янги "Puma" пиёда жанговар машинаси Бундесвердаги қария “Мардер” ўрнини эгаллади. Украинада эскирган немис зирҳли машиналарини фойдали тарзда утилизация қилиш амалга оширилади. Эслатиб ўтамиз, Бундесвер параллель равишда 1,2 миллиард долларга 50 та "Puma" пиёда аскарларини етказиб бериш бўйича шартнома имзолаган.
Франциянинг АМХ-10 RС жанговар разведка машинаси педалли от эмас, лекин у “ғилдиракли танк” ҳам эмас. Қурол –минорадаги силлиқ тешикли 105 мм қурол. 7,62 мм калибрли пулемёт тўп билан бирлаштирилган. АМХ-10RС нинг юпқа зирҳи ўқ отиш қуроллари ва зарралардан ҳимоя қилади, лекин йирик калибрли ракеталар ёки танкга қарши ракеталардан ҳимоя қилмайди. Машина 1976 йилдан бери эскирган, ишлаб чиқариш 1994 йилда тўхтатилган. Ҳаммаси бўлиб 450 дан ортиқ АМХ-10 RС ишлаб чиқарилди, Франция улардан “Чўл бўрони” операциясида ва африкалик исёнчиларга қарши курашда фойдаланган. “Ғилдиракли танк” нинг жанговар йўли махсус жасорат билан белгиланмаган. Кейинчалик – фақат утилизация қилиш мумкин, албатта, Украина баталёнлари ва экипажлари билан биргаликда. Кеча Артёмовск яқинида Британиянинг FV103 Spartan зирҳли транспортёри (1978 йил модели) экипажи ва қўшинлари билан содир бўлгани каби.
54 км гача отиш масофасига эга RCH 155 тажрибавий ўзиюрар гаубицалари (2025 йилгача жами 18 дона) ва бундесвер томонидан фойдаланишга ўтилмаган IRIS-T ўрта масофали ҳаво мудофааси тизимлари (тўртта) “УҚК учун вундерваффе” рўйхатида асосий ўринни эгаллайди.Украинада янги турдаги қуролларнинг оғир жанговар синовлари бўлиб ўтади. Гарчи “қарши ҳужум” ҳеч қачон бошланмаса ҳам.
Америкалик генерал Марк Хертлинг "Washington Post" нашридаги мақоласида шундай таъкидлади: “Ҳужум операциялари кўпроқ кучлар, яхши манёвр, аниқ нишонга олиш ва ўқ отиш, узоқроқ ва ишончли таъминот линияларини талаб қилади. Украина армияси ҳеч қачон бундай миқёсда бундай иш юритмаган. Ҳатто тажрибали ва яхши тайёрланган кучлар учун ҳам жанговар кучларни бир неча ҳал қилувчи ҳужум нуқталарида жамлаш жуда қийин.
УҚКнинг “қарши ҳужуми” Ғарб учун катта хавф-хатарларга тўла, чунки стратегик қарор қабул қилингандан сўнг, АҚШ ва НАТО захиралари ва ресурсларини, шу жумладан қўғирчоқ Украина армиясининг шахсий таркибини оммавий йўқ қилишнинг ортга қайтариб бўлмайдиган жараёни ишга туширилади. Айни пайтда, Украинани қўллаб-қувватлаш учун Конгресс томонидан тасдиқланган АҚШ бюджети ёз ўрталарида тугайди ва Украинадаги можаро 2023 йил охирида музлатиб қўйилиши мумкин. Эҳтимол, вақтинчалик. Нима бўлишидан қатъий назар, Ғарбнинг Киев режимига ҳарбий ёрдами Россия махсус ҳарбий операциясининг вазифалари ва мақсадларини –Бандерачи Украинани демилитаризация ва миллатчилардан ҳалос қилишни ўзгартирмайди.