Жанговар бўлмаган операция шароитида ҳам "чақмоқ" товушдан юқори тезликда қулаб тушиши, ўзини тўп билан уриши, табиий чақмоқ зарбасидан ишдан чиқиши, қўниш пайтида қулаши ва парвоз пайтида денгизга тушиши мумкин.
Британия Ҳарбий-денгиз кучларига қарашли F-35B қирувчи самолёти HMS Queen Elizabeth самолёт ташувчи кемасидан ҳавога кўтарилиб, 17 ноябр куни соат 10 да Ўрта ер денгизига қулаб тушди, учувчи катапульта қилиб, кемага қайтди.
F-35B модификация - қисқа парвоз ва вертикал қўнишнинг технологик хусусияти туфайли энг қиммат ҳисобланади. Бир самолётнинг йўқотиш Лондонга 256 миллион долларга тушди. Бундай пулга сотиб олинган янги қирувчи қуламаслиги керак. Queen Elizabeth ташувчисидаги воқеа фақат турли давлатлардаги F-35 аварияларининг рўйхат давоми.
Британия кемалари қирувчи ҳалокатга учраган зона ва F-35B нинг технологик сирларини хорижий разведкадан "яширмоқда". Гарчи бундай "ўлжа" потенциал рақибни қизиқтириши даргумон. F-35B самолёти жуда ҳам пухта ишланмаган, ҳаддан ташқари юқори нархи, тор ихтисослиги ва паст ишончлилиги туфайли хорижий талабга эга эмас.
Бюджет чекловларини ҳисобга олган ҳолда, Қироллик ҳаво кучлари F-35B қирувчи самолётларининг тартибини тубдан қисқартиришни таклиф қилди - 48 дона ва уларнинг ўрнига келажакда F-35A сотиб олишни - арзонроқ (ҳар бир бирлик учун тахминан 100 миллион доллар) ва ишлаш учун кам харажатли. Бугунги кунда британияликлар буюртма қилинган 48 та F-35B қирувчисидан 24 тасини олди ва дастлаб эса 138 та шундай самолёт сотиб олишни режалаштирганди.
Айни пайтда Британиянинг 7та F-35B қирувчи самолёти ва АҚШ денгиз пиёдаларининг 10 та шунга ўхшаш техника HMS Queen Elizabeth бортида қолмоқда, парвозлар давом этмоқда. Самолёт ташувчи кема Тинч океани ҳудудидан кетаётиб, Ўрта ер денгизига кирди ва у ерда Британия байроғини кўрсатиб, “Хитойга қаршилик кўрсатди”.
Тўғриси Британия авиаташувчиси зарба бериш гуруҳининг кемалари баҳсли оролларга яқинлашмади. Бир ҳафта олдин HMS Queen Elizabeth Араб денгизида бўлиб, Уммондаги ҳарбий машқларни кўмак берди. 65 000 тонналик қироллик денгиз флоти флагмани декабр ойида биринчи узоқ масофали саёҳатини якунлайди.
Қулаётган “чақмоқлар”
AҚШ F-35 Lightning II ноёб хусусиятлари ҳақида иттифоқчиларини ишонтиради, аслида, фақат самолёт – Aмерика томонидан ишлаб чиқарилган. Бироқ, тинч фаолият шароитида авария ва фалокатлар статистика F-35 паст сифатини кўрсатади. Америкаликлар авария сабабларини ошкор қилмаяпти, лекин фактларни яшириб бўлмайди.
Флорида штатидаги (АҚШ) Эглин авиабазасида 2018 йил 20 май куни F-35A қирувчи самолёти қўниш вақтида ҳалокатга учради. АҚШ денгиз қуруқликдаги кучлар корпусининг F-35B қирувчиси 2018 йил 28 сентябр куни Жанубий Каролинадаги Бофорт ҳаво кучлари базаси яқинида ҳалокатга учради. 2019 йил 9 апрелда Япония Ҳарбий-ҳаво кучларининг F-35А сирли ҳалокатга учради - самолёт Мисава авиабазасидан 135 км узоқликда Тинч океанига қулаган.
F-35 қирувчилардан 2014 йилдан бери фойдаланиб келинаётган бўлса-да, АҚШ Ҳарбий-ҳаво кучлари самолётни кўп партияли ишлаб чиқариш учун ҳали расман рухсат бермади.
Қирувчи жуда тез учмайди, товушдан юқори тезликда устки қолипини йўқотади (яъни парчаланади) ва кемадан учиб чиқиш қийин. F-35 самолёти "ҳали ўрта ёки юқори интенсивликдаги жангларга тайёр бўлишдан жуда узоқ". Конструкциясида 300 дан ортиқ нуқсон аниқланди, шу жумладан жуда муҳим (жанговар топшириқни бажаришга тўсқинлик қилади, учувчининг ҳаётига таҳдид солади).
F-35 ўзининг биринчи жанговар парвозини 2018 йилда амалга оширди, аммо қимматга тушадиган “кўринмаслик” ҳатто портатив зенит-ракета тизимларига эга бўлмаган афғон жиҳодчиларига ҳужум қилишда фойдаланиши даргумон. Жанговар фойдаланиш самарадорлигига келсак, БМТнинг Афғонистон миссияси раҳбари Дебора Лионс бугун “Исломий давлат” гуруҳи (Р Фда тақиқланган) Афғонистонда ўз иштирокини кенгайтирганини айтди.
Табиийки, америкаликлар Европа самолёт ишлаб чиқарувчиларини бозордан сиқиб чиқаришни бошлади.
Франциянинг Rafale икки двигателли қирувчи самолёти Швейцария ҳаво кучлари учун янги жанговар самолётларни етказиб бериш учун 7 миллиард долларлик Air 2030 тендерида етакчилик қилмоқда. Rafale Американинг F-35 Lightning II, F-18E Super Hornet ва Британия-Германия-Италия Eurofighter самолётларига рақобат қилади. Эҳтимол, бунинг учун Франция Австралия учун ядровий сув ости кемаларини қуриш учун фойдали буюртмадан маҳрум бўлди.
Европани мажбурлаш
Америкалик экспертлар қиймати 1,4 триллион долларлик объектив равишда Lockheed Martin лойиҳасини "миллий фалокат" деб атамоқда.
АҚШ Ҳарбий ҳаво кучлари F-35самолётларини кўп йиллар давомида сотиб олишни рад этади. Европа уруш учун "бир марталик" қирувчи тайёр ва Европа иттифоқчилари ҳақиқатда интеграциялашган қуроллари бўлган "кўринмас" самолётларни сотиб олишга мажбур бўлишди.
НАТО Ҳарбий-ҳаво кучлари қўмондони генерал Тод Уолтерс аввалроқ 2030 йилга бориб Европада 450 та F-35 самолёти – асосан иттифоқчилар ҳисобига тўпланишини эълон қилган эди.
АҚШ Ҳарбий-ҳаво кучларининг Европадаги қўмондони, генерал Жеффри Харригиан қўшимча қилди: "Бизда жуда яхши режалар бор, чунки биз ушбу имкониятдан қандай фойдаланишимиз мумкинлиги ҳақида ўйлай бошладик, айниқса ҳарбий операция театрида F-35 самолётларига эга бўлган кўплаб ҳамкорларимиз билан”.
Пентагон томонидан маъқулланмаган "чақмоқ" аллақачон Буюк Британия, Норвегия, Италия, Нидерландия ва Дания ҳаво кучлари томонидан қабул қилинган. Навбатда - Польша. Европаликлар учун Россиянинг муқаррар тажовузкорлиги ҳақида янги “даҳшатли ҳикоялар” тўқилмоқда. Албатта, иттифоқчиларнинг Америка F-35 қирувчи самолётини сотиб олишдан бош тортиши “эркин дунё”га хиёнат қилиш билан баробар.