2 март куни "Авиастар-СП" Уляновский корхонасида бўлиб ўтган йиғилишда мудофаа вазири Сергей Шойгу АН-124 “Руслан” самолёти ишлаб чиқаришни қайта тиклашни таклиф қилди. Уляновский заводида 2004 йилгача 56 та самолётдан 36 таси ишлаб чиқарилди, 2020 йилда бу ерда 6та самолёт таъмирланди, заводнинг технологик даражаси “Руслан”ларнинг қисқа вақт ичида серияли ишлаб чиқаришни йўлга қўйиши имкониятини беради.
Уляновский авиакомпаниясининг таклифи оддий эмас, чунки илгари шунга ўхшаш ташаббус кўп йиллар давомида РФ Мудофаа вазирлигидан келган. Аммо бу лойиҳага доим бирон бир нарса тўсқинлик қилган.
Шундай қилиб, Украина корхоналари билан биргаликда Уляновскда "Русланов" серияли ишлаб чиқаришни қайта бошлаш тўғрисида 2006 йил қарорини тўхтатишга тўғри келди, чунки 8 йил ичида Украина томони двигателларни етказиб бермади.
РФ саноат вазирлигида, АН-124 ишлаб чиқаришда кескин зарурат йўқ эди, чунки мавжуд паркни таъмирлаш "Руслан"ларни 2040 йилларнинг охирига қадар эксплуатация қилиш имкон беради (ресурс – 50 000 соат, 10 000 парвоз ёки 45 йил).
Бошқа томондан, вазирлик 2020 йилдан кейин Ан-124 самолётларини ишлаб чиқариш кўриб чиқмоқда. Эҳтимол, энди "Руслан" ва Россия ҳарбий транспорт авиация (ҲТА) янги истиқболлари очилиши мумкин.
Сўнгги йиллардаги Сурия, Тоғли Қорабоғ ва дунёнинг бошқа можароли чеккалардаги воқеалар қўшин, қурол ва материалларни тезкорлик билан ташиш учун оғир ҲТА компонентларининг аҳамиятини исботлади.
Эслатиб ўтаман, “Руслан” ҳарбий юк самолёти 4500 км масофага 850 км/с тезликда 120 тонна юкни етказиб бериши мумкин (80 тонна юкланганда максимал масофа 7500 кмга ошади). Американинг Lockheed C-5 Galaxy аналог самолёти юк ташишда анча ортда қолади. РФ Мудофаа вазирлиги атиги 10га яқин самолёт эксплуатация қилмоқда.
Тарихда илк бор
Сурияда ҳарбий-сиёсий вазият мураккаблигича қолмоқда. Вазият мобил кучайтиришни талаб қилиши мумкин, шунинг учун Россия ҲКК Сурия заминида оператив аэродромлар тармоғини кенгайтирилмоқда.
Американинг The Drive нашри маълумотига кўра, Хмеймимдаги учиш-қўниш йўлаги узунлиги 3,2 км гача оширилди, бу "оғир юкланган" Ан-124 “Руслан” ҳарбий транспорт самолётларини қабул қилиш имконини беради.
Аввалроқ, ҳарбий транспорт авиацияси (шу жумладан АН-124) Россиядан Тоғли Қорабоғучун Тинчликпарварлик контингентини Арманистонга етказиб берди – 1960 нафар ҳарбий хизматчи, қурол ва ускуналар билан (90та зирҳли автомобил, 380та автомобил ва махсус техника). Бундай операциялар учун захира самолётлар, экипажлар, маршрутлар ва аэродромлар керак.
Брянск вилоятида январ ойи ўрталарида (Россия тарихида илк бор) Сешенский ва Твер транспорт авиа полкларининг А-124-100 “Руслан” 6 та самолёти иштирокида ҳарбий машқлар ўтказилди. Парвознинг мақсади - бир вақтнинг ўзида шахсий таркибнинг қурол ва ҳарбий техникалар билан биргаликда ҳарбий қисмларнинг узоқ масофага ўтишда экипажларнинг малакасини ошириш.
РФ Мудофаа вазирлигига кўра, 6та “Руслан” бортга 3000 дан ортиқ ҳарбий хизматчи ёки 48 дона зирҳли транспорт воситаларини олиши мумкин.
Тўсатдан ҳарбий можаролар вазиятда Россия Федерацияси бутун ҳудудида жойлашган қўшинлар битта организм бўлиб, ҳар қандай ўзгаришларга тезда жавоб беришлари керак. Бунинг учун ўнлаб ва юзлаб самолётлар керак бўлади, яқин келажакда Уляновский заводида иш кўпаяди.
Иккинчи ҳаёт
"Руслан" АН-124-100 самолёти ҳавога 120 тоннадан ортиқ юкни (880 нафар қуролланган ҳарбий хизматчи ёки 4 та Ми-8, ёки 18 метр узунликдаги ракета, ёки 18 та енгил автомашина) кўтаришга қодир. Мудофаа вазирлигидан ташқари, яна 20 та самолёт Россиянинг турли тузилмаларида ("224-парвоз отряди" давлат авиакомпанияси, "Волга - Днепр" компаниясида) эксплуатация қилинади. Таққослаш учун Украина "Антонов авиалинияси” атиги 7 дона машинага эга.
Албатта, Россияда Ан-124 русумидаги самолётлар сони ўсиб боради. Эҳтимол, рақамли модернизация, янги рус двигателлари НК-32 ёки ПД-14, авионика ва шассидаги жиддий ўзгаришлар ҳарбий транспорт самолётининг бошқа ном билан чиқарилишига олиб келади. Масалан, НАТО Ан-124ни "Кондор" деб атайди. Уляновскдаги заводда оғир ҳарбий транспорт самолётлари ишлаб чиқаришни тиклаш учун енгилмас тўсиқлар йўқ.
Украина ANTONOV давлат корхонасида бундай ишлаб чиқариш Украинанинг иштирокисиз имконсиз деб ҳисоблайди, аммо олдинроқ Россия Федерацияси Саноат ва савдо вазирлиги ANTONOV Ан-124 самолёти учун сертификат эгаси сифатида Россияда машиналарнинг парвозга яроқлилигини сақлаб қолиш бўйича ўз мажбуриятларини бажармаяпти.
Уляновскдаги " Авиастар" ҚҚ бир неча йилдан бери Ан-124-100 (ВТА версияси) ва Ан-124-100-150 (максимал юк - 150 тонна) русумидаги "Руслан" самолётларига техник хизмат кўрсатиш ва модернизация қилишни амалга оширмоқда. Совет конструкторлик ғояларини "хусусийлаштириш" уринишлари бефойда ва Ан-124 самолётининг "Украина келиб чиқиши" ҳақидаги Киевнинг тезислари танқидга бардош беролмайди.
Ан-124 самолёти Совет Иттифоқида Воронеж, Уляновск, Киев авиация корхоналари билан ҳамкорликда яратилган. Совет армияси томонидан 1991 йилда қабул қилинган.
Дастлаб қитъалараро баллистик ракеталарнинг ташиш учун мўлжалланган эди, бундан ракеталар мустақил Украинада бўлмаган. Уляновскда 56 тадан 36 та “Рустан” ишлаб чиқарилган ва бугунги кунда Украинанинг ANTONOV компаниясининг тўртта маҳсулоти рўйхатида Ан-124 йўқлиги бежиз эмас. Украина авиация саноатининг ҳолати фақат қанотли гигантларни ишлаб чиқариш ҳақида орзу қилиш имкониятини беради холос. Технологик деградация - бу Россия билан анъанавий алоқаларни бир томонлама тартибда бузиган, постсовет ҳудудининг барча мамлакатларининг ишончли "шериги" бўлади. Айтганча, дунёга машҳур совет авиаконструктор Олег Антонов - Москва вилоятида туғилган, Саратов ва Ленинградда таҳсил олган, Москвада иш бошлаган. 1946 йилдан буён у 1952 йилда Киевга кўчирилган Сибир авиация илмий-тадқиқот институтини бошқарган.