ТОШКЕНТ, 30 окт — Sputnik, Андрей Коц. Америкаликлар Арктикани шиддат ила бой беришмоқда. Сенатнинг Қуролли Кучлар бўйича қўмитаси аъзолари Рожер Уиикер ва Дан Салливан АҚШ учун шундай бир ноумид хулосага келишди. Сенаторлар фикрича, мамлакатга Шимолий қутбда ишлашга қодир музёрарлар етишмаяпти ва Россия бу борада Қўшма Штатлардан устунроқ ҳолатда. Музёрарлар ва уларнинг йирик давлатлар манфаатларини илгари суришдаги роллари ҳақида - РИА Новости материалида ўқинг.
Ёлғиз музёрар
Уикер ва Салливан дейдиларки: Москва 40та кемадан иборат дунёдаги энг йирик музёрарлар флотига эга. Таққослаш учун: АҚШ соҳил хавфсизлиги хизматида атиги иккита — PolarStar ва Healy музёрарлари бор. Жумладан, иккинчиси, бортда юз берган ёнғиндан сўнг таъмирланмоқда. Битта соз музёрар эса иқтисодий ва ҳарбий томонлама қолган барча давлатларда устун держава учун камлик қилиши аниқ.
Ахир Арктика устидан назорат бой табиий ресурсларга йўл очади ва Евроосиё шимолида мунтазам ҳарбий иштирокни таъминлайди.
Экспертларнинг эслатишича, жорий йил ёз мавсумида Россия ҲДФ томонидан совуқ уруш давридан буён биринчи марта Аляска қирғоқларидан унчалик олис бўлмаган масофада йирик ҳарбий машғулотларни ўтказилди. Бундан ташқари, Москва, Собиқ Иттифоқ парчаланганидан кейин Артикадаги ўз ҳолича ташлаб қўйилган 50га яқин ҳарбий объектларини қайта тиклади. У ерларда яна қўшин ва қуролларини жойлаштирди. Ўз навбатида, Хитой ҳам муз классидаги иккита кемани барпо этмоқда ва минтақани иқтисодий "Қутб ипак йўли" сифатида кўз остига олаётганини ҳатто яширган ҳам эмас. Арктика ҳаёт байрамида америкаликлар аниқ камбағал қариндош кўринишини олган.
Ҳали июнь ойида президент Дональд Трамп кўпсонли музёрарлар флотини яратиш зарурати ҳақида хабар қилди. Америка ҳукумати олтита янги кема, жумладан, мамлакатда 40 йилдан буён қурилмаган оғир классдаги кемалар қурилиши бўйича дастурни ишга туширди. Конгресс бош музёрарни аллақачон молиялаштирди — у 2024 йилда денгиз синовларига чиқиши керак. Ўз навбатида, Соҳил хавфсизлиги қўмондонлиги иккинчи кема учун маблағ сўради.
Ҳозирча эса, дейди сенаторлар, Polar Star хизмат муддатини камида 2023-йилгача узайтиришга тўғри келади. Кема аср бошида деярли ўз ресурсини ишлатиб бўлганини ҳисобга оладиган бўлсак, АҚШга Арктикада етакчиликни таъминлаб бериш вазифасига унинг тишлари ўтмаслик қилиши аниқ кўринади.
Муз армадаси
Россия муз классидаги кемалар қурилишини ҳеч қачон тўхтатмаган. Хусусан, 21 октябрда 22220 "Арктика" лойиҳасидаги бош атом музёрар ишга тушилилган эди. Ҳар бири 175 мегаватт бўлган иссиқлик қувватига эга иккита РИТМ-200 реактор қурилмалари билан жиҳозланган кема 2,8 метр қалинликка эга музни бир ярим-икки узел тезликда енгиб ўтади. Океан билан бир қаторда дарёлар ўзанларида ҳам ишлай олади. "Атомфлот" - "Сибирь", "Урал", "Якутия" ва "Чукотка" лойиҳасидаги қўшимча тўртта кемани олишни режалаштирмоқда. Биринчи икки кемани 2021- ва 2022-йилларда эксплуатацияга киритиш режалаштирилган.
""Арктика" музёрарининг сувга туширилиши — бу маҳаллий верфда, шунчаки, жуда йирик, боз устига ғарб технологиялари ва эҳтиёт қисмларидан ҳоли, оригинал кема яратилишини англатмайди, — деди Sputnik радиоси эфирида ҳарбий-сиёсий тадқиқотлар маркази директори Алексей Подберезкин. — Асосийси — сиёсий мазмун. Музёрарларнинг янги серияси яқин йилларда қурилади, ва Россия Шимолий денгиз йўли бўйлаб вазиятни нафақат чуқур сув ҳавзаларида, балки, энг муҳими, саёз сувли ҳудудларда ҳам назорат қила олади. Эндиликда биз йил давомида Жануби-Шарқий Осиё ва Осиё-Тинч океани минтақасида Европага транспорт коридорини таъминлай оламиз".
Ҳар қандай ҳарбий ва фуқарлик қурилиши муваффақияти сири - айнан атом музёрарларида. Россия "Арктика"дан ташқари, 75 минг от кучига эга икки реакторли ядро энергетик қурилмали икки кема ("Ямал", "Ғалабанинг 50 йиллиги"), қуввати 50 минг от кучига эга бир реакторли ускунага эга икки музёрар ("Таймир", "Вайгач"), 40 минг от кучига эга реактор агрегатига эга "Севморпуть" ("Шимолий денгиз йўли" маъносида, тарж.) атом лихтеровози (юкларни лихтерларда ёки баржаларда, контейнерларда ташиш учун ихтисослашган кема) ва бешта техник хизмат кўрсатиш кемасига эга.
"Совет Иттифоқи" ледоколи эксплуатация захирасида турибди. Бу ҳатто дизель-электрик кемаларни ҳисобга олмаган ҳолда жуда улкан арктика флотилиясидир.
Шулардан энг янгиси суперзамонавий "Илья Муромец" бўлиб, у 2017 йилда Шимолий флот таркибидан ўрин олган. У қалинлиги бир метргача бўлган тўлиқ муз майдонида ишлашга қодир. Ўзининг асосий вазифаси - арктика сувларидан кемаларни ўтказишдан ташқари, кема арктика қўшинлари гуруҳи учун юкларни етказиб беради. Лойиҳа борт қурол-аслаҳалари хусусан, кема тезотар артиллерия ускуналари АК-630, АК-230, АК-306лар монтажини ҳам кўзда тутади.
Назарий жиҳатдан музёрарни зарба берувчи жанговар кемага айлантириш мумкин - бунинг учуе уни кемаларга қарши ракеталар билан жиҳозлашнинг ўзи кифоя қилади.
Ҳамиша етакчи бўлган
Россия муз классидаги кемалар қурилишида ҳамиша бошқа давлатлардан олдинда бўлган. Замонавий типдаги илк музёрар - 1864 йилда туширилган "Пайлот" винтли қутқарув буксири эди. Махсус бурун қисми унга муз устига чиқишга ва ўз вазни билан музни синдиришга имкон берган. Ушбу конструкция халқаро эътирофга сазовор бўлган. 1871 йилнинг қишида Германия ҳукумати Гамбургс порти акваторияси ва Эльбани муздан тозалаш мақсадида Россиядан ушбу музёрар чизмаларини харид қилади. Сабаби, экстремал даражадаги паст ҳарорат минтақадаги савдони бутунлай сиқувга олган эди. Шундан сўнг, Дания, Швеция ва АҚШ тадбиркорлари ҳам немислардан ўрнак олишади.
Жаҳондаги биринчи ядровий музёрар кема ҳам СССРда барпо этилган — унга "Ленин", дея ном берилган эди. Атомоход 1959-йилда Денгиз флоти вазирлиги ихтиёрига топширилган. Ушбу гигант шимолий кенгликларда навигацияни анчайин узайтирди. Фақатгина олти йиллик эксплуатация даврида "Ленин" 82 минг денгиз милидан ортиқ масофани босиб ўтган ва мустақил равишда 400дан ортиқ кемаларни ўтказган эди. 1989-йилда музёрар Мурманскдаги абадий стоянкадан жой олди, у федерал аҳамиятга эга маданий мерос ёдгорликлари ягона реестрига киритилган.
Россия — лихтеровоз-музёрарни эксплуатация қилувчи ягона давлатдир. 61,88 минг тонна сув сиғимига эга бўлган "Севморпуть" - 1988 йилдан буён ишлатилиб келинаётган дунёнинг энг йирик юк ташувчи кемасидир. У бир метргача қалинликка эга бўлган муз остидан мустақил равишда тешиб ўтишга қодир. Бугунги кунга келиб, у атом кучли қурилмага эга бўлган амалдаги ягона юк кемаси саналади.