Паҳлавон Маҳмуд — буюк шоир, файласуф ва паҳлавон
Унинг ҳаёти давомида бирон марта ҳам кураги ерга тегмагани ҳақида ривоятлар бор. Паҳлавон Маҳмуд нафақат курашда, балки донолиги, халқпарварлиги ва адолатпарварлиги билан ҳам танилган.

Унинг ҳаёти давомида бирон марта ҳам кураги ерга тегмагани ҳақида ривоятлар бор. Паҳлавон Маҳмуд нафақат курашда, балки донолиги, халқпарварлиги ва адолатпарварлиги билан ҳам танилган.
Бир ривоятда айтилишича, у бир подшоҳ ҳузурида ютиш шарти билан исталган нарсани сўраш ҳуқуқини қўлга киритган ва фақатгина ҳўкиз терисига сиққан ватандошларини озод қилишни сўраган. Бу оғир замонларда халқ дардини унутмаган инсон тимсолидир.

Бир ривоятда айтилишича, у бир подшоҳ ҳузурида ютиш шарти билан исталган нарсани сўраш ҳуқуқини қўлга киритган ва фақатгина ҳўкиз терисига сиққан ватандошларини озод қилишни сўраган. Бу оғир замонларда халқ дардини унутмаган инсон тимсолидир.
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Унинг буюклигини турк шоири Зиё Кўк Алп ёзган “Полвон Валий” ривояти ҳам тасдиқлайди. Унда Хоразм паҳлавонини, унинг меҳр-шафқатини, иймон ва иродасини алоҳида улуғлашган. Бу шеърий достонда нафақат кураш, балки инсонпарварлик ва исломий иршод масалалари ҳам ёритилган.

Унинг буюклигини турк шоири Зиё Кўк Алп ёзган “Полвон Валий” ривояти ҳам тасдиқлайди. Унда Хоразм паҳлавонини, унинг меҳр-шафқатини, иймон ва иродасини алоҳида улуғлашган. Бу шеърий достонда нафақат кураш, балки инсонпарварлик ва исломий иршод масалалари ҳам ёритилган.
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд рубоийлари мазмунан бой, услубан зўр ва фалсафий теранликка эга. Уларнинг руҳи Хайём шеъриятига яқин. Зероки, Паҳлавон Маҳмуд ўз шеърларида дунёвий фалсафа, инсон ҳаёти ва маънавий қадриятлар ҳақида фикр юритади:
Дунё бамисоли бир заррин кўза,
Суви гоҳ ширину,
гоҳ аччиқ бўза...
Бундай сатрлар унинг ҳаётга, инсонга, замонга нисбатан чуқур фалсафий қарашини намоён этади.

Паҳлавон Маҳмуд рубоийлари мазмунан бой, услубан зўр ва фалсафий теранликка эга. Уларнинг руҳи Хайём шеъриятига яқин. Зероки, Паҳлавон Маҳмуд ўз шеърларида дунёвий фалсафа, инсон ҳаёти ва маънавий қадриятлар ҳақида фикр юритади:
Дунё бамисоли бир заррин кўза,
Суви гоҳ ширину,
гоҳ аччиқ бўза...
Бундай сатрлар унинг ҳаётга, инсонга, замонга нисбатан чуқур фалсафий қарашини намоён этади.
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд жавонмардлик йўлини тутган. Бу таълимотда шахсий тарбия, иймон ва ҳалоллик устувор ҳисобланади. Кураш санъати унга кўра илм ва амални уйғунлаштирган ҳунардир. Устоз ва шогирд одоблари ҳақида ҳам аниқ таърифлар берилган: поклик, самимият, меҳр ва садоқат асосий қадриятлардир.

Паҳлавон Маҳмуд жавонмардлик йўлини тутган. Бу таълимотда шахсий тарбия, иймон ва ҳалоллик устувор ҳисобланади. Кураш санъати унга кўра илм ва амални уйғунлаштирган ҳунардир. Устоз ва шогирд одоблари ҳақида ҳам аниқ таърифлар берилган: поклик, самимият, меҳр ва садоқат асосий қадриятлардир.
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд мақбараси

Паҳлавон Маҳмуд мақбараси
Паҳлавон Маҳмуд ўз васиятига кўра, пўстиндўзлик устахонасига дафн этилган. Вақт ўтиши билан унинг мақбараси Хива ҳукмдорлари томонидан обод қилинган.

Паҳлавон Маҳмуд ўз васиятига кўра, пўстиндўзлик устахонасига дафн этилган. Вақт ўтиши билан унинг мақбараси Хива ҳукмдорлари томонидан обод қилинган.
Амир Темур, Шониёзхон ва Оллақулихонлар даврида мақбара таъмирланиб, зиёратгоҳга айланган. XIX асрга келиб, у Хива хонлари ва яқинларининг дафн жойига айланди.

Амир Темур, Шониёзхон ва Оллақулихонлар даврида мақбара таъмирланиб, зиёратгоҳга айланган. XIX асрга келиб, у Хива хонлари ва яқинларининг дафн жойига айланди.
Мақбаранинг меъморчилиги, сирли кошинлар билан безалиши, унинг нафақат маънавий, балки маданий аҳамиятини ҳам янада оширган.

Мақбаранинг меъморчилиги, сирли кошинлар билан безалиши, унинг нафақат маънавий, балки маданий аҳамиятини ҳам янада оширган.
Паҳлавон Маҳмуд — нафақат зўр курашчи, балки зукко файласуф, моҳир шоир, олийжаноб инсон сифатида ёдда қолган. Унинг шеърлари, фалсафаси, жувонмардлик фалсафаси ва аҳлоқий мероси бугунги авлод учун ҳам ибрат манбаи бўлиб қолмоқда. Шоирнинг эзгу номини абадийлаштириш — халқ хотирасининг юксак намунаси.

Паҳлавон Маҳмуд — нафақат зўр курашчи, балки зукко файласуф, моҳир шоир, олийжаноб инсон сифатида ёдда қолган. Унинг шеърлари, фалсафаси, жувонмардлик фалсафаси ва аҳлоқий мероси бугунги авлод учун ҳам ибрат манбаи бўлиб қолмоқда. Шоирнинг эзгу номини абадийлаштириш — халқ хотирасининг юксак намунаси.