Евроосиёдаги геосиёсат: “Валдай” клубида қандай фикрлар илгари сурилди?
16:30 06.03.2025 (янгиланди: 17:09 06.03.2025)
© Международный дискуссионный клуб "Валдай"
Oбуна бўлиш
Фёдор Лукьянов: минтақа тараққиёти фақат биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан давом этиши мумкин.
TOШКЕНТ, 6 март — Sputnik. Марказий Осиё юраги бўлган Евроосиё яқинлашиб келаётган янги дунёда асосий минтақадир, чунки уни четлаб ўтиш мумкин эмас. Бу ҳақда “Валдай” халқаро мунозара клубининг тадқиқот директори Фёдор Лукьянов Россия ва Марказий Осиё: кўп қутбли дунёда ҳамкорлик” мавзусидаги бешинчи Марказий Осиё конференциясида маълум қилди.
Фёдор Лукьяновнинг сўзларига кўра, ташқи ўйинчилар Марказий Осиёда бўлишга интилишади, чунки у дунёнинг муҳим қисми. У қайд этганидек, минтақа тараққиёти фақат биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан давом этиши мумкин.
Фёдор Лукьянов директор по научной работе Фонда развития и поддержки Международного дискуссионного клуба "Валдай"
© Международный дискуссионный клуб "Валдай"
“Ташқи ўйинчилар Марказий Осиёда бўлишга интилишади, чунки у дунёнинг муҳим қисмидир. Аммо уларнинг иштироки жуда ҳалокатли. Юрагида Марказий Осиё бўлган Евроосиё янги пайдо бўлаётган дунёнинг асосий минтақаси ҳисобланади, чунки уни четлаб ўтиб бўлмайди”, — деди Фёдор Лукьянов.
Унинг қайд этишича, "Ҳақиқий кўп қутблилик" "ривожланган социализм"га ўхшайди, лекин кўп қутблилик тушунчаси жуда оз нарсани тушунтиради.
“Дунё, бир томондан, жуда зиддиятли ва келгуси йилларда у динамик муҳитга айланади. Бу унинг парчаланиб кетаётганини англатмайди, чунки барча зиддиятли вазиятлар ёки мамлакатлар ўзаро алоқада бўлган эпизодлар дунёнинг бутунлиги ва ўзаро боғлиқлигини кўрсатади. Аммо бу ўзаро боғлиқлик биз либерал глобаллашув деб атайдиган ўнлаб йиллар давомида ўрганиб қолганимиздан фарқ қилади. Энди қоидалар ёки бутунлай йўқ бўлиб кетади ёки ўзгаради. Алоқа сақланиб қолади, низолар йўқолмайди”, — деди Лукьянов.
Тожикистон Миллий фанлар академияси Осиё ва Европа мамлакатлари муаммоларини ўрганиш институти директори Рустам Ҳайдарзоданинг қайд этишича, Евроосиёда янги геосиёсий иттифоқларнинг шаклланиши якунланмоқда ва янги геоиқтисодий лойиҳалар пайдо бўлмоқда.
“Кавказ ва Марказий Осиё минтақалари геостратегик тузилманинг давом этаётган ўзгаришларининг марказида бўлди. Кўп қутблилик ўз мамлакатлари учун янги имкониятлар ойнасини очиб берди, бу орқали улар маълум геосиёсий мақсадларга эришиш ва бир қатор муаммоларни ўз миллий манфаатлари контекстида ҳал этиш, шунингдек, ташқи сиёсатининг йўналишларини мослаштириш имконини берди”, — деди Рустам Ҳайдарзода.
Унинг айтишича, Евросиёда кўп қутблилик ҳам глобал ўйинчилар - Россия, Хитой ва АҚШ - ва минтақавий ўйинчилар - Туркия, Эрон, Ҳиндистон, Покистон, Саудия Арабистони ва Европа Иттифоқининг ташқи сиёсатига таъсир қилади. Бу давлатлар ўз геосиёсатини Марказий Осиёга нисбатан қайта қуришга интилмоқда, бу эса, ўз навбатида, аста-секин Евроосиёнинг асосий марказига айланиб бормоқда.
“Айни пайтда, кўп қутблилик шароитида Марказий Осиё давлатлари минтақавий бирликни сезиларли даражада мустаҳкамлади ва ташқи дунё билан муносабатларини кўп векторлилик тамойили асосида қуришда давом этмоқда. Марказий Осиё давлатларининг минтақадаги глобал ва минтақавий ўйинчилар манфаатлари ўртасидаги мутаносибликка асосланган ташқи сиёсат стратегияси сўнгги ўттиз йилликда ўзининг самарали эканлигини исботлади. Бизнинг фикримизча, ушбу стратегия кўп қутблиликни ҳисобга олган ҳолда оптималлаштирилади ва яқин келажакда давом эттирилади”, — деди у.
Ўзаро ҳурмат ва бир-бирининг манфаатларини ҳисобга олишга асосланган мулоқот кўп қутбли дунё даврида ташқи сиёсатни амалга ошириш ва халқаро муносабатлар субъектларининг ҳар бирининг миллий манфаатларини ҳимоя қилишнинг асосий воситасига айланади, дея қўшимча қилди Ҳайдарзода.
