1925 йил: дунё Янги йилни қандай воқеалар билан қарши олган эди?
15:30 02.01.2025 (янгиланди: 16:39 02.01.2025)
© Sputnik / Александр МоклецовЕлка, украшенная к Новому году.
© Sputnik / Александр Моклецов
Oбуна бўлиш
Эксклюзив
1924 йил дунё тарихида мураккаб ўзгаришлар ва янги йўналишларни белгилаб берган йил сифатида эсда қолган.
Биринчи жаҳон урушидан кейинги даврда давлатлар сиёсий ва иқтисодий мувозанатни тиклашга уриниб, янги стратегик қарорлар қабул қиларди. Айниқса, собиқ Россия империяси, Европа ва Америка қитъаларида юз берган воқеалар дунёдаги барқарорликка ва глобал тараққиётга катта таъсир кўрсатган.
Совет Иттифоқи: Лениндан кейинги йўналиш
1924 йил Совет Иттифоқи учун тарихий бурилиш даври бўлди. Январь ойида давлат раҳбари ва болшевиклар лидери Владимир Ленин вафот этди. Бу ҳодиса партиядаги кучлар мувозанатига жиддий таъсир кўрсатди. Лениндан кейин Иосиф Сталин, Лев Троцкий ва бошқа партия раҳбарлари ўртасида сиёсий кураш кучайди.
Шу йилнинг муҳим воқеаларидан бири СССР Конституциясининг қабул қилиниши бўлди. Бу ҳужжат Иттифоқнинг ташкил топганини расман мустаҳкамлади, шунингдек, федератив тузилмани ҳуқуқий жиҳатдан кафолатлади.
© Sputnik / РИА Новости / Медиабанкка ўтишВладимир Ильич Ленин выступает на открытии временного памятника Карлу Марксу и Фридриху Энгельсу на площади Революции. 7 ноября 1918 года.
Владимир Ильич Ленин выступает на открытии временного памятника Карлу Марксу и Фридриху Энгельсу на площади Революции. 7 ноября 1918 года.
© Sputnik / РИА Новости
/ Марказий Осиё: миллий чегараларнинг белгилаб олиниши
Марказий Осиё ҳудудида 1924 йилда миллий-ҳудудий чегараланиш жараёни бошланди. Бу Совет Иттифоқи сиёсатининг муҳим қисми бўлиб, минтақанинг миллий ва этник хусусиятларини инобатга олган ҳолда янги республикалар ташкил этишга қаратилган эди.
Бу жараёнда Ўзбекистон, Қорақалпоғистон ва Туркманистон каби ҳудудларнинг чегаралари аниқланди. Чегараларни белгилаш жараёни қийинчиликларга тўла бўлса-да, минтақанинг ижтимоий ва иқтисодий ривожланиши учун янги имкониятлар яратди.
© SputnikУзбекистан в XIX веке фотографии В. Ордена из музее Кунсткамеры
Узбекистан в XIX веке фотографии В. Ордена из музее Кунсткамеры
© Sputnik
Европа: иқтисодий барқарорликка интилган қитъа
1924 йил Европада сиёсий ва иқтисодий барқарорликка эришишга қаратилган ҳаракатлар давом этди. Германияда иқтисодий таназзулни юмшатиш учун Дауэс режаси қабул қилинди. Бу режа Германиянинг репарация тўловларини қайта ташкил қилишни ва иқтисодиётини жонлантиришни кўзда тутарди.
Бироқ Европада миллатчиликнинг ўсиши ва давлатлар ўртасидаги ишончсизлик Версаль шартномаси доирасидаги келишмовчиликларни янада кучайтирди.
Америка: тинчлик ва ривожланиш йиллари
Америка Қўшма Штатлари учун 1924 йил иқтисодий ўсиш ва маданий тараққиёт давоми бўлди. Бу йилда АҚШда илк марта иммиграция квоталари тизими жорий қилинди, бу эса мамлакатнинг халқаро миграция сиёсатида янги босқични бошлаб берди.
Шу билан бирга, технологиялар ва массавий ишлаб чиқариш соҳасидаги ютуқлар АҚШни жаҳондаги етакчи иқтисодий кучлардан бирига айлантирди.
Города мира. Нью-Йорк
© Sputnik / Наталья Селиверстова
/ Маданият ва фан: янги асрнинг илк қадамлари
1924 йил маданият ва фан соҳасида ҳам катта ўзгаришларни олиб келди. Бу йилда жаҳон адабиётида йирик асарлар ёзилди, кино саноати эса оммавий маданиятнинг муҳим қисмига айланди.
Физика, кимё ва тиббиётдаги илмий кашфиётлар инсониятнинг дунёқарашини ўзгартириб, янги технологияларнинг пайдо бўлишига замин яратди.
© Foto : Carnival Films (2010)Кадр из фильма "Аббатство Даунтон"
Кадр из фильма "Аббатство Даунтон"
© Foto : Carnival Films (2010)
Хулоса
1924 йил дунё янги йилни умидлар ва ўзгаришларга тайёргарлик билан қарши олган. Совет Иттифоқида сиёсий ва иқтисодий тизим қайта шаклланса, Европа тинчлик ва барқарорликка интилган, Америка эса глобал етакчиликка яқинлашаётган эди.
Бу йилнинг ҳар бир муҳим воқеаси жаҳон тарихи ва инсониятнинг келажагини белгилаб берган омиллардан бири бўлиб, 1924 йил тарих саҳифаларида ўзига хос ўрин эгаллади.