Путин ва Тоқаев баёноти: Россия ва Қозоғистон қандай келишувларга эришди?
10:35 28.11.2024 (янгиланди: 11:15 28.11.2024)
© Кремль
Oбуна бўлиш
Россия ва Қозоғистон президентлари оммавий ахборот воситалари учун баёнот беришди.
TOШКЕНТ, 28 ноя — Sputnik. Россия-Қозоғистон музокаралари якунлари бўйича Владимир Путин ва Қасим-Жомарт Тоқаев оммавий ахборот воситаларига баёнот беришди.
Россия президенти Владимир Путиннинг Қозоғистонга давлат ташрифи доирасида ҳужжатлар тўплами, жумладан, Россия Федерацияси президенти ва Қозоғистон Республикаси президентининг янги глобал тартиб шароитида стратегик шерикликни чуқурлаштириш тўғрисидаги Қўшма баёноти имзоланди.
Давлат ташрифининг биринчи куни якунида президентлар оммавий ахборот воситалари учун баёнот берди.
“Бугун тор ва кенгайтирилган таркибда ўтказилган учрашув ва музокаралар ишчанлик, самимий ва чинакам самарали бўлди. Биз икки томонлама кун тартибидаги кенг кўламли долзарб масалаларни муҳокама қилдик, стратегик ҳамкорлигимизнинг истиқболли йўналишларини белгилаб олдик ва мураккаб геосиёсий вазиятга қарамай, икки томонлама муносабатлар юксалиш йўлида жадал ривожланиб бораётгани ҳақида якдил фикрга келдик”, — деди Қозоғистон етакчиси.
Айтилишича, асосий мақсадлар стратегик соҳаларда ҳамкорликни чуқурлаштириш ва ўзаро товар айирбошлаш ҳажмини янада оширишдан иборат. Шу мақсадда 2021–2025 йилларга мўлжалланган кенг қамровли иқтисодий ҳамкорлик дастури ва 2024–2026 йилларга мўлжалланган қўшма ҳаракатлар режасини ўз ичига олган ҳукуматлараро ҳужжатлар тўплами қабул қилинган.
Ҳудудлараро ҳамкорлик форуми доирасида икки давлат ўртасида минтақалараро ва трансчегаравий ҳамкорлик бўйича янгиланган ҳукуматлараро дастур имзоланди.
“Россия Қозоғистоннинг асосий савдо ҳамкорларидан бири бўлиб, иқтисодиётимиздаги етакчи сармоядорлар учлигига киради. Ўз навбатида, Қозоғистон икки томонлама муносабатлар тарихида биринчи марта Россиянинг энг йирик савдо шериклари бешлигига кирди, бу, шубҳасиз, ҳамкорлигимиз учун кучли ва юқори салоҳият мавжудлигидан далолат беради. Агар биз ушбу ижобий тенденцияни сақлаб қолсак, яқин бир-икки йил ичида ўзаро савдо ҳажмини 30 миллиард доллардан оширишимизга ишончим комил”, — деди Тоқаев.
Россиянинг Қозоғистон иқтисодиётига киритган тўғридан-тўғри сармоялари ҳажми 24 миллиард доллардан ошди, шундан биргина сўнгги икки йилда 4,5 миллиард доллардан ортиғи киритилди. Қозоғистоннинг Россия иқтисодиётига киритган сармояси 8,5 миллиард долларга етди.
“Бундан ташқари, Қозоғистонда Россия иштирокидаги 24 мингга яқин компания фаолият кўрсатмоқда - бу мамлакатимизда фаолият юритаётган хорижий капитал иштирокидаги корхоналар умумий сонининг деярли ярми. Бу кўрсаткичлар стратегик муносабатларимизни янада мустаҳкамлашдан ўзаро манфаатдорлик ва ишончнинг юксак даражасини тасдиқлайди”, — дея қайд этди Қозоғистон етакчиси.
Саноат соҳасида сезиларли ютуқларга эришилди. Умумий қиймати 18 миллиард доллардан ортиқ бўлган 93 та қўшма лойиҳа ишга туширилди. Айни пайтда жами қарийб 30 миллиард долларлик сармояга эга яна 49 лойиҳа амалга оширилмоқда.
Айтилишича, Қозоғистоннинг қатор ҳудудларини газлаштириш, жанубий ва шарқий йўналишларда Россия энергетика ресурслари транзити ҳажмини ошириш, мамлакатда йирик энергетика объектларини қуриш ва модернизация қилиш бўйича кенг кўламли ташаббуслар алоҳида эътиборга лойиқдир.
“Асосий транспорт коридорларини ривожлантириш орқали транзит салоҳиятини очиш устувор вазифадир. Шунингдек, биз лойиҳаларни амалга ошириш истиқболларини, жумладан, Мўғулистонга автомобил йўлини қуриш ва Трансафғон транспорт коридоридан фаол фойдаланиш масалаларини муҳокама қилдик. Ишончим комилки, бу барча ташаббусларнинг тўлиқ амалга оширилиши “Шимол-Жануб” йўналишида мамлакатларимиз дўст халқларининг туб манфаатларига тўла жавоб беради”, — дея таъкидлади Тоқаев.
Икки мамлакат етакчилари телекўприк орқали Бошқирдистон пойтахтида бўлиб ўтаётган ХХ юбилей форуми ишида қатнашишди. Айтилишича, форум якунлари кенг кўламли соҳалардаги минтақалараро алоқаларга қўшимча туртки беради.
Шу муносабат яқин вақт ичида Манғистау вилояти, Актау шаҳрида Россия Федерациясининг Бош консуллигини очиш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Шунингдек, Остона шаҳрида тарихчиларнинг Қозоғистон-Россия илмий форуми бўлиб ўтди. Олмаотада икки давлат кўнгиллилар ҳаракати етакчиларининг йиғилиши ташкил этилган, қўшма экспертлар кенгаши йиғилиши ҳам бўлиб ўтади.
“Келаси йил баҳорида Остонада Абадий қозоқ-рус дўстлиги хиёбонини очишга қарор қилдим, у ерда пойтахт аҳолиси ва меҳмонлари бўш вақтларини қулай ўтказишлари мумкин”, — дея қўшимча қилди у.
2026 йилда Қозоғистон учинчи “Келажак ўйинлари”га мезбонлик қилади.
Маълум қилинишича, Россия олий ўқув юртларида 60 мингдан ортиқ қозоғистонлик талабалар таҳсил олмоқда.
Олдин эришилган келишувларни ишлаб чиқишда Қозоғистонда Россиянинг етакчи техник таълим муассасаларининг еттита филиали очилди. МГИМОнинг Остонадаги филиали тез орада ўз эшикларини очади. Омск шаҳрида Ал-Фаробий номидаги Қозоғистон Миллий университетининг филиали очилди, у Қозоғистон университетининг Россиядаги биринчи ваколатхонасига айланади.
Шу билан бирга, Россиянинг чегарадош вилоятларида қозоқ мактабларини, шунингдек, Қозоғистон ҳудудида Россия иштирокидаги мактабларни қуриш истиқболлари муҳокама қилинади: Жамбил, Қизилўрда ва Туркистон вилоятларида.
“Халқларимизни бирлаштирувчи муҳим омил бу рус тилидир. Шуни алоҳида таъкидлашни истардимки, Қозоғистондаги мактабларда ўқиётган болаларнинг учдан бир қисми рус тилида таълим олади. Қозоғистонда биз бу масалага катта аҳамият берамиз ва шунинг учун мен рус тили бўйича халқаро ташкилот тузишни таклиф қилдим”, — деди Қозоғистон президенти.
Музокараларнинг яна бир муҳим мавзуи Қозоғистон ва Россияда истиқомат қилаётган ватандошларни қўллаб-қувватлаш бўлди. Бу ерда “Отандастар” жамғармаси ва Россотрудничество ўртасида ҳамкорлик меморандумини имзолаш муҳим бўлиши қайд этилди.
Тоқаев МДҲ, Евроосиё иқтисодий иттифоқи, ШҲТ, КХШТ, Осиёда ҳамкорлик ва ишонч чоралари бўйича кенгаш ва бошқа муҳим минтақавий бирлашмалар доирасидаги ҳамкорлик бўйича тўлиқ ўзаро англашувни мамнуният билан қайд этди.
“Ҳозиргина имзоланган Қўшма баёнотда мамлакатларимиз ўртасидаги стратегик шерикликни янада чуқурлаштириш бўйича янги улкан мақсадлар қўйилди. Уларни амалга оширишга ҳамкорликнинг турли йўналишларини: энергетика ва транспортдан соғлиқни сақлаш ва адлиягача бўлган турли соҳаларни қамраб олувчи кўплаб ҳукуматлараро ва идоралараро ҳужжатларнинг тузилиши ёрдам беради”, — деди Владимир Путин.
Ўтган йил охирида ўзаро товар айирбошлаш —30 миллиард долларга яқинлашган. Статистик маълумотларга кўра, бу 28,4 [миллиард доллар] бўлса, жорий йилнинг январь-сентябрь ойларида бу кўрсаткич 20 миллиард доллардан ошди. Шу билан бирга, ўта муҳим бўлган қарама-қарши савдо тузилмаси доимий равишда диверсификация қилинмоқда ва унда юқори қўшимча қийматга эга бўлмаган хомашё ортиб бораётган ўринни эгаллайди.
“Миллий валюталарнинг ўзаро ҳисоб-китоблардаги улуши қарийб 90 фоизни ташкил этади, бу эса икки давлат ўртасидаги тижорат операцияларини ташқи, жумладан, сиёсий шароитларнинг салбий таъсиридан ҳимоя қилиш имконини беради. Мамлакатимиз Қозоғистондаги энг йирик инвесторлардан биридир. Шунингдек, тўпланган Россия инвестицияларининг умумий ҳажми 13 миллиард долларни ташкил этади. Республикада Россия иштирокида 23 мингдан ортиқ бизнес тузилмалари мавжуд бўлиб, Қозоғистон иқтисодиётининг барча муҳим тармоқларида 60 дан ортиқ йирик қўшма лойиҳалар амалга оширилмоқда”, — деди Россия етакчиси.
Энергетика соҳасида икки томонлама ҳамкорлик тизимли ривожланмоқда. Каспий қувури консорсиуми фаолияти туфайли ташқи бозорларга экспорт қилинадиган қозоқ нефтининг асосий қисми Россия ҳудуди ва Қора денгиздаги Россия порт инфратузилмаси орқали ўтади. Ўз навбатида Россия нефти Қозоғистон орқали Хитойга жўнатилади.
Бундан ташқари, мамлакат Қозоғистон кўмирини импорт қилади, электр энергиясини ўзаро етказиб бериш амалга оширилмоқда.
“Кун тартибида Қозоғистонда учта янги иссиқлик электр станциясини қуриш масаласи турибди. "Газпром" Қозоғистон истеъмолчиларини узлуксиз газ билан таъминлайди ва Оренбург газ-кимё мажмуасида Карачаганак конидан ёқилғини қайта ишлайди. Ўтган йилдан бошлаб эса Россиядан газ транзит йўлида Қозоғистон ҳудуди орқали қўшни Ўзбекистонга олиб келинмоқда ва биз бундай етказиб беришни кўпайтирамиз”, — деди Путин.
Тинч атом энергетикаси соҳасидаги Россия-Қозоғистон ҳамкорлиги ривожланмоқда. Уран қазиб олиш ва бойитиш бўйича олтита қўшма корхона фаол ишламоқда. Мамлакатлардаги компаниялар машинасозлик, кимё саноати, минерал ўғитлар ишлаб чиқаришда қатор йирик муваффақиятли лойиҳаларни амалга оширмоқда.
Музокаралар чоғида транспорт-логистика соҳасида ўзаро ҳамкорлик масалалари муҳокама қилинди: Темир йўл ва ҳаво транспортида қарама-қарши ташишни янада кенгайтиришдан икки томон ҳам манфаатдор. Шарқий қисми Қозоғистонни кесиб ўтувчи Россиядан Ҳиндистонгача бўлган “Шимол-Жануб” халқаро йўлагининг ривожланиши муносабати билан бунинг учун яхши истиқболлар очилмоқда.
“Россия Қозоғистонда янги рус тилида ўқитиладиган мактаблар қуришда ва умуман, рус тилида таълим сифатини оширишда ёрдам бермоқда. Яқин келажакда Қозоғистонда яна учта шундай мактаб очишни режалаштирганмиз. Муҳим халқаро муаммоларни кўриб чиқиш чоғида уларнинг аксарияти бўйича Россия ва Қозоғистоннинг позициялари жуда яқин экани, мамлакатларимиз БМТ ва бошқа кўп томонлама форматларда ёндашувларни мувофиқлаштиргани тасдиқланди. Бу йил Россия МДҲ ва БРИКСга, Қозоғистон эса КХШТ ва ШҲТга раислик қилмоқда”, — деди Путин.
2025 йилда мамлакатлар халқлари Улуғ Ватан урушидаги Ғалабанинг 80 йиллигини, умумий Ғалабани нишонлайди. Қозоғистон президенти бошқа хорижий давлат раҳбарлари билан биргаликда 9 май куни Москвада ўтказиладиган юбилей тантаналарида иштирок этишга таклифни катта мамнуният билан қабул қилди.
