Америкаликлар Украинада давлат тўнтаришини амалга оширишадими?

© AFP 2023 / SERGEI SUPINSKYПрезидент Украины Владимир Зеленский. Архивное фото
Президент Украины Владимир Зеленский. Архивное фото - Sputnik Ўзбекистон, 1920, 05.02.2024
Oбуна бўлиш
Украинадаги вазиятни шарҳловчилар орасида "Тўнтариш" ва "қўзғолон" сўзлари жуда машҳур бўлди.
Владимир Зеленский ва генерал Валерий Залужний ўртасидаги очиқ зиддият қанчалик ривожланса, Украина президентини ўз лавозимидан мажбуран олиб ташлаш сценарийлари шунчалик тез-тез муҳокама қилинади.
"Зеленский генерални ҳимоя қиладиган армия учун ўлик одамга айланади.У қўзғолонга дучор бўлади", — дейди америкалик тадқиқотчи журналист Сеймур Херш исмини ошкор этмаган украиналик амалдорнинг сўзларидан иқтибос келтирган ҳолда. “Украинада давлат тўнтариши бўлиши мумкин, агар ҳуқуқ ҳокимиятга келса, Нуланд ҳам, Марказий разведка бошқармаси ҳам Зеленскийни ҳимоя қила олмайди. Улар Зеленскийга фақат Залужний туфайли чидашди”, — дейди немис тадбиркори ва машҳур блогер Ким Дотком.
Украина президентининг собиқ маслаҳатчиси Олег Соскин ўзининг видеоблогида Зеленскийни мафкурачи ва Марказий Рада раҳбари Владимир Винниченко билан, Залужнийни эса атаман Саймон Петлюра билан солиштириб, ҳозирги вазият билан тарихий ўхшашликларни келтириб чиқаради. Яқинда Ғарб иттифоқчиларининг кўрсатмаси бўйича (уларнинг сўзлари жуда очиқ эди: "Итдек ҳайдаш!") атаман диктаторлик ваколатларини ўз зиммасига олиб, бир вақтлар машҳур драматург Винниченкони ҳокимиятдан четлатди.
Давлат раҳбари чиқмаган ярадор рассом: “Мен ёзувчи сифатида кетяпман, лекин сиёсатчи сифатида ўлишни хоҳлайман”, деб хорижга жўнаб кетди. Петлюра Совет Россияси билан урушни давом эттирди ва охир-оқибат Украинани поляклар қўлига топширди. Бу ҳудуд учун классик сценарий!
Яқинда Байденга қарши айбловлар билан медиа майдонига қайтган Олий Раданинг собиқ депутати Андрей Деркач ҳам Украина ўтмиши классикасига мурожаат қилиши бежиз эмас. Зеленский, Залужний ва кескин жонланган Порошенко ўртасидаги жанжални таҳлил қилар экан, у буни тарихда кўп марта кўрган “уч гетман”нинг ҳокимият учун классик Украина кураши деб атади: Украинанинг чап қирғоғидаги гетман, Украинанинг ўнг қирғоғидаги гетман, қўллаб-қувватлаш учун чет элда "кўчманчи" гетман.
Деркач Зеленскийнинг келажакдаги тақдири ҳақида гапириб, "Аслида, Зе бирлаштирилмоқда", деган хулосага келади. Албатта, Украинада бу каби барча далиллар рад этилади ва уларни фақат "Россия ташвиқоти" билан боғлайди. Аммо Британиянинг The Times саҳифаларида бир вақтнинг ўзида "Россия ва Украина бўйича мутахассис" Марк Галеоттининг мақоласи пайдо бўлиши қизиқ, уни Москва билан бирга ўйнашда гумон қилиш қийин.
Унинг материали сарлавҳасининг ўзи бунга арзийди: "Украина уруши ўзгарди, шунинг учун Зеленский ўзини қайта кашф қилиши керак". Муаллиф тўғридан-тўғри Украина президенти "ҳарбий раҳбар" сифатида ўзининг фойдали муддатини ўтказиб юборганини ва фронтдаги ва сиёсатдаги ўзгаришларга "қайта мослашиш" учун нимадир қилиши кераклигини ёзади.
Унда украиналик собиқ дипломатнинг сўзлари ҳам келтирилади: "Мамлакат уни сиёсатчидан кўра кўпроқ лидер сифатида кўради — 2022 йилда уни ажралмас ҳолга келтирган фазилатлар 2024 йилда унчалик қимматли бўлмаслиги мумкин".
Энди Зеленскийни алмаштириш мумкинлиги ҳақида тўғридан-тўғри ишора. Галеотти бу "сиёсатчидан кўра кўпроқ лидерни" ким ва қандай ўзгартириши ҳақида камтарлик билан сукут сақлайди. Аммо Киевда ишлаган британиялик дипломатга иқтибос келтирган ҳолда у тегишли ўзгаришлар шу йилнинг баҳорида бўлишини тахмин қилмоқда. Қизиқ, британиялик бундай маълумотни қаердан олган? Негадир 1919 йилда европаликларнинг ўша пайтдаги Украинанинг бошини "ит каби" ҳайдашга чақириши билан ўхшашликлар яна пайдо бўлади.
Тўнтаришларнинг барча фитна сценарийларини кўриб чиқсангиз, беихтиёр савол берасиз: Америкаликлар ҳақиқатан ҳам 2022 йилда ўзлари таъзимқилган одамни ҳокимиятдан мажбуран олиб ташлашга рози бўла оладими? Зеленскийни АҚШ Конгрессида қандай кутиб олганини эслаш кифоя ва унинг маърузачиси бу фикрларни ҳайдаш учун унинг қўлларини ўпди. Буларнинг барчасидан кейин Вашингтон у ердаги шундай нуфузли раҳбар, Украина Черчиллининг ағдарилишига рухсат бера олмайди!
Аммо тарих америкаликлар ҳеч иккиланмасдан собиқ иттифоқчиларини йўқ қилган кўплаб мисолларни билади. Биз аллақачон 1960 йилларда Америка Қўшма Штатлари томонидан маъқулланган осиёлик Черчиллнинг ўлдирилишининг классик мисолини эслагандик — Америкага садоқат билан хизмат қилган Жанубий Вьетнам раҳбари Нго Динь Зьема.
Америкаликлар ўз иттифоқчиларига нисбатан қандай фикрда эканлигини тушуниш учун тарихга узоққа бориш шарт эмас. Уларнинг расмий “стратегик ҳамкори” бўлган Ироқ ҳудудини қандай бомбардимон қилишаётганига қараш кифоя. Агар Украинадаги мақсад ва вазифалар ўзгарса, улар Зеленскийга ва бутун Киев режимига худди шундай муносабатда бўлишига шубҳа қилишнинг ҳожати йўқ. Қолаверса, АҚШ раҳбариятида ҳеч кимда бу режимнинг моҳияти ҳақида алоҳида иллюзиялар йўқ.
Яхши хабардор Хершнинг сўзларига кўра, ўтган йили Марказий разведка бошқармаси бошлиғи Уилям Бернс Зеленскийга Вашингтон "унинг шахсий коррупция гуноҳларидан" хабардор эканлигини тўғридан-тўғри айтди ва ундан ўғирланган товарларни тақсимлаш иштаҳасини юмшатишни талаб қилди.
Ўшанда Ғарб оммавий ахборот воситаларида Зеленскийга қарши бошланган кампанияга қараганда, у Бернснинг огоҳлантиришини нотўғри тушунган. Демак, Қўшма Штатлар назаридан тушиб қолган Украина Черчиллига нисбатан ҳам Б режаси, ҳам В режаси бор. Агар бирор нарса бўлса, уларнинг қўллари титрамайди. Ягона танлов эса Зеленскийнинг "кўчманчи гетман"га айланиши ёки Осиё Черчиллининг йўлидан бориши бўлади.
Янгиликлар лентаси
0