https://sputniknews.uz/20240117/aqsh-isroilni-himoya-qila-olmaydi-42067129.html
АҚШ Исроилни ҳимоя қила олмайди
АҚШ Исроилни ҳимоя қила олмайди
Sputnik Ўзбекистон
"Ҳеч ким бизни тўхтата олмайди — на Гаага, на ёвузлик ўқи, бошқа ҳеч ким", деди Бенямин Нетаняху ҳафта охирида.
2024-01-17T20:04+0500
2024-01-17T20:04+0500
2024-01-17T20:04+0500
колумнистлар
ақш
исроил
бмт
фаластин
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e8/01/11/42075221_0:161:3071:1888_1920x0_80_0_0_29272b50159acf775d025a6855ac18fd.jpg
Исроил бош вазири "ҲАМАС билан урушни охиригача, тўлиқ ғалабага қадар" давом эттириш ҳақида гапирди, "биз жанубда ҳам, шимолда ҳам хавфсизликни тиклаймиз", деди, аммо жаҳон ҳамжамиятининг мутлақ кўпчилиги, аслида Нетаняху Ғазодаги фаластинликларнинг геноцидини тўхтмоқчи эмаслигига ишончи комил.БМТ Ғазодаги қирғинни тўхтата оладими? Ғалати савол. Албатта, бу мумкин эмас — охир-оқибат, Исроилда Американинг "томи" бор ва Вашингтон БМТ Хавфсизлик Кенгашида яҳудий давлатига қарши ҳар қандай резолюцияни блоклайди, шунинг учун Исроил халқаро коалициянинг ҳарбий кучлари томонидан тинчликни таъминлаш ҳақида гапирмаса ҳам, ҳеч қандай халқаро санкциялар билан таҳдид қилинмайди.Бироқ, буларнинг барчаси билан, ҳозирда БМТнинг асосий институтларидан бирининг қарори Исроил ва Фаластиннинг келажакдаги тақдири учун жуда муҳим бўлиши мумкин.Халқаро суд шу ҳафтанинг ўзидаёқ Исроилнинг Ғазодаги ҳаракатларини геноцид деб тан олиш даъвоси бўйича ўзининг биринчи, дастлабки қарорини қабул қилиши мумкин, бу эса Тел-Авивдан “геноциднинг олдини олиш учун вақтинчалик чоралар кўриши”, яъни ҳарбий операцияни тўхтатишни талаб қилиши мумкин.Даъво кўп ўн йиллар давомида апартеид учун жаҳон ҳамжамияти томонидан қораланган Жанубий Африка ҳукумати томонидан берилгани рамзий маънога эга.Бундан ташқари, СССР ва Ғарбнинг аксарият қисми аста-секин қора танлиларнинг оқ зулми режимини қоралашда бирлашдилар, гарчи Буюк Британия ва АҚШ оқ рангли Жанубий Африкани бошқаларга қараганда узоқроқ ҳимоя қилишган. Энди вазият асосан такрорланмоқда — Исроилни АҚШ ва Ғарбнинг бир қисми ҳимоя қилмоқда, аммо улар узоқ вақт давомида дунё кўпчиликнинг фикрини эътиборсиз қолдира олмайди.Халқаро суд биринчи навбатда Исроилнинг ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиши зарурлиги тўғрисида қарор чиқариши ва кейин (ойлар ёки ҳатто йиллар ўтиб) Исроилни фаластинликларни геноцид қилишда айбдор деб топиши эҳтимоли жуда юқори, чунки дунё ўзининг яқин тарихида ҳеч қачон геноциднинг бундай яққол намоён бўлишига дуч келмаган.Ва гап шундаки, интернет асрида тинч аҳолини атайлаб кўчириш ва йўқ қилиш далилларини яшириш мумкин эмас: Исроил раҳбарияти ўзининг "операция" мақсадлари ҳақида тўғридан-тўғри гапиришдан ҳали уялмаяпти. Яъни, Халқаро суд судялари фақат томонларни тинглашлари ва қора рангни қора деб тан олган ҳолда ягона мумкин бўлган қарорни қабул қилишлари керак.Уларнинг амалда муқобили йўқ – агар Исроил оқланса, БМТнинг обрўсига ҳалокатли зарба берилади ва деярли бутун Глобал Жануб нафақат Исроилга, балки англо-сакслар томонидан қурилган глобал институтларга ҳам қонунийликни рад этади (БМТ ва унинг суди - улардан бири).Шунинг учун судга ҳозирда АҚШ фуқароси бошчилик қилса-да, англо-сакслар бу ишни яшира олмайди - улар ҳақиқатни тан олишлари керак. Албатта, масала суддан узоққа бормайди: ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш тўғрисидаги қарор шунчаки суд чақириғи эмас, балки жаҳон ҳамжамиятининг қонуний талабига айланиши учун БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Халқаро суд қарорини тасдиқловчи резолюцияси зарур.АҚШ эса, шубҳасиз, бунга тўсқинлик қилади. Бунинг учун улар аллақачон тез пасайиб бораётган обрўси билан тўлашлари керак бўлса-да, Вашингтонга Исроилнинг геноциднинг ҳомийси ва шериги сифатидаги муносабат деярли универсал бўлиб бормоқда.Шундай қилиб, Халқаро суднинг ҳар қандай қарори АҚШ учун яхши натижа бермайди: Исроилни суд қилишдан бош тортиш халқаро институтларга бўлган ишончни йўқ қилади ва Хавфсизлик Кенгаши резолюциясига вето қўйиш қотилларни ҳомийлик қилишда айбланишига олиб келади.Шунинг учун штатлар Жанубий Африканинг даъвоси ҳақиқатидан жуда норози — аммо улар ҳеч нарсани ўзгартира олмайди. Германиянинг эса бу жараёнда Исроил томонини олиш нияти (Жанубий Африканинг даъвосини Лотин Америкасидан тортиб мусулмонларгача бўлган турли мамлакатлар қўллаб-қувватлаганига қарамай) аллақачон Жанубий Африканинг қўшниси Намибия томонидан танбеҳга сабаб бўлди: у ерда улар немисларга Германия 20-асрнинг биринчи геноцидини амалга оширганлигини, унда 1904-1908 йилларда минглаб намибияликлар ғайриинсоний ва шафқатсизларча ҳалок бўлган (Гереро ва Нама қабилалари 50-80 фоизга йўқ қилинди), ва ҳали ҳам уни тўлиқ қутқара олмаганини эслатишди: “бугун Исроилни қўллаб-қувватлаётган Германия ўзининг даҳшатли ўтмишидан сабоқ ололмади”.Халқаро суд тарихида у айрим давлатлар ҳаракатларида геноцид аломатларини аниқлаган ҳолатлар аллақачон —охирги марта бир неча йил олдин роҳинжа мусулмонлари геноцидида айбланган Мянма мисолида бўлган. Аммо роҳинжалар (Бангладеш билан чегарада истиқомат қилувчи мусулмонлар, уларнинг аксарияти янги келганлар) ҳақидаги ҳикоя Ғазодаги вазиятга яқин эмас эди. Мянмада расмийлар ўз минтақаларидан бирида этник можарога аралашиб, тартибни тиклади, нафақат роҳинжаларга, балки барча томонларга ҳам куч ишлатди. Ғазога келсак, гап босқинчи давлатнинг (Исроилнинг расмий таърифи, шу жумладан БМТ ҳужжатларида) аҳолига ва унга тегишли бўлмаган ҳудудга нисбатан-одамларни ушбу ҳудуддан чиқариб юбориш учун қилган ҳаракатлари ҳақида кетмоқда.Бундан ташқари, кўчириш энг шафқатсиз тарзда амалга оширилади - оммавий портлашлар, инсонпарварлик ёрдамини етказиб беришдан бош тортиш, инфратузилма ва уйларни вайрон қилиш: ғазоликларнинг 85 фоизи қочқинга айланди, гарчи уларнинг катта қисми аллақачон қочқинлар ёки қочқинларнинг бир неча авлодларининг авлодлари. Негаки, 1948 йилдан бери, кейин эса 1967 йилдан бери Исроил фаластинликларга тегишли бўлган ва Фаластинни яратиш ниятида бўлган ерларнинг катта қисмини эгаллаб олди. Энди эса уларнинг ўз саъй-ҳаракати билан анчадан бери концлагерга айланган сўнгги бошпанасини ҳам бузиб ташламоқда.АҚШ ҳомийлиги, араб дунёсининг бўлиниши ва ҳарбий қудрати Исроилни амалда жазосиз қолдиради - ва маълум бўлишича, фақат яҳудий давлатининг ўзи геноцидни тўхтата олади. Аммо у жуда узоққа боради — ҳозир ҳам эмас, балки кўп ўн йилликлар давомида зулм қилиш ва туб аҳолини Фаластиндан кўчириш сиёсати.Нафақат жиноят, балки ярим миллиардлик араб дунёси қуршовида бўлган давлат учун бундай сиёсатнинг боши берк кўчага кириб қолгани ҳам анчадан буён аён бўлди: ўз юртидан қувғин қилинган ва амалда қўриқхоналарда яшаётган халқни бостириш режимида абадий яшаш мумкин эмас.Ахир, эртами-кечми кучлар мувозанати ва геосиёсий шамолларнинг кўтарилиши Исроил фойдасига ўзгармайди - ва қасос уни босиб олади. Аммо ҳозирча Исроил жамиятида ўзгариш имконияти бор — ва ўзини фаластинликларни тенг ҳуқуқли ва ўз ерларида ўз давлатига эга бўлиш ҳуқуқига эга деб тан олишга мажбур қилади. Уни фаластинликларга бўлган муҳаббати учун эмас, балки ўз келажаги учун қайғургани учун мажбурлаш.БМТ суди томонидан Исроилнинг геноцидда айбдор деб тан олиниши нафақат халқаро ҳамжамиятнинг яҳудий давлати ҳаракатларига муносабатининг ифодаси, балки унинг миллий фалокат йўлида тўхтаб қолиши учун имконият ҳам бўлади.
фаластин
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Янгиликлар
uz_UZ
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
бенямин нетаняху исроил ғазо ақш уруш ҳамас
бенямин нетаняху исроил ғазо ақш уруш ҳамас
АҚШ Исроилни ҳимоя қила олмайди
"Ҳеч ким бизни тўхтата олмайди — на Гаага, на ёвузлик ўқи, ҳеч ким", деди Бенямин Нетаняху ҳафта охирида.
Исроил бош вазири "ҲАМАС билан урушни охиригача, тўлиқ ғалабага қадар" давом эттириш ҳақида гапирди, "биз жанубда ҳам, шимолда ҳам хавфсизликни тиклаймиз", деди, аммо жаҳон ҳамжамиятининг мутлақ кўпчилиги, аслида Нетаняху Ғазодаги фаластинликларнинг геноцидини тўхтмоқчи эмаслигига ишончи комил.
БМТ Ғазодаги қирғинни тўхтата оладими? Ғалати савол. Албатта, бу мумкин эмас — охир-оқибат, Исроилда Американинг "томи" бор ва Вашингтон БМТ Хавфсизлик Кенгашида яҳудий давлатига қарши ҳар қандай резолюцияни блоклайди, шунинг учун Исроил халқаро коалициянинг ҳарбий кучлари томонидан тинчликни таъминлаш ҳақида гапирмаса ҳам, ҳеч қандай халқаро санкциялар билан таҳдид қилинмайди.
Бироқ, буларнинг барчаси билан, ҳозирда БМТнинг асосий институтларидан бирининг қарори Исроил ва Фаластиннинг келажакдаги тақдири учун жуда муҳим бўлиши мумкин.
Халқаро суд шу ҳафтанинг ўзидаёқ Исроилнинг Ғазодаги ҳаракатларини геноцид деб тан олиш даъвоси бўйича ўзининг биринчи, дастлабки қарорини қабул қилиши мумкин, бу эса Тел-Авивдан “геноциднинг олдини олиш учун вақтинчалик чоралар кўриши”, яъни ҳарбий операцияни тўхтатишни талаб қилиши мумкин.Даъво кўп ўн йиллар давомида апартеид учун жаҳон ҳамжамияти томонидан қораланган Жанубий Африка ҳукумати томонидан берилгани рамзий маънога эга.
Бундан ташқари, СССР ва Ғарбнинг аксарият қисми аста-секин қора танлиларнинг оқ зулми режимини қоралашда бирлашдилар, гарчи Буюк Британия ва АҚШ оқ рангли Жанубий Африкани бошқаларга қараганда узоқроқ ҳимоя қилишган. Энди вазият асосан такрорланмоқда — Исроилни АҚШ ва Ғарбнинг бир қисми ҳимоя қилмоқда, аммо улар узоқ вақт давомида дунё кўпчиликнинг фикрини эътиборсиз қолдира олмайди.
Халқаро суд биринчи навбатда Исроилнинг ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиши зарурлиги тўғрисида қарор чиқариши ва кейин (ойлар ёки ҳатто йиллар ўтиб) Исроилни фаластинликларни геноцид қилишда айбдор деб топиши эҳтимоли жуда юқори, чунки дунё ўзининг яқин тарихида ҳеч қачон геноциднинг бундай яққол намоён бўлишига дуч келмаган.
Ва гап шундаки, интернет асрида тинч аҳолини атайлаб кўчириш ва йўқ қилиш далилларини яшириш мумкин эмас: Исроил раҳбарияти ўзининг "операция" мақсадлари ҳақида тўғридан-тўғри гапиришдан ҳали уялмаяпти. Яъни, Халқаро суд судялари фақат томонларни тинглашлари ва қора рангни қора деб тан олган ҳолда ягона мумкин бўлган қарорни қабул қилишлари керак.
Уларнинг амалда муқобили йўқ – агар Исроил оқланса, БМТнинг обрўсига ҳалокатли зарба берилади ва деярли бутун Глобал Жануб нафақат Исроилга, балки англо-сакслар томонидан қурилган глобал институтларга ҳам қонунийликни рад этади (БМТ ва унинг суди - улардан бири).
Шунинг учун судга ҳозирда АҚШ фуқароси бошчилик қилса-да, англо-сакслар бу ишни яшира олмайди - улар ҳақиқатни тан олишлари керак. Албатта, масала суддан узоққа бормайди: ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш тўғрисидаги қарор шунчаки суд чақириғи эмас, балки жаҳон ҳамжамиятининг қонуний талабига айланиши учун БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Халқаро суд қарорини тасдиқловчи резолюцияси зарур.
АҚШ эса, шубҳасиз, бунга тўсқинлик қилади. Бунинг учун улар аллақачон тез пасайиб бораётган обрўси билан тўлашлари керак бўлса-да, Вашингтонга Исроилнинг геноциднинг ҳомийси ва шериги сифатидаги муносабат деярли универсал бўлиб бормоқда.
Шундай қилиб, Халқаро суднинг ҳар қандай қарори АҚШ учун яхши натижа бермайди: Исроилни суд қилишдан бош тортиш халқаро институтларга бўлган ишончни йўқ қилади ва Хавфсизлик Кенгаши резолюциясига вето қўйиш қотилларни ҳомийлик қилишда айбланишига олиб келади.
Шунинг учун штатлар Жанубий Африканинг даъвоси ҳақиқатидан жуда норози — аммо улар ҳеч нарсани ўзгартира олмайди.
Германиянинг эса бу жараёнда Исроил томонини олиш нияти (Жанубий Африканинг даъвосини Лотин Америкасидан тортиб мусулмонларгача бўлган турли мамлакатлар қўллаб-қувватлаганига қарамай) аллақачон Жанубий Африканинг қўшниси Намибия томонидан танбеҳга сабаб бўлди: у ерда улар немисларга Германия 20-асрнинг биринчи геноцидини амалга оширганлигини, унда 1904-1908 йилларда минглаб намибияликлар ғайриинсоний ва шафқатсизларча ҳалок бўлган (Гереро ва Нама қабилалари 50-80 фоизга йўқ қилинди), ва ҳали ҳам уни тўлиқ қутқара олмаганини эслатишди: “бугун Исроилни қўллаб-қувватлаётган Германия ўзининг даҳшатли ўтмишидан сабоқ ололмади”.
Халқаро суд тарихида у айрим давлатлар ҳаракатларида геноцид аломатларини аниқлаган ҳолатлар аллақачон —охирги марта бир неча йил олдин роҳинжа мусулмонлари геноцидида айбланган Мянма мисолида бўлган. Аммо роҳинжалар (Бангладеш билан чегарада истиқомат қилувчи мусулмонлар, уларнинг аксарияти янги келганлар) ҳақидаги ҳикоя Ғазодаги вазиятга яқин эмас эди. Мянмада расмийлар ўз минтақаларидан бирида этник можарога аралашиб, тартибни тиклади, нафақат роҳинжаларга, балки барча томонларга ҳам куч ишлатди. Ғазога келсак, гап босқинчи давлатнинг (Исроилнинг расмий таърифи, шу жумладан БМТ ҳужжатларида) аҳолига ва унга тегишли бўлмаган ҳудудга нисбатан-одамларни ушбу ҳудуддан чиқариб юбориш учун қилган ҳаракатлари ҳақида кетмоқда.
Бундан ташқари, кўчириш энг шафқатсиз тарзда амалга оширилади - оммавий портлашлар, инсонпарварлик ёрдамини етказиб беришдан бош тортиш, инфратузилма ва уйларни вайрон қилиш: ғазоликларнинг 85 фоизи қочқинга айланди, гарчи уларнинг катта қисми аллақачон қочқинлар ёки қочқинларнинг бир неча авлодларининг авлодлари. Негаки, 1948 йилдан бери, кейин эса 1967 йилдан бери Исроил фаластинликларга тегишли бўлган ва Фаластинни яратиш ниятида бўлган ерларнинг катта қисмини эгаллаб олди. Энди эса уларнинг ўз саъй-ҳаракати билан анчадан бери концлагерга айланган сўнгги бошпанасини ҳам бузиб ташламоқда.
АҚШ ҳомийлиги, араб дунёсининг бўлиниши ва ҳарбий қудрати Исроилни амалда жазосиз қолдиради - ва маълум бўлишича, фақат яҳудий давлатининг ўзи геноцидни тўхтата олади. Аммо у жуда узоққа боради — ҳозир ҳам эмас, балки кўп ўн йилликлар давомида зулм қилиш ва туб аҳолини Фаластиндан кўчириш сиёсати.
Нафақат жиноят, балки ярим миллиардлик араб дунёси қуршовида бўлган давлат учун бундай сиёсатнинг боши берк кўчага кириб қолгани ҳам анчадан буён аён бўлди: ўз юртидан қувғин қилинган ва амалда қўриқхоналарда яшаётган халқни бостириш режимида абадий яшаш мумкин эмас.
Ахир, эртами-кечми кучлар мувозанати ва геосиёсий шамолларнинг кўтарилиши Исроил фойдасига ўзгармайди - ва қасос уни босиб олади. Аммо ҳозирча Исроил жамиятида ўзгариш имконияти бор — ва ўзини фаластинликларни тенг ҳуқуқли ва ўз ерларида ўз давлатига эга бўлиш ҳуқуқига эга деб тан олишга мажбур қилади. Уни фаластинликларга бўлган муҳаббати учун эмас, балки ўз келажаги учун қайғургани учун мажбурлаш.
БМТ суди томонидан Исроилнинг геноцидда айбдор деб тан олиниши нафақат халқаро ҳамжамиятнинг яҳудий давлати ҳаракатларига муносабатининг ифодаси, балки унинг миллий фалокат йўлида тўхтаб қолиши учун имконият ҳам бўлади.
