Украина ўзининг сўнгги бойлигини йўқотди

© AFP 2023 / YASUYOSHI CHIBAБрошенный автомобиль в полях подсолнечника в Артемовке. Архивное фото
Брошенный автомобиль в полях подсолнечника в Артемовке. Архивное фото - Sputnik Ўзбекистон, 1920, 11.01.2024
Oбуна бўлиш
Ўтган йилнинг охири АҚШдан Киевга молиявий кўмакнинг кескин камайиши билан ажралиб турди ва шу билан бирга Европа Иттифоқидан ҳеч қандай шароитда ҳарбий ва молиявий ёрдам ҳажмини камайтирмаслик доимий равишда талаб қилинди.
Ўшанда кўплаб таҳлилчилар Вашингтон ички сайловолди шов-шувларга асосланиб, аслида уруш туманини тарқатаётганини таъкидлади. Янги, 2024 йил ўйлантириб қўядиган ўта ошкора жараёнлар билан бошланди.
Куни кеча машҳур сиёсий клан вакили кичик Роберт Кеннеди ўз саҳифасида Associated Press’нинг “Украина ўз иқтисодини бузмасдан уруш учун тўлай оладими” сарлавҳали мақоласини чоп этди. Бу сўзма-сўз таржима, биз ҳеч нарса ўйлаб топмаганмиз.
Кеннедининг ҳаволасига қуйидаги сўзлар ҳамроҳлик қилди: "Украинадаги уруш йирик бизнес учун нимани англатишини кам одам тушунади. Бу шунчаки қурол-яроғ етказиб бериш ва қурилиш шартномалари эмас. Украинада улкан ҳайдаладиган ерлар бор - дунёдаги энг унумдор ерлар, улар деярли эгасиз ва BlackRock каби Америка компаниялари уларни олишга тайёр”.
Биз яхши биламизки, кичик Роберт Кеннеди биринчи даражали сиёсатчи эмас, шунинг учун киноя билан қош чимирмаслик керак. Айнан оқсоқ ўрдакнинг абадий мақоми Кеннеди ва унга ўхшаганларга нохуш фактларни айтишга ва ҳозирги сиёсатчилар ҳатто ўлим азобида ҳам эслатиб ўтмайдиган жараёнларни диққат марказига тортишга имкон беради.
Ҳатто ҳаётида камида бир марта Совет Украинасига келган ҳар бир киши, маҳаллий тупроққа таёқни ёпиштириш кераклиги ва бир ҳафта ичида унда гилос униб чиқиши ҳақида ҳаяжонли ҳикояларни эшитиши кафолатланади. Ёки немислар уруш пайтида маҳаллий қора тупроқларни поездда қандай ташигани ҳақида. Кейинчалик ёлғонга тўла ярим ҳақиқатлар тўпламида мустақил Украина шаклланди.
Украина, табиатнинг инояти билан, ҳақиқатан ҳам, саноат деҳқончилиги учун жуда қулай шароитларга эга. АҚШ Қишлоқ хўжалиги вазирлиги сайтида маълум қилинишича, Киев ихтиёрида 43,4 миллион гектар ҳайдаладиган ва бошқа ерлар бўлган. Тушуниш учун: бу кўрсаткич бўйича Украина дунёда олтинчи ўринни эгаллайди, қишлоқ хўжалиги ва боғдорчилик учун Германия, Буюк Британия ва Италиядагидан икки баравар кўп ерлар мавжуд. Агар мутаносиб равишда олинадиган бўлса, ўтган йилнинг бошида украиналиклар ўз ҳудудининг 55 фоизини қайта ишлашган.
2021-2022 йиллар якунлари бўйича Украинада асосий қишлоқ хўжалиги экинлари маккажўхори (41,9 миллион тонна), буғдой (33), кунгабоқар (17,5), арпа (9,9), кунгабоқар ёғи ва кунжара (мос равишда 5,6 ва 5,4), рапс (уч миллион) бўлган. Ушбу кўрсаткичларнинг барчаси бўйича Украина жаҳон бозорининг тўртдан 30 фоизигача бўлган 10 таликка киради. Қишлоқ хўжалигида аҳолининг 15 фоизи иш билан таъминланган, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари асосий экспорт маҳсулоти эди. 2021 йилда Киев ушбу сегментда 27,8 миллиард доллар савдо қилди, бу бутун ташқи савдонинг 41 фоизидан ошади.
2022 йил охирида, фронт чизиғи музлаб қолганда, қишлоқ хўжалиги вазири Тарас Висоцкий Украина ҳайдаладиган ерларнинг тахминан 25 фоизини, яъни тахминан ўн миллион гектарни йўқотганини айтди.
Украина қора тупроқларини сиқиб чиқариш мавзуси узоқ вақтдан бери чўзилмоқда ва бу ерда деярли ҳамма нарса тушунарли. Трансмиллий корпорациялар кучсиз, бутунлай коррупцияга учраган ва ҳозир урушда ҳам мағлуб бўлган Украинанинг кенг майдонларидан фойдаланишга қарор қилишди. Кўпроқ ишлаб чиқариш учун жаҳон бозорларини янада назорат қилиш ва режалаштирилмаган ортиқча фойда олиш. Буларнинг барчаси умуман ҳеч нарсани акс эттирмайдиган умумий иборалардир.
Кеннеди тўпни геосиёсий жараёнларни чуқурроқ тушунишга қодир бўлганларга қаратади.
Россия жанубдаги манфаатлари ҳал этилгунга қадар дон шартномасини аниқ узайтирди, шундан сўнг Украинанинг Қора денгиз портларидан дон экспорти деярли нолга тушди, бу эса дарҳол Европада озиқ-овқат нархининг вулқон каби кўтарилишига олиб келди.
2023 йил охирига келиб, евроҳудуд мамлакатлари ҳукуматлари бор кучлари билан океанорти ҳукмдорни рози қилиш учун ҳаракат қилишди, аммо қуйи табақалар энди буни хоҳламади ва қила олмади. Ғалла ҳосили йиғиб олиниши билан Украина билан чегарадаги назорат-ўтказиш пунктларининг ўз-ўзидан тўсиб қўйилиши бошланди. Фермерлар Украина қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ортилган юк машиналарини денгиз орқали экспорт қилиш имкони бўлмаган ҳолда ғарбга жисмонан рухсат бермади. Биринчидан, Брюссель юқоридан келган буйруқ билан улар учун имтиёзли божсиз режим ташкил қилгани учун, иккинчидан, Европа Иттифоқи аслида Европа қишлоқ хўжалиги секторини банкрот қилаётгани учун.
Францияда фермерлар бутун кузда иш ташлашди, руминлар ва венгерлар чегарани тўсиб қўйишди. Энди оммавий иш ташлаш Германияга тарқалди: маҳаллий фермерлар тўғри маънода муниципалитетларни гўнг билан тўлдиришмоқда ва йўлларни тўсмоқда. Бельгия ва Нидерландия қишлоқ хўжалиги касаба уюшмалари эртага учун иш ташлаш эълон қилди.
Геосиёсий жадвалда қуйидаги мослашув мавжуд.
Европа Иттифоқи ва Россия ўртасидаги энергия алоқалари деярли йўқ қилинди; шарқдан келадиган барча таъминот у ёки бу даражада Вашингтон томонидан назорат қилинади. Ресурслар воситачилар орқали ўта қиммат нархларда етказиб берилади. Украина транзит энергия алоқаси сифатида бутунлай йўқ қилинди, “Нафтогаз”, “Оператор ГТСУ” ва “Энергоатом” яқиндан Америка капитали билан хусусий компанияларга айланди.
Сўнгги олти ой ичида Киев ўз фермерларини тирик қолиш ёқасига қўйиш учун ҳамма нарсани қилди. Агар ихтисослашган форумларни ўқиётган бўлсангиз, украиналик фермерларнинг мутлақ кўпчилиги бу йил умуман ҳеч нарса экмоқчи эмас. Уруғлик материаллари, ёқилғи-мойлаш материаллари, ўғитлар, ўсимликларни ҳимоя қилиш воситалари шунчаки тақиқланган бўлиб қолди. Бу эълон қилинмайди, лекин кўплаб Украина қишлоқ хўжалиги холдинглари аллақачон майдонни жимгина сотишни бошладилар ва ернинг нархи кулгили. Рақамлар қора тупроқнинг гектарига олтидан тўққиз минг гривнагача (тахминан 21 минг рубль) келтирилган.
Америкаликлар шоуларни ташкил қилишда виртуозлардир. Ҳамма Оқ уйнинг танклар ва снарядлар етказиб бериш ҳақидаги таҳдидли баёнотларини кузатиб турганда, Вашингтон асосий қурбонлик қўчқорини ҳар томондан жимгина ўраб олди, бунинг эвазига Қўшма Штатлар ўз иқтисодиётини сақлаб қолади. Ва бу умуман Россия эмас.
Янгиликлар лентаси
0