https://sputniknews.uz/20231231/otib-borayotgan-yilda-dunyo-illyuziyalardan-xalos-boldi-41888136.html
Ўтиб бораётган йилда дунё иллюзиялардан халос бўлди
Ўтиб бораётган йилда дунё иллюзиялардан халос бўлди
Sputnik Ўзбекистон
2023 йил деярли тарихга айланди — бу баҳоларни талаб қилади. Унинг ҳақиқий натижаларини фақат бўлажак тарихчилар сарҳисоб қилишлари мумкин, аммо янги таассуротлар ўтган йил дунёни тубдан ўзгартирмаган деган туйғуни уйғотади.
2023-12-31T22:00+0500
2023-12-31T22:00+0500
2023-12-31T22:00+0500
колумнистлар
ақш
россия
ғарб
украина
фаластин
исроил
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e7/0c/1f/41888370_0:62:1280:782_1920x0_80_0_0_f802a0c80e9dd31b45909c128b506db3.jpg
Бир неча йил олдин бошланган глобал бўрон фақат кучайди — ва деярли ҳаммага биз янги дунё тартибининг туғилишини бошдан кечираётганимиз тушунарли. Ўтмишнинг кўп қисмида Россия воқеалар марказида бўлиб қолди, аммо кузда Яқин Шарқ портлади ва дунёнинг порох солинган қути сифатидаги ўз унвонини қайтариб олди.2023 йилда дунё бир қатор иллюзиялар билан хайрлашди — гарчи улар билан хайрлашиш жараёни аввалроқ бошланган ва кўпчилик учун ҳали тугамаган бўлса-да, ўтган йили туман тез суръатлар билан тарқалди.Биринчи иллюзия — асосан, Ғарб — Россиянинг мағлубияти сароби эди. Бир йил олдин Украинанинг ғалабаси Ғарбда кўпчилик учун илмий фантастикадек туюлмади — Украина Қуролли Кучларининг тайёрланаётган қарши ҳужуми фронтнинг силжишига ва ҳатто Қримга киришга олиб келиши мумкинлигига ишонишди.Бундай тахминлар Ғарбда универсал емас еди, лекин улар, албатта, жуда еҳтимолий сифатида тақдим етилди. Бир йил ўтгач, кайфият бутунлай тескарисига ўзгарди: энди оптимистлар боши берк кўчага тушиб қолгани ва Россия билан музокаралар зарурати ҳақида гапирмоқда, пессимистлар эса Украинанинг яқинлашиб келаётган мағлубиятини башорат қилмоқда.Россия эса ҳамма нарсага шимолий хотиржамлик билан қарайди, куч тўплайди ва ғалаба сари узоқ йўлга тайёрлайди. Олий ҳокимият вакиллари ҳам, халқнинг кўпчилигида ҳеч қандай шубҳа ва иккиланиш йўқ — ҳеч ким Ғарб билан муросага келиш имкониятига ёки унинг ҳақиқий музокараларга тайёрлигига (Украина устидан назорат қилиш даъволаридан воз кечиш билан) ишонмайди.Украина халқининг фожиаси, қуролдан қараганига қарамай, амалда ўзиники, бир халқнинг бахтсизлиги сифатида ва рус дунёсининг мавжудлигига таҳдидни бартараф этишга қаратилган чинакам мажбурий уруш сифатида қабул қилинади.Шу билан бирга, Ғарб Россияни мағлуб этиш қобилиятига ишончини йўқотиб, ҳали ҳам аниқ нарсани тан олишга тайёр эмас ва Украинани шундай тарк этмоқчи эмас: можаро натижасида у устидан назоратни сақлаб қолиши мумкинлигига ишонган.Ўтаётган 2023 йил Ғарб учун умидсизлик йили бўлди, лекин стратегиянинг Украина йўналишидаги нотўғрилигини англаш эмас.Иккинчи йўқолган иллюзия Яқин Шарқни тинчлантириш жараёни эди. Кўпчилик учун Ғарб ва Шарқ (Россия ва Хитой) ўртасидаги Яқин Шарқдаги таъсир учун рақобат кескинликнинг пасайишига олиб келгандек туюлди — Араб давлатлари диққат билан Москва ва Пекинга яқинлашиб, АҚШга қарамлигини камайтирмоқда ва ҳатто Эрон билан сулҳ тузмоқда.Ямандаги можаро тинчланди, Суриядаги вазият музлаб қолди, Суданда бошланган фуқаролар уруши мамлакат чегарасидан ташқарига тарқалмайди. Бироқ, 7 октябрдаги портлаш барча содда ҳисоб-китобларни бузди ва бундан юз йил олдин сунъий равишда яратилган Фаластин-Яҳудий можароси йўқолмагани ва қон оқаётганини эслатди.ҲАМАСнинг Исроилга ҳужуми Нетаняху учун Тел-Авив назорати остида бўлмаган Фаластин ҳудудининг сўнгги мустаҳкам қисми бўлган Ғазони йўқ қилишга уриниш учун баҳона бўлди. Ғазони ваҳшийларча бомбардимон қилишдан мақсад ҲАМАС жангчиларини йўқ қилиш эмас, балки Ғазонинг ўзини йўқ қилишдир: Исроил икки миллион фаластинликни ҳатто ўз уйларига қайтиш имкониятидан ҳам маҳрум қилиш учун қўлидан келган ҳамма нарсани йўқ қилмоқчи.Йигирма мингдан ортиқ, асосан аёллар ва болаларнинг ўлими инсониятнинг кўпчилигининг ғазабини қўзғатди, аммо Қўшма Штатлар ҳомийлиги ва карт-бланш туфайли Исроил раҳбарияти ўзининг жазосизлигини ҳис қилмоқда ва тўхтамоқчи эмас.Шу билан бирга, "Исроилнинг ғалабаси" бўлиши мумкин эмас: Ғазонинг йўқ қилиниши (ёки ҳатто "шунчаки" унинг майдонини қисқартириш) бутун дунёнинг Исроилга бўлган муносабатида бутунлай қайтариб бўлмайдиган жараёнларни бошлаб юборди, бу эса унга яхшилик келтирмайди. Ғазонинг бомбардимон қилиниши ҳам Қўшма Штатлар учун зарба бўлиб, Ислом оламида унинг Яқин Шарқдаги тинчликпарварлик қобилиятига бўлган ишончни йўқ қилди.Деярли бутун дунё фаластинликларга ўз мамлакатида яшаш имконияти берилиши кераклигини тушунади, аммо Қўшма Штатлар Исроилнинг ўз жонига қасд қилиш (тарихий нуқтаи назардан) сиёсатини қўллаб-қувватласа, буни амалга ошириб бўлмайди.Шундай қилиб, 2023 йилда ғойиб бўлган учинчи иллюзия — гарчи ҳамма англо-саксларнинг глобал гегемонлигидан чарчаган бўлса-да, ундан воз кечиш янада катта нотинчлик ва муаммоларга олиб келади, шунинг учун, келинг, қандайдир тарзда Қўшма Штатларни ўз амбицияларини чеклашга кўндирайлик.Ҳаммаси аксинча бўлиб чиқди: 2002 йилда Украинада уруш бошланишига англо-саксларнинг ҳаддан ташқари иштаҳаси сабаб бўлди (чунки улар шарққа, рус дунёси ҳудудига кенгайишдан воз кечишни хоҳламадилар), 2023 йилда эса — Яқин Шарқда портлаш содир бўлди (чунки Қўшма Штатлар Исроилни Фаластин муаммосига эътибор бермаслик ва фаластинликларни таҳқирлаш сиёсатига берилиб кетди).Қандай бўлмасин, дунё қон ва уруш орқали Америка гегемонлигидан ажралиб чиқади, чунки уларнинг сиёсати можароларни келтириб чиқарди ва қўзғатди (ҳатто улар уларни бошқараяпти деб ўйлаганларида ҳам).Шунинг учун умумий вазифа — атлантикачиларнинг таъсири ва имкониятларининг пасайишини таъминлаш. Фақат бу англо-саксон гегемонлигидан кўп қутбли дунёга камроқ қонли ва тезроқ ўтишни таъминлайди.Шу сабабли, ғарбий бўлмаган дунёда асосий куч марказлари ўртасидаги мувофиқлаштиришни кучайтириш зарур — ва бу тенденция 2023 йилда сезиларли бўлди. Келгуси йилда иллюзиялардан халос бўлиш камроқ бўлади ва англо-саксон дунё тартибини бузиш бўйича амалий ишлар кўпроқ бўлади.
украина
фаластин
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2023
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
Янгиликлар
uz_UZ
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Пётр Акопов
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/1392/76/13927642_0:1:98:99_100x100_80_0_0_00c551183c830fa4010e178dbf4136ec.jpg
россия украина ақш ғарб фаластин исроил баа
россия украина ақш ғарб фаластин исроил баа
Ўтиб бораётган йилда дунё иллюзиялардан халос бўлди
2023 йил деярли тарихга айланди — бу баҳоларни талаб қилади. Унинг ҳақиқий натижаларини фақат бўлажак тарихчилар сарҳисоб қилишлари мумкин, аммо янги таассуротлар ўтган йил дунёни тубдан ўзгартирмаган деган туйғуни уйғотади. Бироқ, уни оддий деб аташ қийин.
Бир неча йил олдин бошланган глобал бўрон фақат кучайди — ва деярли ҳаммага биз янги дунё тартибининг туғилишини бошдан кечираётганимиз тушунарли. Ўтмишнинг кўп қисмида Россия воқеалар марказида бўлиб қолди, аммо кузда Яқин Шарқ портлади ва дунёнинг порох солинган қути сифатидаги ўз унвонини қайтариб олди.
2023 йилда дунё бир қатор иллюзиялар билан хайрлашди — гарчи улар билан хайрлашиш жараёни аввалроқ бошланган ва кўпчилик учун ҳали тугамаган бўлса-да, ўтган йили туман тез суръатлар билан тарқалди.
Биринчи иллюзия — асосан, Ғарб — Россиянинг мағлубияти сароби эди. Бир йил олдин Украинанинг ғалабаси Ғарбда кўпчилик учун илмий фантастикадек туюлмади — Украина Қуролли Кучларининг тайёрланаётган қарши ҳужуми фронтнинг силжишига ва ҳатто Қримга киришга олиб келиши мумкинлигига ишонишди.
Бундай тахминлар Ғарбда универсал емас еди, лекин улар, албатта, жуда еҳтимолий сифатида тақдим етилди. Бир йил ўтгач, кайфият бутунлай тескарисига ўзгарди: энди оптимистлар боши берк кўчага тушиб қолгани ва Россия билан музокаралар зарурати ҳақида гапирмоқда, пессимистлар эса Украинанинг яқинлашиб келаётган мағлубиятини башорат қилмоқда.
Россия эса ҳамма нарсага шимолий хотиржамлик билан қарайди, куч тўплайди ва ғалаба сари узоқ йўлга тайёрлайди. Олий ҳокимият вакиллари ҳам, халқнинг кўпчилигида ҳеч қандай шубҳа ва иккиланиш йўқ — ҳеч ким Ғарб билан муросага келиш имкониятига ёки унинг ҳақиқий музокараларга тайёрлигига (Украина устидан назорат қилиш даъволаридан воз кечиш билан) ишонмайди.
Украина халқининг фожиаси, қуролдан қараганига қарамай, амалда ўзиники, бир халқнинг бахтсизлиги сифатида ва рус дунёсининг мавжудлигига таҳдидни бартараф этишга қаратилган чинакам мажбурий уруш сифатида қабул қилинади.
Шу билан бирга, Ғарб Россияни мағлуб этиш қобилиятига ишончини йўқотиб, ҳали ҳам аниқ нарсани тан олишга тайёр эмас ва Украинани шундай тарк этмоқчи эмас: можаро натижасида у устидан назоратни сақлаб қолиши мумкинлигига ишонган.
Ўтаётган 2023 йил Ғарб учун умидсизлик йили бўлди, лекин стратегиянинг Украина йўналишидаги нотўғрилигини англаш эмас.
Иккинчи йўқолган иллюзия Яқин Шарқни тинчлантириш жараёни эди. Кўпчилик учун Ғарб ва Шарқ (Россия ва Хитой) ўртасидаги Яқин Шарқдаги таъсир учун рақобат кескинликнинг пасайишига олиб келгандек туюлди — Араб давлатлари диққат билан Москва ва Пекинга яқинлашиб, АҚШга қарамлигини камайтирмоқда ва ҳатто Эрон билан сулҳ тузмоқда.
Ямандаги можаро тинчланди, Суриядаги вазият музлаб қолди, Суданда бошланган фуқаролар уруши мамлакат чегарасидан ташқарига тарқалмайди. Бироқ, 7 октябрдаги портлаш барча содда ҳисоб-китобларни бузди ва бундан юз йил олдин сунъий равишда яратилган Фаластин-Яҳудий можароси йўқолмагани ва қон оқаётганини эслатди.
ҲАМАСнинг Исроилга ҳужуми Нетаняху учун Тел-Авив назорати остида бўлмаган Фаластин ҳудудининг сўнгги мустаҳкам қисми бўлган Ғазони йўқ қилишга уриниш учун баҳона бўлди. Ғазони ваҳшийларча бомбардимон қилишдан мақсад ҲАМАС жангчиларини йўқ қилиш эмас, балки Ғазонинг ўзини йўқ қилишдир: Исроил икки миллион фаластинликни ҳатто ўз уйларига қайтиш имкониятидан ҳам маҳрум қилиш учун қўлидан келган ҳамма нарсани йўқ қилмоқчи.
Йигирма мингдан ортиқ, асосан аёллар ва болаларнинг ўлими инсониятнинг кўпчилигининг ғазабини қўзғатди, аммо Қўшма Штатлар ҳомийлиги ва карт-бланш туфайли Исроил раҳбарияти ўзининг жазосизлигини ҳис қилмоқда ва тўхтамоқчи эмас.
Шу билан бирга, "Исроилнинг ғалабаси" бўлиши мумкин эмас: Ғазонинг йўқ қилиниши (ёки ҳатто "шунчаки" унинг майдонини қисқартириш) бутун дунёнинг Исроилга бўлган муносабатида бутунлай қайтариб бўлмайдиган жараёнларни бошлаб юборди, бу эса унга яхшилик келтирмайди. Ғазонинг бомбардимон қилиниши ҳам Қўшма Штатлар учун зарба бўлиб, Ислом оламида унинг Яқин Шарқдаги тинчликпарварлик қобилиятига бўлган ишончни йўқ қилди.
Деярли бутун дунё фаластинликларга ўз мамлакатида яшаш имконияти берилиши кераклигини тушунади, аммо Қўшма Штатлар Исроилнинг ўз жонига қасд қилиш (тарихий нуқтаи назардан) сиёсатини қўллаб-қувватласа, буни амалга ошириб бўлмайди.
Шундай қилиб, 2023 йилда ғойиб бўлган учинчи иллюзия — гарчи ҳамма англо-саксларнинг глобал гегемонлигидан чарчаган бўлса-да, ундан воз кечиш янада катта нотинчлик ва муаммоларга олиб келади, шунинг учун, келинг, қандайдир тарзда Қўшма Штатларни ўз амбицияларини чеклашга кўндирайлик.
Ҳаммаси аксинча бўлиб чиқди: 2002 йилда Украинада уруш бошланишига англо-саксларнинг ҳаддан ташқари иштаҳаси сабаб бўлди (чунки улар шарққа, рус дунёси ҳудудига кенгайишдан воз кечишни хоҳламадилар), 2023 йилда эса — Яқин Шарқда портлаш содир бўлди (чунки Қўшма Штатлар Исроилни Фаластин муаммосига эътибор бермаслик ва фаластинликларни таҳқирлаш сиёсатига берилиб кетди).
Қандай бўлмасин, дунё қон ва уруш орқали Америка гегемонлигидан ажралиб чиқади, чунки уларнинг сиёсати можароларни келтириб чиқарди ва қўзғатди (ҳатто улар уларни бошқараяпти деб ўйлаганларида ҳам).
Шунинг учун умумий вазифа — атлантикачиларнинг таъсири ва имкониятларининг пасайишини таъминлаш. Фақат бу англо-саксон гегемонлигидан кўп қутбли дунёга камроқ қонли ва тезроқ ўтишни таъминлайди.
Шу сабабли, ғарбий бўлмаган дунёда асосий куч марказлари ўртасидаги мувофиқлаштиришни кучайтириш зарур — ва бу тенденция 2023 йилда сезиларли бўлди. Келгуси йилда иллюзиялардан халос бўлиш камроқ бўлади ва англо-саксон дунё тартибини бузиш бўйича амалий ишлар кўпроқ бўлади.
