Фирибгардан қўнғироқ: картадаги пул ўғирланаётганини қандай тушуниш мумкин — МБ жавоби
09:00 19.11.2023 (янгиланди: 11:34 20.11.2023)
© Sputnik / Александр Патрин
Oбуна бўлиш
Айни пайтда, фирибгарлар одамларга қўнғироқ қилишда давом этмоқда. Тегишли тавсияларга амал қилинмаса, алданиб қолувчилар кўпайиши мумкин.
ТОШКЕНТ, 19 ноя — Sputnik. Охирги пайтларда ўзбекистонликлар қўнғироқ қилиб, ўзини банк ёки тўлов тизими ходими сифатида таништирган фирибгарларга кўпроқ дуч келмоқда. Қоидага кўра, уларнинг мақсади пластик картадан пул ўғирлашдир.
Банкга келсак, абонентга, масалан, олувчининг картасига ўтказиш босқичида бўлган кредит аризаси ҳақида хабар берилади. Ва агар бирор киши аризани бекор қилмаса, унга қонуний чоралар кўриш билан таҳдид қилинади.
Тўлов тизимига келсак, қўнғироқ қилувчи "эҳтиёткорлик билан" ҳозирда картани бошқа рақамга улашга ҳаракат қилаётгани ҳақида хабар беради. Ва сизни фирибгарлик ҳаракатларидан ҳимоя қилиш учун сиз СМС орқали юборилиши кутилаётган тўрт хонали кодни тақдим этишингиз керак.
Қўнғироқ қилувчининг сўзларига кўра, ушбу код картани улаш операциясини олдини олади. Фирибгарлар олган код уларга картангизга кириш имконини беради.
Агар сиз кодни топширган бўлсангиз, қўнғироқ қилувчи сизни Марказий банк ходими билан боғлаш учун сиздан навбатда туришингизни сўрайди. Бу ерда одам боғланади, у ўзини таништиради ва сиз фирибгарларнинг қурбони бўлганингизни ва муаммони ҳал қилишга ёрдам беришини айтади.
Ишончли бўлиши учун, сизни дарҳол Марказий банк қўллаб-қувватлаш хизматининг сохта Telegram-чатига қўшишади, у ерда улар “Молиявий активларнинг хавфсизлигини таъминлаш учун банк хизмати шартномасига кўра, бепул суғуртани улаш тартибини якунлаш керак", дея хат юборишади.
Кейин у сизнинг номингизга қанча кредит очилганлигини ва қайси банкларда эканлигини айтади.
“Микрокредит”ни кредитлаш дастури бўйича кредит маблағларини олиш учун аризангиз муваффақиятли маъқулланганлиги ва рўйхатга олиш учун кредит бўлимига ўтказилганлиги тўғрисидаги ҳужжат сизга юборилиши мумкин.
Марказий банк фирибгарлар томонидан юборилган сохта ҳужжатларни кўрсатди
© Центральный банк Узбекистана
"Малакали ходим" ҳам ушбу кредитларни зудлик билан ёпишни таклиф қилади, шундан сўнг улар кредит тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжатни тақдим этишади.
Марказий банкнинг Telegram-каналида бу фирибгарлар эканлиги ҳақидаги хабар май ойида пайдо бўлган — улар ҳужумчилар томонидан юборилган қалбаки ҳужжатларни ҳам кўрсатишган.
Марказий банк фирибгарлар томонидан юборилган сохта ҳужжатларни кўрсатди
© Центральный банк Узбекистана
“Марказий банк тижорат фаолияти, хусусан, жисмоний шахсларга кредитлар бериш ва молиявий ёрдам кўрсатиш билан шуғулланмайди. Марказий банк номидан телефон орқали ёки ижтимоий тармоқлар орқали ҳар қандай банк хизматини таклиф қилган ҳолда мижозлардан банк ва шахсий маълумотларни олишга бўлган барча уринишлар фирибгарликнинг асосий белгиларидир”, — деб тушунтирди Марказий банк вакили.
Бундан ташқари, Марказий банк яқинда ижтимоий тармоқлар ва баъзи Telegram-каналларида серверлар бузиб кирилгани ҳақидаги хабарларга жавоб қайтарди. Марказий банк маълумотларига кўра, тижорат банклари ва тўлов тизимлари киберҳужумларга дучор бўлмаган ва ҳозирда барча хавфсизлик талабларига риоя қилган ҳолда ишламоқда.
Марказий банк маълумотларига кўра, 2023 йилда молия муассасасига фуқаролардан банк карталари билан боғлиқ фирибгарлик ҳолатлари бўйича 119 та мурожаат келиб тушган. Айни пайтда, фирибгарлар одамларга қўнғироқ қилишда давом этмоқда, яъни алданганлар кўпроқ бўлиши мумкин.
“Фуқаролар аксарият ҳолларда Марказий банкдан ташқари, банк карталари билан боғлиқ жиноятлар бўйича статистик маълумотлар юритиладиган республика ички ишлар органларига ҳам мурожаат қилишади”, — дея аниқлик киритди Марказий банк.
Фирибгарлар турли йўллар билан ҳаракат қилади, шунинг учун рекламаларда акциялар, пул мукофотлари ва бошқа таклифлар ҳақидаги ҳар қандай маълумотларни текшириш жуда муҳим, дея огоҳлантиради Марказий банк.
Сиз нотаниш ҳаволаларни очмаслигингиз ёки номаълум сайтларга кирмаслигингиз керак, у ерда шахсий маълумотларни киритманг.
“Агар кимдир сизнинг пластик картангизга рухсатсиз кириш ҳуқуқига эга бўлса, дарҳол хизмат кўрсатувчи банкка банк картасини блокировка қилиш ёки уни қайта расмийлаштириш тўғрисида ариза билан мурожаат қилишингиз керак”, — дея изоҳ берди Марказий банк.
Фирибгарларнинг схемалари кўпинча банк картаси эгасининг хабарисиз ҳисобварақдан пул ечиш ва пароллар ҳамда ПИН кодларни ўғирлашга қаратилган. Шу муносабат билан Марказий банк фирибгарларни кўрсатиши мумкин бўлган характерли белгиларни маълум қилди.
Улар орасида:
Ижтимоий тармоқларда ўзини банк, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органи ёки бирон бир савдо ташкилоти ходими сифатида кўрсатган нотаниш шахслардан қўнғироқ, СМС ёки хабар;
Гўёки жуда фойдали таклифни олиш учун кутилмаган имконият - ютуқ совринлари, ҳар қандай тўловлар ёки қулай шартларда маҳсулот/хизмат сотиб олиш таклифи;
Сўровлар ёки лотереяларда иштирок этиш таклифи, кейинчалик ютуқни банк картасига ўтказиш;
Маблағларни йўқотиш эҳтимоли ҳақида қўрқитиш ва уларни тезкор қарор қабул қилишга мажбурлаш орқали маънавий босим ўтказиш;
Номаълум рақамдан ҳисобингизни тўлдириш ҳақида хабар, кейин қўнғироқ қилиб, нотўғри ҳисобланган пул маблағларини қайтаришингизни сўрайди.
“Агар сизга ўзини банк, ҳуқуқ-тартибот органи ёки бирон-бир савдо ташкилоти ходимиман деб таништирган нотаниш шахс қўнғироқ қилса, унинг кўрсатмаларини бажаришга шошилманг ва уларга шахсий маълумотларингизни ошкор қилманг”, — дея тавсия қилади Марказий банк.
Суҳбатни тугатиш, қўнғироқ қилган шахс айтиб ўтган ташкилотга қайта қўнғироқ қилиш ва сизга берилган маълумотларни аниқлаштириш яхшироқдир. Ҳеч қандай ҳолатда банк картангиз маълумотларини (карта рақами, ПИН-код, банк карталарининг олд қисмидаги расмлар) ва шахсий маълумотларингизни нотаниш шахсларга ошкор қилмаслигингиз керак”.
