БМТнинг чўлланишга қарши кураш тўғрисидаги конвенцияси: муаммолар ва уларнинг ечимлари
18:59 18.11.2023 (янгиланди: 13:05 20.11.2023)
© Sputnik / Элина Бекназарова
Oбуна бўлиш
Ўзбекистонда муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар майдони қандай ўзгаргани, ерларнинг деградациясини тўхтатиш масаласи ва Самарқанд вилоятидаги янги дендропаркга дарахтлар экилгани — Sputnik Ўзбекистон материалида.
ТОШКЕНТ, 18 ноя — Sputnik. Самарқандда БМТнинг чўлланиш тўғрисидаги конвенцияси (CRIC-21) ижросини кўриб чиқиш қўмитасининг 21-сессияси якунланди. У 13-17 ноябрь кунлари бўлиб ўтди ва 196 дан ортиқ давлатдан иштирокчиларни бирлаштирди.
CRIC-21 сессиясини унинг раиси Биляна Калибарда, Олий Мажлис Сенати раиси Танзила Нарбаева, шунингдек, Экология вазири Азиз Абдуҳакимов очди.
В Самарканде проходит первое заседание 21-й сессии КРОК конвенции ООН по борьбе с опустыниванием
© Элина Бекназарова
Ўзбекистонда муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар майдони қандай ўзгаргани, ерларнинг деградациясини тўхтатиш масаласи ва Самарқанд вилоятидаги янги дендропаркга дарахтлар экилгани — Sputnik Ўзбекистон материалида.
Кучларни бирлаштириш
Ўзбекистон Марказий Осиё минтақаси ва МДҲ давлатлари орасида 1995 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Чўлланишга қарши кураш тўғрисидаги конвенциясини биринчи бўлиб ратификация қилган. 2023 йилда эса республика биринчи марта БМТ Конвенциясининг бажарилишини кўриб чиқиш бўйича қўмита сессиясига мезбонлик қилди.
Самарқандда иштирокчилар олдида сўзга чиққан сессия раиси Биляна Калибарда ернинг деградацияси оқибатларини юмшатиш ва инсониятни озиқ-овқат, сув, уй-жой ва иқтисодий имкониятлар билан таъминлаш учун ерни ҳимоя қилишга қаратилган ушбу форум кун тартиби мамлакатлардан тўлиқ мажбуриятва фаол ишни талаб қилишини таъкидлади.
“Бу ерда бошлаган ишимиз иштирокчи мамлакатларда давом этиши кераклигини унутмаслигимиз керак”, - деди Калибарда.
Шундай қилиб, UNCCD маълумотларига кўра, 2015 йилдан бери сайёрада йўқолган унумдор ерлар бутун Марказий Осиё майдонига тенг.
Ҳар йили дунёда 100 миллион гектарга яқин соғлом ва унумдор ерлар йўқолади. Ушбу тенденцияни ҳисобга олган ҳолда, дунёда ер деградациясининг нейтраллигига эришиш учун 2030 йилгача 1,5 миллиард гектар майдонни тиклаш керак.
Биляна Калибарда
© Sputnik/Элина Бекназарова
Шу билан бирга, сессия раиси чўлланишга қарши курашда ҳар бир давлатнинг ҳамжиҳатликда ишлаши муҳимлигини таъкидлади. Шундай қилиб, Биляна Калибарданинг фикрича, аниқ натижаларга фақат кучларни бирлаштириш орқали эришиш мумкин.
Азиз Абдуҳакимов Марказий Осиё мамлакатлари қанчалик чамбарчас боғланганлигига мисол келтирди.
“Бир неча ой олдин Қозоғистонда бўлганимда чанг бўрони гувоҳи бўлдим. Ўзбекистонга қайтганимдан сўнг бу чанг бўрони Тошкентда ҳам бўлиб, қўшни давлатларга ҳам тарқалди. Бу Марказий Осиё ягона экотизим эканлигини ва фақат биз саъй-ҳаракатларимизни бирлаштириб, экологик муаммоларни ҳал қилиш орқали аниқ натижаларга эриша олишимизни кўрсатди”, - деди Абдуҳакимов.
Вазир ўзбекистонликлар асрлар давомида анъанавий равишда қишлоқ хўжалиги билан шуғулланиб келганини ҳам таъкидлади. Ер тирикчилик манбаи сифатида муҳим ресурс бўлиб келган ва шундай бўлиб қолади. Шу боис унинг таназзулга учраши ва илгари яшил ҳудудларнинг чўлланиши билан боғлиқ таҳдидлар Ўзбекистон 6 йилдан буён амалга ошираётган аниқ чора-тадбирлар зарурлигидан далолат беради.
Ўзбекистон тажрибаси
Учрашувда “Яшил макон” миллий лойиҳасига алоҳида эътибор қаратилди. У Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан 2021 йилда бошланган. Лойиҳанинг асосий мақсади 2030 йилга келиб республика шаҳарларидаги яшил маконлар майдонини 30 фоизга оширишдан иборат.
Сессияда сўзга чиққан Азиз Абдуҳакимов ташаббус бошланганидан буён республика бўйлаб 416 миллион тупдан ортиқ дарахт ва бута экилганини таъкидлади. Яшил майдонлар 588 гектарга бўлинган, 662 гектардан ортиқ яшил жамоат ҳудудлари ташкил этилган. Бундан ташқари, Бухоро, Нукус, Хива ва Урганч каби шаҳарлар атрофида 40 километр узунликдаги “яшил белбоғлар” барпо этилди. Кейинчалик, муҳофаза қилинадиган ҳудудлар майдони ҳам ошди - 2016 йилдаги 4 фоиздан 2023 йилдаги 14 фоизгача.
Азиз Абдухакимов
© Sputnik/Элина Бекназарова
Сессия иштирокчилари ободонлаштириш ишларига ҳам ўз ҳиссаларини қўшдилар. Самарқанд вилоятида янги дендропарк барпо этишди. Бу ерга 10 турдаги дарахтнинг мингдан ортиқ кўчатлари экилди.
В Самаркандской области создали дендропарк
© Sputnik/Элина Бекназарова
В Самаркандской области создали дендропарк
© Sputnik/Элина Бекназарова
Шунингдек, октябрь ойида бошланган кузги дарахт экиш мавсуми доирасида болалар боғчалари, мактаблар, олий ўқув юртлари, шифохоналар ва ўрмон хўжалиги ҳудудларига 85 миллион дона кўчат экиш режалаштирилган.
Чанг бўронлари
Дунёнинг 150 дан ортиқ давлатига таъсир кўрсатаётган чанг бўронлари ҳам эътибордан четда қолмади.
Шунингдек, ҳавода чанг зарралари ва қумли тузларнингпайдо бўлишига бевосита таъсир қилувчи Орол денгизи муаммоси ҳам кўриб чиқилди.
Экология вазирлиги ҳузуридаги Оролбўйи халқаро инновацион маркази директори Бахитжон Ҳабибуллаевнинг айтишича, бугунги кунда Орол денгизининг қуриган туби ҳудудида 1 миллион 700 минг гектардан ортиқ майдонга саксовул экилган. Келгусида уларни ҳар йили 200 минг гектар майдонга экиш режалаштирилган.
Аральское море.
© Sputnik/Рамиз Бахтияров
Шу билан бирга, чанг бўронларига қарши курашда ҳаво ифлосланишини мониторинг қилиш тизими муҳим роль ўйнайди
“Тадқиқотларга кўра, Марказий Осиё ва Хитой атмосферага чанг чиқариш бўйича дунёда иккинчи ўринда туради, бу умумий миқдорининг қарийб 20 фоизини ташкил этади”, – дейди Гидрометеорология илмий-тадқиқот институти ер усти сувлари сифатини ўрганиш лабораторияси мудири.
Ўзбекистонда чанг бўронларини мониторинг қилиш учун гидрометеорология тармоғи ҳавонинг ифлосланишини назорат қилувчи автоматик станциялар билан жиҳозланган бўлиб, улар чанг ва майда дисперс заррачаларнинг кўриш диапазони ва концентрациясини кузатиш имконини беради.
Ҳамкорлик
Азиз Абдуҳакимов ўтказган учрашувларда экология соҳасидаги долзарб мавзулар ва ҳамкорлик масалалари муҳокама қилинди. Хусусан, вазир Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти Бош котиби ўринбосари Ҳусайн Авни Бичакли билан суҳбатлашди. У Марказий Осиё атроф-муҳит ва иқлим ўзгаришларини ўрганиш университети негизида ИҲТ мамлакатлари экологияси бўйича илмий ҳамжамият ўртасида алоқаларни йўлга қўйиш таклифи билан чиқди.
Осиё тараққиёт банки Сув ва шаҳарсозликни ривожлантириш сектори катта директори Норио Саито билан Ўзбекистонда қаттиқ маиший чиқиндиларни бошқариш масалалари муҳокама қилинди. Республиканинг Япониянинг етакчи компаниялари билан чиқиндиларни қайта ишлаш соҳасида ўзаро ҳамкорлиги, соҳага Осиё тараққиёт банки инвестициясини жалб этиш, грантлар ажратиш каби масалалар муҳокама қилинди.
Азиз Абдухакимов встретился с Норио Сайто, старшим директором сектора водных ресурсов и городского развития Азиатского банка развития.
Норио Саито Ўзбекистонда 2025-2026 йилларга мўлжалланган “Қаттиқ маиший чиқиндиларни барқарор бошқариш” лойиҳасининг иккинчи босқичини амалга оширишни бошлашни таклиф қилди.
Меҳмон, шунингдек, Ўзбекистонда экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, қурғоқчилик ва очликка қарши курашиш борасида амалга оширилаётган ишларни юқори баҳолаб, ОТБ бу борадаги ҳамкорликни давом эттиришга тайёрлигини таъкидлади.
Гендер тенглиги
Ялпи мажлисда чўлланиш ва қурғоқчиликка қарши курашда аёлларнинг ўрни, ер ресурсларидан фойдаланишда гендер тенглигини таъминлаш масалалари муҳокама қилинди.
“Статистик маълумотларга кўра, бугунги кунда ер юзида оғир меҳнат билан банд бўлганларнинг кўп қисмини аёллар ташкил этади. Шу билан бирга, улар ер ресурсларининг озчилигига эгалик қиладилар”, - дейди БМТнинг чўлланишга қарши кураш бўйича конвенцияси ижрочи котиби Ксения Скленлон.
21-я сессия Комитета по рассмотрению реализации Конвенции ООН по опустыниванию (CRIC-21)
© Sputnik/Элина Бекназарова
Унга кўра, гендер тенгсизлиги аёлларнинг ресурслардан эркин ва тўлиқ фойдаланишига тўсқинлик қилади.
Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш технологиялар илмий-тадқиқот институти биологик хилма-хилликни сақлаш лабораторияси бошлиғи Адолат Ўринованинг айтишича, бугунги кунда Ўзбекистонда 30 фоиздан ортиқ хотин-қизлар экологик муаммоларни ҳал этиш соҳасида фаолият юритмоқда.
“Илмий соҳада фаолият юритаётган аёл сифатида шуни айтишим мумкинки, ҳозир институтимизда экологик муаммоларни ҳал этиш билан шуғулланаётган аёллар кўпайиб бормоқда. Мен экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида олима аёллар сонини кўпайтириш тарафдориман”, - дея хулоса қилди Адолат Ўринова.
Якунда экологик муаммоларни бартараф этишда гендер тенгликни таъминлаш борасидаги чора-тадбирларни изчил давом эттириш, бу борадаги ҳамкорликни янада мустаҳкамлашга келишиб олинди.
Неутешительные прогнозы: в Самарканде обсудили борьбу с опустыниванием и деградацией земель
© Sputnik / Элина Бекназарова
