Украина туфайли. АҚШ бутун дунё бўйлаб иттифоқчиларини йўқотганини тан олди
20:39 16.08.2023 (янгиланди: 12:21 21.08.2023)
© AP Photo / Evan Vucci
Oбуна бўлиш
Бор диққат-эътиборини Украинага қаратган АҚШ Яқин Шарқ, Африка ва Лотин Америкасида ўзининг анъанавий иттифоқчиларини йўқотмоқда.
ТОШКЕНТ, 16 авг — Sputnik. Ҳамма эътиборни Киевга қаратган Оқ уй бутун дунё бўйлаб ҳамкорларини йўқотмоқда. Америка оммавий ахборот воситалари ушбу вазиятдан тобора кўпроқ ташвиш билдирмоқда. Потенциал иттифоқчилар муқобил вариант сифатида Москва ва Пекинни кўриб чиқаётгани Америкада алоҳида ташвиш уйғотмоқда.
"Глобал ташвиш"
"Newsweek" нашри мақола эълон қилди, унинг асосий мавзуси Россия ва Ливан муносабатлари. Муаллиф таъкидлаганидек, Кремль ўзининг Яқин Шарқдаги ўсиб бораётган таъсиридан жимгина фойдаланишга ҳаракат қилмоқда ва бу АҚШнинг Украинадан ташқари барча муҳим ташқи сиёсат соҳаларидан воз кечгани билан боғлиқ.
Байрутдаги БМТ офиси олдида Россияни қўллаб-қувватлаш аккцияси, 20 март 2022 йил.
© AP Photo / Bilal Hussein
Москва учун Байрут билан яқинлашиш янги портлар ва савдо бозорларини очиши мумкин. Бу, ўз навбатида, "Newsweek" шарҳловчиси фикрича, Ғарб санкцияларини четлаб ўтиш имконини беради. Россия Фанлар академиясининг Шарқшунослик институти катта илмий ходими Игорь Матвеевнинг таъкидлашича, Россия Ливаннинг энергетика сектори ва табиий ресурсларига киришга, қўшма лойиҳаларни фаоллаштиришга қодир.
Байрут Москванинг АҚШни ташвишга солаётган ягона иттифоқчиси эмас. Унинг Яқин Шарқдаги фаолияти Сурияда мустаҳкам ўрнашиб олиш, Африка мамлакатлари (яқинда Санкт-Петербургда бўлиб ўтган саммитда кўрсатилган) ва Форс кўрфази давлатлари билан яқинлашишни ўз ичига олади. Шу билан бирга, Давлат департаменти вакили таъкидлашига кўра, "Вашингтон Россиянинг фақат бирор бир давлатга билан муносабатларини ривожлантиришга уринишидан эмас, балким унинг глобал фаоллигидан ташвишда."
Кўрфаз Байденга қарши
Бир ҳафта олдин "The New York Times" Вашингтоннинг Яқин Шарқдаги мавқеини йўқотгани ҳақида узун мақола чоп этди. Асосий эътибор Бирлашган Араб Амирликларига (БАА) қаратилган.
Россия президенти В. Путин БАА президенти М. бен Заидом Аль Нахайян билан учрашув чоғида
© Sputnik / Павел Бедняков
/ Ўз бойлигини улкан глобал таъсирга айлантирган БАА, айниқса, Россияни яккалаб қўйиш ва Хитой билан алоқаларни чеклаш борасида АҚШ ташқи сиёсатига зид. Американинг минтақадаги асосий иттифоқчиси Шайх Муҳаммад бин Зоид сўнгги бир йил ичида икки марта Россияга бориб, президент Владимир Путин билан учрашди. Июнь ойида эса БАА “Россия раҳбарининг асосий сармоявий форумида (Санкт-Петербург халқаро иқтисодий форуми. – Таҳр.) фахрий меҳмон сифатида тақдирланди”, деб эслатади нашр. Шу билан бирга, шайх 2017 йилдан бери АҚШга учмаган ва шундан бери муаммолар янада кучайган. Мисол учун, 2021 йилда БААдан Ф-35 қирувчи самолётларини сотиб олиш бўйича келишув тўхтаб қолди. "Америка тизими ҳақиқатан ҳам сиз хоҳлаган нарсани бера оладими?" — деб сўради Муҳаммад бин Зоиднинг дипломатик маслаҳатчиси Анвар Гаргаш.
Август ойида БАА ва Хитой ҳарбий-ҳаво кучлари илк бор қўшма машғулотлар ўтказишни режалаштирмоқда. Гарчи Амирлик олдин мудофаа масалаларида биринчи навбатда Америка ёрдамига таянган. Гаргаш NYTга берган интервьюсида: “Биз халқаро тартибни кўраётган нарса кўп қутбли дунё эмас, лекин биз янада равон дунёни кўряпмиз”, деди. Ўтган йили у Ғарб гегемонлиги "сўнгги кунларида" эканини айтиб, анча очиқчасига гапирди, дея таъкидлайди газета.
Америкалик таҳлилчиларнинг фикрича, БАА аслида бошқа давлатларга ўрнак бўладиган йўл тутди. Масалан, Саудия Арабистони Подшоҳлиги ҳам Вашингтондан юз ўгиради. Бу шахсий муносабатларда намоён бўлади - ўтган йили Форс кўрфази мамлакатлари ҳукмдорлари Жо Байден билан ҳатто телефон орқали ҳам мулоқот қилишдан ва барча ташқи сиёсатни қайта кўриб чиқишдан бош тортдилар. Баҳорда Саудия Арабистони Хитой воситачилигида Эрон билан дипломатик муносабатларни тиклаш тўғрисида шартнома тузди. Теҳронга босим ўтказишда давом этаётган америкаликлар шунчаки эътибордан четда қолди.
"Орқа ҳовли" олдинга чиқмоқда
Муваффақиятсизликлар Қўшма Штатларни Яқин Шарқдан бошқа ҳудудларда ҳам таъқиб қилмоқда. Вашингтон узоқ вақт давомида ўзининг "орқа ҳовлиси" ҳисобланган Лотин Америкасида ўз ўрнини йўқотмоқда. Россия ва Эрон билан муносабатлар кескинлашганидан кейин АҚШ нефть масаласида Венесуэладан ёрдам олишга ҳаракат қилди. Боливар республикаси узоқ вақтдан бери АҚШ санкциялари остида эди. Уларни босқичма-босқич олиб ташлаш эвазига Оқ уй Венесуэла нефтига умид қилган эди.
Бироқ, мухолифатдаги сиёсатчи Хуан Гуайдога пул тикилганидан сўнг, президент Николас Мадуро фақат ўз ҳокимиятини кучайтирди ва энди у АҚШга ён бериш ниятида эмас. Айрим Ғарб компаниялари республика ҳудудида нефть қазиб олиш учун рухсат олди, бироқ АҚШда кутилаётган яқинлашиш содир бўлмади, деди АҚШнинг Венесуэла бўйича собиқ махсус вакили Эллиот Абрамс. Бундан ташқари, АҚШ Давлат департаментидаги Халқаро алоқалар кенгашида ҳатто унинг лавозими ҳам бекор қилинди. Яъни Вашингтон ва Каракас ўртасидаги алоқалар аввалгидан ҳам заифроқ.
Сергей Лавров ва Венесуэла президенти Николас Мадуро билан учрашувда. Каракас
© Sputnik / Пресс-служба МИД РФ
/ Россия ва Хитой билан БРИКСнинг бир қисми бўлган Бразилия ҳам тишларини кўрсатмоқда. Лотин Америкаси мамлакати янги президент Лула да Силва билан Украина можаросида нейтрал позицияни эгаллаб, Пекин билан ҳамкорликни кучайтирмоқда ва БМТ Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзоси бўлишга интилмоқда. Бундай сценарийни амалга оширишда вето ҳуқуқини қўлга киритган бразилияликлар халқаро миқёсда америкапараст қарорлар қабул қилинишига янги тўсиқ бўлади. Бироқ ҳозирча Россия ва Хитойнинг ваколатлари етарли.
Ҳаммани ранжитди
Ва ниҳоят, америкаликларнинг муаммолари минимал бўлиши керак бўлган жойда, НАТО бўйича шериги Туркия ҳам узоқ йиллардан буён Россияга яққол тарафкашлик қилиб мустақил ташқи сиёсат олиб бормоқда. Анқарага АҚШнинг даҳшатли риторикаси ёрдамида ҳам, қирувчи самолётлар ишлаб чиқариш ва етказиб бериш дастурини чеклаш каби тақиқловчи чоралар билан ҳам таъсир ўтказиш мумкин эмас.
Туркия президенти Реджеп Тайип Эрдоған НАТО анжуманида. Брюссел 24 март 2022 йил
© AP Photo / Markus Schreiber
Айни пайтда турклар энди аввалгидан ҳам кучлироқ позицияда. Бутун бошли Шимолий Атлантика иттифоқининг келажаги президент Эрдоғаннинг қўлида. Айнан Туркия Швецияни блокка киритмайди. Гарчи Оқ уй яшил чироқ ёқиши вақт масаласи эканлигига ишонтирса ҳам, бу соҳада ҳеч қандай ривожланиш кўринмаяпти.
АҚШнинг Европа Иттифоқидаги ҳамкорлари АҚШ яшил энергия бозорида европалик етказиб берувчиларнинг ҳуқуқларини чекловчи дискриминацион “Инфляцияни пасайтириш тўғрисидаги қонун”дан хавотирда. Жавоб чоралари аллақачон кўрилган ва Байденнинг чидамсизлигидан келиб чиққан ҳолда фақат кенгаяди.
Америка Қўшма Штатларининг Осиёдаги форпостларидан бири бўлган Жанубий Корея ҳам европаликларга шундай даъволарни билдирмоқда. Америка туфайли Тайван атрофида кучайиб бораётган кескинлик оқибатида ўз хавфсизлигидан хавотирда бўлган Япония вазиятни ўз қўлига олишга қарор қилди. Сентябрь ойида, маҳаллий матбуот хабарларига кўра, Хитой билан юқори даражадаги икки томонлама музокаралар бўлиб ўтиши мумкин.
Қўшма Штатлар учун муаммо шундаки, мамлакат ҳозир "Украина" рельсларидан кўп векторли ташқи сиёсатга қайтишга амалда қодир эмас. Чунки 2024 йилги президент сайловларига тайёргарлик кўришни бошлаган Америка юқори сиёсий доираларида Киевни қўллаб-қувватлаш кам сонли туташ нуқталаридан бири бўлиб қолмоқда. Бундай шароитда Қўшма Штатлардан юз ўгирадиган давлатлар сони нафақат камаймайди, балки катта эҳтимоллик билан ортади.
