Россия ва Хитой тўловларнинг янги тизимига ўтди
15:45 31.05.2023 (янгиланди: 16:08 31.05.2023)
© AP Photo / Kin Cheung
Oбуна бўлиш
Россия ва Хитой ўртасида савдо-сотиқинг тезкор ўсиб бориши SWIFT тўлов тизимидан узилган Росссия банкларини илдамлик билан Хитойнинг CIPS банклараро тўловлар тизимига уланишга ундамоқда.
ТОШКЕНТ, 31 май — Sputnik. Россиянинг 30 та банки Хитойнинг CIPS (SWIFT муқобили) тўлов тизимига уланди. Яна ўнлаб банклари аризалар маъқулланишини кутмоқда. Энди савдо қилиш осонлашади ва логистика нафақат йирик компаниялар учун, балки кичик ва ўрта бизнес учун ҳам олдиндан айтиш мумкин бўлади.
Тез ўсиш
Ҳисоб-китобларни соддалаштириш зарурати анчадан бери пайдо бўлган. Россия ва Хитой ўртасидаги савдо ҳажмининг ўсиши (ўтган йилда деярли 1/3 баравар) тез ва аниқ тўловларни талаб қилади. Россия-Осиё саноатчилар ва тадбиркорлар иттифоқи (РАСПП) раиси Виталий Манкевич атиги тўрт ой ичида ўзаро савдо ҳажмини 71,15 миллиард долларга баҳолади. Бош вазир Михаил Мишустиннинг сўзларига кўра, операцияларнинг 70 фоизи миллий валюталарда амалга оширилади. Бундан ташқари, тобора кўпроқ банклар юанда депозит сақлашни таклиф қилмоқдалар - уларнинг сони аллақачон элликка яқин.
SWIFTдан қатъий назар тез ва хавфсиз тўлов қобилияти энергия, қурилиш, тадқиқот ва савдо, шу жумладан параллель импорт соҳасидаги самарали ҳамкорлик учун зарур. Тўлов муваффақиятсиз бўлса, етказиб бериш кечиктирилади, логистика бузилади. Бу эса бизнесга таҳдидидир.
"Ҳозирги кунда тўловлар билан боғлиқ асосий муаммо шундаки, улар ўтмайди ёки улар жуда кечикиб ўтади. Аслида тўловни амалга ошираётганда пул олувчига ўтадими ёки йўқлигини билмай қоласиз. Тўлов CIPS бўйича амалга оширилганда — бундай муаммолар бўлмайди," - деб тушунтиради "Тўловлар ва ўтказмалар" компанияси ҳамкори Георгий Михайлец.
Ҳозирда Россиянинг 30 та кредит ташкилотлари Хитой ҳисоб-китоб тизимига уланган. Бироқ — билвосита, яъни бу операциялар вакил банклари орқали амалга оширилади. Тизимга фақат Хитой компаниялари ёки уларнинг шўъба корхоналари, масалан, энг йирик АйСиБиСи банкининг Россия бўлими тўғридан-тўғри кириш ҳуқуқига эга.
Шу муносабат билан экспертлар бир нечта қийинчиликларни кўришади: нотўлиқ функционал, тўлов муддати узайтирилиши ва бошқалар.
Доллар ўрнига юан
Май ойида Шанхайда бўлиб ўтган бизнес-форумда ВТБ бош директори Андрей Костин шундай деди: "Россия ва Хитой ўртасидаги трансчегаравий тўловларнинг кескин ўсиши фонида - охирги чоракда фақат бизнинг банкимиз орқали 200 фоиздан ортиқ - тўғридан-тўғри уланиш зарурати. Россия банкларининг CIPS тизимига кириши тобора кўпроқ сезилмоқда.
Унинг сўзларига кўра, ички иқтисодиёт учун юань аслида доллар ўрнини босувчи воситага айланди ва унга талаб ортиб бормоқда. Россияда Хитой валютасидаги молиявий воситалар бозорини кенгайтириш ҳам мантиқан тўғри келади – кўплаб фуқаролар ўз жамғармаларини юанда сақлашни афзал кўришади, дея қўшимча қилди Костин.
Шу билан бирга, Хитой тўлов тизимига қўшилишни хоҳловчилар кам эмас. Россия молиявий коммуникациялар иштирокчилари миллий ассоциацияси (Росфинсом) ижрочи директори Роман Черновнинг айтишича, CIPS аризалар оқимига дош бера олмади. Баъзилар бир неча ой кутишади. Уланиш техник ва қонуний жиҳатдан мураккаб жараёндир. Бундан ташқари, у ички номзодлик тизимларини мослаштиришни талаб қилади.
Муқобил тизимлар
Бугунги кунга қадар ўнта банк SWIFTдан узилган, жумладан, Сбербанк, ВТБ, МКБ, РCХБ. Расмий тақиқ бўлмаган ҳолатлар мавжуд, аммо блокировка қилувчи санкциялар хорижий валютада пул ўтказмаларини амалга оширишга имкон бермайди. Бундай кредит ташкилотлари орасида Альфа-Банк, Транссапиталбанк, Инвестторгбанк, Узоқ Шарқ банки бор.
Ҳозирда Россияда 40 га яқин банклар SWIFT орқали билан ишламоқда, жумладан Тинкофф Банк, Солид Банк ва Цифра-банк. Уларнинг баъзиларида чекловлар мавжуд. Газпромбанк учун ўтказма тўлови бир фоиздан уч фоизгача ошди ва минимал миқдор 20 000 долларни ташкил этади. Худди шу чеклов Райффайзенбанкда ҳам бор. Уларда ушбу хизматдан фақат 2023 йил 23 февралгача пакетга уланган премиум мижозлар фойдаланишлари мумкин.
Чет эл тўлов тизимига уланишнинг энг яхши муқобили — хорижий ҳамкорларни Россиянинг СПБ (тезкор тўловлар тизими)га жалб қилиш бўлади, деб ҳисоблайди Михайлец.
"Бу фойдаланувчи нуқтаи назаридан ҳам, банклар ва унга уланган дўконлар нуқтаи назаридан ҳам энг технологик илғор тизим ҳисобланади. СПБ тизими ШҲТ ва БРИКС ичидаги ягона ҳудудга хизмат кўрсата олади", - дейди мутахассис.
Бироқ, экспертлар ҳали ҳам сиёсий ва услубий қийинчиликлар мавжудлигини тан олишади. Шу сабабли, ички тўлов тизими ички истеъмол учун маҳсулот бўлиб қолмоқда, Хитойнинг CIPS тизими эса Москва ва Пекин орасида савдо-сотиқнинг хавфсиз усули бўлиб қолмоқда.
