https://sputniknews.uz/20221229/nima-uchun-sanktsiyalar-rossiyaning-neft-sanoatini-yoq-qilolmadi-31166501.html
Нима учун санкциялар Россиянинг нефть саноатини йўқ қилолмади
Нима учун санкциялар Россиянинг нефть саноатини йўқ қилолмади
Sputnik Ўзбекистон
Игорь Юшков, Россия Федерацияси энергетика хавфсизлиги миллий жамғармаси етакчи таҳлилчиси - Sputnik учун. 29.12.2022, Sputnik Ўзбекистон
2022-12-29T20:27+0500
2022-12-29T20:27+0500
2023-04-05T18:42+0500
аналитика
нефть
энергетика
россия
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e6/05/05/24379953_8:219:3066:1939_1920x0_80_0_0_d754bf77b7505742db807a3519fa06b7.jpg
2022 йилда жаҳон энергетика секторида туб ўзгаришлар юз берди. Уларнинг барчасига фақат Россия ва Ғарб ўртасидаги зиддиятнинг кескинлашуви ва Украинада махсус ҳарбий операция ўтказилиши сабаб бўлгани йўқ. Гарчи улар Европа ва Қўшма Штатларда вазиятни шундай кўрсатмоқчи бўлсалар ҳам. Энергетика инқирозида Россияни айблаш улар учун фойдали, чунки аслида унинг пайдо бўлишида кўпроқ жамоавий Ғарб давлатлари айбдор."Яшил" энергетика "қораси"га қаршиАввало, европалик сиёсатчилар кўп йиллардан буён энергетика компанияларига қазиб олинадиган ёқилғидан воз кечишларини айтиб келишади.Евробюрократлар кўп йиллар давомида бизнесни нефть ва газ лойиҳаларига киритилган сармояларни қайтариб бўлмаслиги билан қўрқитиб келган. Зеро, Европа тезлаштирилган энергия алмашинувини бошдан кечирмоқда.Демак, 10 йилдан кейин ҳеч кимга нефть, газ ва кўмир керак бўлмайди, уларга бўлган талаб пасаяди, нарх кескин тушади. Натижада компаниялар янги лойиҳаларга сармоя киритишни сезиларли даражада камайтирдилар.Натижада 2021 йилдаёқ дунё энергия ресурсларининг ноаниқ тақчиллигига дуч келди: эски конлар тугади ва уларнинг ўрнига янгилари келмади. Дунё эса қайта тикланадиган энергия манбалар (ҚТЭМ) етарли даражада таъминлай олмайдиган энергияга тобора кўпроқ муҳтож эди.Айнан Ғарб сиёсатчиларининг нотўғри сиёсати энергия инқирозга олиб келди ва 2022 йилги воқеалар жаҳон иқтисодиётида аллақачон мавжуд бўлган салбий жараёнларни янада кучайтирди.Иқтисодиёт ўрнига сиёсат2022 йил давомида Россияга қарши 7000 дан ортиқ санкциялар киритилди. Чекловлар бевосита ва билвосита энергетика соҳасига тегишли. Ўзгаришларнинг умумий натижаси энергия ресурслари оқимининг глобал қайта тузилиши бўлди. Илгари углеводород бозорлари иқтисодий нуқтаи назардан қурилган эди.Россия Европага энергия ресурсларини етказиб берди, чунки у қисқа транспорт тармоғи, шунингдек, тарихан қурилган етказиб бериш инфратузилмаси (газ ҳолатида) туфайли ҳамма учун фойдалидир.Энди бозорлар сиёсат нуқтаи назаридан қайта тикланди. Россия углеводородлари дўст мамлакатлар бозорларига - Осиёга ўтказилади.Илгари ўз маҳсулотларини Осиёда сотган етказиб берувчилар эндиликда рус компанияларининг ўрнига, Европа бозорига ўтмоқда. Яъни, Россия бошқа ишлаб чиқарувчилар учун бозорларни ўзгартирмоқда.Кўмир саноати бошқа бозорларга қайта йўналтириладиҲозирда бу жараённи кўмир ва нефтьсаноатида тугалланган деб аташ мумкин. 10 августдан бошлаб Европа Иттифоқи мамлакатлари Россиядан кўмир олиб киришни тақиқлади. Россия кўмирининг бутун оқими муқобил бозорларга йўналтирилди.Энергетика бўйича бош вазир ўринбосари Александр Новак ўз интервьюсида кўмир саноатининг ишлаб чиқариш кўрсаткичлари 2021 йил даражасида қолишини кутаётганини маълум қилди. Ҳатто Москвага дўстона муносабатда бўлмаган Халқаро энергетика агентлиги Россияда кўмир қазиб олишнинг атиги 7,4% га пасайишини тахмин қилмоқда.Россияда кўмир саноатининг нормал ишлашини таъминлашнинг стратегик вазифаси темир йўлларнинг қувватини кенгайтиришдир.Бу бошқа тармоқлар учун ҳам муҳим, чунки 2022 йилда йўналишлар кўмир билан тўлиб қолган, бу эса Осиёдан Россиянинг марказий ҳудудларига турли юкларни етказиб беришни қийинлаштирган.Европаликлар эса энди кўмирни АҚШ, Австралия, Жанубий Африка Республикаси ва бошқа узоқ мамлакатлар каби ишлаб чиқарувчилардан сотиб олмоқдалар. Энди европаликлар кўмирни этказиб бериш учун ортиб бораётган транспорт харажатларини тўлашлари керак бўлади.“Нефтнинг улкан кўчиши” деярли ниҳояландиЕвропа Иттифоқининг 5 декабрь куни Россияга қарши санкцияларининг олтинчи пакети кучга кирди. Бунда Россия нефтини денгиз орқали олиб киришни тақиқлашни назарда тутилган. 5 февралдан эса Россия нефт маҳсулотларини импорт қилиш тақиқланади.Санкциялардан баъзи истиснолар мавжуд, уларнинг асосийси - Россия нефтини қувурлар орқали этказиб беришга чекловлар йўқлиги. Бу Германия, Польша, Венгрия, Словакия, Чехия ва Сербияга нефт етказиб бериш имконини берди. Бундан ташқари, аввалроқ Сербия нефтни қайта ишлаш заводлари Россия нефтини денгиз орқали, Хорватия орқали қабул қилган.Энди Европа Иттифоқи танкерларни қабул қилмайди ва нефт Венгриядан Хорватияга, кейин эса Сербияга кетади.Аммо умуман олганда, Россиядан нефт ҳажми Осиёга кўчди. 2022 йилнинг асосий “кашфиёти” Ҳиндистон бўлди. Россия 2021 йилда Ҳиндистонга нефть етказиб берувчи етакчи ўнталикка ҳам кирмади, Ҳиндистоннинг ўзи эса Россия нефтининг биринчи ўнта харидори қаторига кирмаган.Энди Россия йил охирига келиб ҳатто Саудия Арабистони ва Ироқни ҳам ортда қолдириб, Ҳиндистоннинг энг йирик нефт етказиб берувчисига айланди. Ҳиндистон эса денгиз орқали ташиладиган Россия нефтининг энг йирик харидорига айланди.Хитой ҳам Россиядан нефт сотиб олишни оширди. Агар нефт қувурлари ва танкерлар томонидан импортнинг умумий ҳажмини ҳисобга олсак, Пекин Россия Федерациясидан нефть харидорлари орасида биринчи ўринни сақлаб қолмоқда.Хитой Россия нефтининг импортини анча ошириши мумкин эди, бироқ мамлакат бутун йил давомида қаттиқ карантинлар жорий этилишига сабаб бўлган коронавирус эпидемияси билан курашди. Бу товарлар ва инсонларнингҳаракатини қисқартирди, яъни нефт истеъмоли камайди.Аммо йил давомида рус нефти чегирма билан сотилганлиги сабабли, Хитой Россиядан эмас, балки бошқа мамлакатлардан импорт қилишдан бош тортган ҳолда нефть истеъмолини камайтирди.Янги йилда нефтни нима кутмоқда2023 йилда Россия нефт экспортига таъсир кўрсатадиган энг муҳим омил "нархнинг юқори чегараси" бўлади. У 5 декабрда давлатлар коалицияси: G7, Европа Иттифоқи ва Норвегия томонидан жорий қилинган.Санкциялар нефт нархи бир баррель учун 60 доллардан ошса, Россиядан нефтни танкерларда ташишни тақиқлашни назарда тутади. Лекин уни ҳар қандай нархда сотиб олиш мумкин.Харидорга нисбатан иккиламчи санкциялар (жарималар) бўлмайди, ҳатто у Россия хом ашёсини чегараланган юқори нархда сотиб олса ҳам.Асосий муаммо - нефтни бозорларга, яъни Осиёга қандай етказиб бериш. Негаки, “нархлар чегарасини” жорий этиш Европа Иттифоқи ва АҚШнинг эмбаргосини бекор қилмайди. Россия нефтини уларга ҳеч қандай нархда етказиб бериш мумкин эмас."Нархлар чегарасига" тайёрланаётган Россия ўзига содиқ танкерлар паркини тузди, бу эса коалиция мамлакатлари талабини эътиборсиз қолдирди. Танкерлар жуда кўп керак, чунки Россия компаниялари халқаро бозорда кемаларни ижарага олган. Бундан ташқари, энди савдо бозорларигача бўлган транспорт масофаси анча катта, яъни кема ҳаракати учун кўпроқ вақт талаб этилади.Ҳозирда Россия нефтини экспорт қилиш учун танкерлар етарлими ёки йўқ, номаълум. Катта эҳтимол билан, флотни тўлдириш давом этади. Бу шуни англатадики, 2023 йил бошида биз Россия нефт экспортида иккита самарани кўрамиз.Биринчидан, Россиядан нефтга чегирма ошади. Харидор давлатлар ўз миллий манфаатларидан келиб чиқиб ҳаракат қиладилар. Улар мазкур позицияни эгаллайдилар: "Биз “нархлар шифтига" қўшилмадик, лекин бизга қўшимча чегирма беринг."Иккинчидан, Москва нефт экспортини қисқартириши мумкин. Бу мажбурий таъсир, чунки уни ташиш учун танкерлар етарли эмас. Бироқ, буларнинг барчаси аллақачон 2022 йилда эди.Баҳорда Европа давлатлари Россия нефтини заҳарли деб ҳисоблаб, сотиб олишдан қўрқишди ва Қўшма Штатлар 1 апрелдан импортга тақиқ жорий қилди.Россия компаниялари зудлик билан барча 100% нефтни Осиё бозорига йўналтира олмадилар, шунинг учун улар экспортни вақтинча қисқартиришга мажбур бўлдилар. Шу билан бирга, нефтга чегирма ҳар бир баррель учун 35 долларга етди. Аммо кузга келиб, экспорт ҳажми йил бошидаги даражага қайтди ва декабрда чегирма бир баррель учун 18 долларгача камайди.Санкцияларнинг тескари томониАлбатта, санкциялар умуман Россия иқтисодиёти ва ёқилғи-энергетика комплекси учун жиддий синовдир. Аммо қулаш бўлмади. Чунки Ғарб сиёсатчилари тасодифан Россия учун жуда қулай шароит яратиб беришди.Дунёда энергия ресурслари танқислиги мавжуд. Шунинг учун, агар ташқи таъсир натижасида Россия энергия ташувчилардан бирининг экспортини камайтирса, унинг жаҳон бозорида танқислиги кучаяди, бу эса нархнинг ошишига олиб келади.Маълум бўлишича, экспортнинг ҳар бир қолган ҳажми Россияга санкциялар жорий этилгунга қадар бўлган пул миқдорини олиб келади. Импорт қилувчи давлатлар эса кўпроқ пул тўлайди. Ахир, нафақат Россия хомашёси, балки бошқа ҳар қандай давлатнинг энергия ташувчилари ҳам қимматлашмоқда.Москвага босим ўтказишга уринишлар санкциялар ташаббускори бўлган мамлакатларда катта харажатларга олиб келиши маълум бўлмоқда.Бироқ Россия ичида ҳам хотиржамликка берилиш мумкин эмас. Мамлакатни 2023 йилда углеводородлар экспорти учун флот билан таъминлаш ва дўст давлатлар билан савдо қилиш учун молиявий инфратузилмани барпо этиш зарур.Бу Россия Федерациясининг бюджет даромадларини ва бутун иқтисодиётининг барқарорлигини - Россия ва унинг дўстона қўшниларини сақлаб қолишга ёрдам беради.
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2022
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Янгиликлар
uz_UZ
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Ўзбекистон
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
аналитика, нефть, энергетика, россия
аналитика, нефть, энергетика, россия
Нима учун санкциялар Россиянинг нефть саноатини йўқ қилолмади
20:27 29.12.2022 (янгиланди: 18:42 05.04.2023) Игорь Юшков, Россия Федерацияси энергетика хавфсизлиги миллий жамғармаси етакчи таҳлилчиси - Sputnik учун.
2022 йилда жаҳон энергетика секторида туб ўзгаришлар юз берди. Уларнинг барчасига фақат Россия ва Ғарб ўртасидаги зиддиятнинг кескинлашуви ва Украинада махсус ҳарбий операция ўтказилиши сабаб бўлгани йўқ. Гарчи улар Европа ва Қўшма Штатларда вазиятни шундай кўрсатмоқчи бўлсалар ҳам. Энергетика инқирозида Россияни айблаш улар учун фойдали, чунки аслида унинг пайдо бўлишида кўпроқ жамоавий Ғарб давлатлари айбдор.
"Яшил" энергетика "қораси"га қарши
Аввало, европалик сиёсатчилар кўп йиллардан буён энергетика компанияларига қазиб олинадиган ёқилғидан воз кечишларини айтиб келишади.
Евробюрократлар кўп йиллар давомида бизнесни нефть ва газ лойиҳаларига киритилган сармояларни қайтариб бўлмаслиги билан қўрқитиб келган. Зеро, Европа тезлаштирилган энергия алмашинувини бошдан кечирмоқда.
Демак, 10 йилдан кейин ҳеч кимга нефть, газ ва кўмир керак бўлмайди, уларга бўлган талаб пасаяди, нарх кескин тушади. Натижада компаниялар янги лойиҳаларга сармоя киритишни сезиларли даражада камайтирдилар.
Натижада 2021 йилдаёқ дунё энергия ресурсларининг ноаниқ тақчиллигига дуч келди: эски конлар тугади ва уларнинг ўрнига янгилари келмади. Дунё эса қайта тикланадиган энергия манбалар (ҚТЭМ) етарли даражада таъминлай олмайдиган энергияга тобора кўпроқ муҳтож эди.
Айнан Ғарб сиёсатчиларининг нотўғри сиёсати энергия инқирозга олиб келди ва 2022 йилги воқеалар жаҳон иқтисодиётида аллақачон мавжуд бўлган салбий жараёнларни янада кучайтирди.
2022 йил давомида Россияга қарши 7000 дан ортиқ санкциялар киритилди. Чекловлар бевосита ва билвосита энергетика соҳасига тегишли. Ўзгаришларнинг умумий натижаси энергия ресурслари оқимининг глобал қайта тузилиши бўлди. Илгари углеводород бозорлари иқтисодий нуқтаи назардан қурилган эди.
Россия Европага энергия ресурсларини етказиб берди, чунки у қисқа транспорт тармоғи, шунингдек, тарихан қурилган етказиб бериш инфратузилмаси (газ ҳолатида) туфайли ҳамма учун фойдалидир.
Энди бозорлар сиёсат нуқтаи назаридан қайта тикланди. Россия углеводородлари дўст мамлакатлар бозорларига - Осиёга ўтказилади.
Илгари ўз маҳсулотларини Осиёда сотган етказиб берувчилар эндиликда рус компанияларининг ўрнига, Европа бозорига ўтмоқда. Яъни, Россия бошқа ишлаб чиқарувчилар учун бозорларни ўзгартирмоқда.
Кўмир саноати бошқа бозорларга қайта йўналтирилади
Ҳозирда бу жараённи кўмир ва нефтьсаноатида тугалланган деб аташ мумкин. 10 августдан бошлаб Европа Иттифоқи мамлакатлари Россиядан кўмир олиб киришни тақиқлади. Россия кўмирининг бутун оқими муқобил бозорларга йўналтирилди.
Энергетика бўйича бош вазир ўринбосари Александр Новак ўз интервьюсида кўмир саноатининг ишлаб чиқариш кўрсаткичлари 2021 йил даражасида қолишини кутаётганини маълум қилди. Ҳатто Москвага дўстона муносабатда бўлмаган Халқаро энергетика агентлиги Россияда кўмир қазиб олишнинг атиги 7,4% га пасайишини тахмин қилмоқда.
Россияда кўмир саноатининг нормал ишлашини таъминлашнинг стратегик вазифаси темир йўлларнинг қувватини кенгайтиришдир.
Бу бошқа тармоқлар учун ҳам муҳим, чунки 2022 йилда йўналишлар кўмир билан тўлиб қолган, бу эса Осиёдан Россиянинг марказий ҳудудларига турли юкларни етказиб беришни қийинлаштирган.
Европаликлар эса энди кўмирни АҚШ, Австралия, Жанубий Африка Республикаси ва бошқа узоқ мамлакатлар каби ишлаб чиқарувчилардан сотиб олмоқдалар. Энди европаликлар кўмирни этказиб бериш учун ортиб бораётган транспорт харажатларини тўлашлари керак бўлади.
“Нефтнинг улкан кўчиши” деярли ниҳояланди
Европа Иттифоқининг 5 декабрь куни Россияга қарши санкцияларининг олтинчи пакети кучга кирди. Бунда Россия нефтини денгиз орқали олиб киришни тақиқлашни назарда тутилган. 5 февралдан эса Россия нефт маҳсулотларини импорт қилиш тақиқланади.
Санкциялардан баъзи истиснолар мавжуд, уларнинг асосийси - Россия нефтини қувурлар орқали этказиб беришга чекловлар йўқлиги. Бу Германия, Польша, Венгрия, Словакия, Чехия ва Сербияга нефт етказиб бериш имконини берди. Бундан ташқари, аввалроқ Сербия нефтни қайта ишлаш заводлари Россия нефтини денгиз орқали, Хорватия орқали қабул қилган.
Энди Европа Иттифоқи танкерларни қабул қилмайди ва нефт Венгриядан Хорватияга, кейин эса Сербияга кетади.
Аммо умуман олганда, Россиядан нефт ҳажми Осиёга кўчди. 2022 йилнинг асосий “кашфиёти” Ҳиндистон бўлди. Россия 2021 йилда Ҳиндистонга нефть етказиб берувчи етакчи ўнталикка ҳам кирмади, Ҳиндистоннинг ўзи эса Россия нефтининг биринчи ўнта харидори қаторига кирмаган.
Энди Россия йил охирига келиб ҳатто Саудия Арабистони ва Ироқни ҳам ортда қолдириб, Ҳиндистоннинг энг йирик нефт етказиб берувчисига айланди. Ҳиндистон эса денгиз орқали ташиладиган Россия нефтининг энг йирик харидорига айланди.
Хитой ҳам Россиядан нефт сотиб олишни оширди. Агар нефт қувурлари ва танкерлар томонидан импортнинг умумий ҳажмини ҳисобга олсак, Пекин Россия Федерациясидан нефть харидорлари орасида биринчи ўринни сақлаб қолмоқда.
Хитой Россия нефтининг импортини анча ошириши мумкин эди, бироқ мамлакат бутун йил давомида қаттиқ карантинлар жорий этилишига сабаб бўлган коронавирус эпидемияси билан курашди. Бу товарлар ва инсонларнингҳаракатини қисқартирди, яъни нефт истеъмоли камайди.
Аммо йил давомида рус нефти чегирма билан сотилганлиги сабабли, Хитой Россиядан эмас, балки бошқа мамлакатлардан импорт қилишдан бош тортган ҳолда нефть истеъмолини камайтирди.
Янги йилда нефтни нима кутмоқда
2023 йилда Россия нефт экспортига таъсир кўрсатадиган энг муҳим омил "нархнинг юқори чегараси" бўлади. У 5 декабрда давлатлар коалицияси: G7, Европа Иттифоқи ва Норвегия томонидан жорий қилинган.
Санкциялар нефт нархи бир баррель учун 60 доллардан ошса, Россиядан нефтни танкерларда ташишни тақиқлашни назарда тутади. Лекин уни ҳар қандай нархда сотиб олиш мумкин.
Харидорга нисбатан иккиламчи санкциялар (жарималар) бўлмайди, ҳатто у Россия хом ашёсини чегараланган юқори нархда сотиб олса ҳам.
Асосий муаммо - нефтни бозорларга, яъни Осиёга қандай етказиб бериш. Негаки, “нархлар чегарасини” жорий этиш Европа Иттифоқи ва АҚШнинг эмбаргосини бекор қилмайди. Россия нефтини уларга ҳеч қандай нархда етказиб бериш мумкин эмас.
"Нархлар чегарасига" тайёрланаётган Россия ўзига содиқ танкерлар паркини тузди, бу эса коалиция мамлакатлари талабини эътиборсиз қолдирди. Танкерлар жуда кўп керак, чунки Россия компаниялари халқаро бозорда кемаларни ижарага олган. Бундан ташқари, энди савдо бозорларигача бўлган транспорт масофаси анча катта, яъни кема ҳаракати учун кўпроқ вақт талаб этилади.
Ҳозирда Россия нефтини экспорт қилиш учун танкерлар етарлими ёки йўқ, номаълум. Катта эҳтимол билан, флотни тўлдириш давом этади. Бу шуни англатадики, 2023 йил бошида биз Россия нефт экспортида иккита самарани кўрамиз.
Биринчидан, Россиядан нефтга чегирма ошади. Харидор давлатлар ўз миллий манфаатларидан келиб чиқиб ҳаракат қиладилар. Улар мазкур позицияни эгаллайдилар: "Биз “нархлар шифтига" қўшилмадик, лекин бизга қўшимча чегирма беринг."
Иккинчидан, Москва нефт экспортини қисқартириши мумкин. Бу мажбурий таъсир, чунки уни ташиш учун танкерлар етарли эмас. Бироқ, буларнинг барчаси аллақачон 2022 йилда эди.
Баҳорда Европа давлатлари Россия нефтини заҳарли деб ҳисоблаб, сотиб олишдан қўрқишди ва Қўшма Штатлар 1 апрелдан импортга тақиқ жорий қилди.
Россия компаниялари зудлик билан барча 100% нефтни Осиё бозорига йўналтира олмадилар, шунинг учун улар экспортни вақтинча қисқартиришга мажбур бўлдилар. Шу билан бирга, нефтга чегирма ҳар бир баррель учун 35 долларга етди. Аммо кузга келиб, экспорт ҳажми йил бошидаги даражага қайтди ва декабрда чегирма бир баррель учун 18 долларгача камайди.
Санкцияларнинг тескари томони
Албатта, санкциялар умуман Россия иқтисодиёти ва ёқилғи-энергетика комплекси учун жиддий синовдир. Аммо қулаш бўлмади. Чунки Ғарб сиёсатчилари тасодифан Россия учун жуда қулай шароит яратиб беришди.
Дунёда энергия ресурслари танқислиги мавжуд. Шунинг учун, агар ташқи таъсир натижасида Россия энергия ташувчилардан бирининг экспортини камайтирса, унинг жаҳон бозорида танқислиги кучаяди, бу эса нархнинг ошишига олиб келади.
Маълум бўлишича, экспортнинг ҳар бир қолган ҳажми Россияга санкциялар жорий этилгунга қадар бўлган пул миқдорини олиб келади. Импорт қилувчи давлатлар эса кўпроқ пул тўлайди. Ахир, нафақат Россия хомашёси, балки бошқа ҳар қандай давлатнинг энергия ташувчилари ҳам қимматлашмоқда.
Москвага босим ўтказишга уринишлар санкциялар ташаббускори бўлган мамлакатларда катта харажатларга олиб келиши маълум бўлмоқда.
Бироқ Россия ичида ҳам хотиржамликка берилиш мумкин эмас. Мамлакатни 2023 йилда углеводородлар экспорти учун флот билан таъминлаш ва дўст давлатлар билан савдо қилиш учун молиявий инфратузилмани барпо этиш зарур.
Бу Россия Федерациясининг бюджет даромадларини ва бутун иқтисодиётининг барқарорлигини - Россия ва унинг дўстона қўшниларини сақлаб қолишга ёрдам беради.
