Инсон эволюцияси бўйича тадқиқот қилган олим Нобел мукофотига сазовор бўлди
19:26 03.10.2022 (янгиланди: 13:43 06.10.2022)
© AFP 2022 / Miguel Riopa
Oбуна бўлиш
Тиббиёт ва физиология бўйича бу йилги Нобель мукофоти Макс Планк эволюцион антропология институти академиги Сванте Паабога топширилди.
ТОШКЕНТ, 3 окт — Sputnik. 2022 йилги физиология ва тиббиёт бўйича Нобел мукофоти швед биологи Сванте Паабога топширилди. Бу ҳақда бугун Стокгольмдаги Каролинска институтининг Нобел қўмитаси маълум қилди.
“Сванте Паабо ўзининг улкан изланишлари туфайли имконсиз бўлиб кўринган ишни амалга оширди: у йўқ бўлиб кетган гоминидлар геноми ва инсон эволюцияси соҳасидаги кашфиётлари учун мукофотга лойиқ кўрилди”, - дейилади баёнотда.
Қайд этилишича, Паабо ўз тадқиқотлари билан илм-фан оламида имконсиз бўлиб туюлган ишни – неандертал геномини кетма-кетлаштиришни амалга ошира олган.
"У, шунингдек, илгари номаълум бўлган гоминид - Денисовский одами ҳақида шов-шувли кашфиёт қилди", - деб таъкидлади қўмита.
Швециялик биолог 70 минг йил аввал Африкадан кўчиб келганидан сўнг йўқолиб кетган гомининлардан генларнинг homo sapiens’га ўтиши содир бўлганлигини ҳам аниқлаган. Замонавий одамларда бу генлар иммунитет тизимининг инфекцияларга қандай жавоб беришини ўрганган. Паабонинг тадқиқотлари бутунлай янги илмий интизом — палеогеномикани дунёга келтирган.
Паабо 1955 йилда Стокгольмда туғилган. 1975 йилдан Упсальс университетида Мисрология, рус тили, фан ва тиббиёт тарихини ўрганган ва 1986 йилда молекуляр иммунология бўйича номзодлик диссертациясини ҳимоя қилган. Кейин у Цюрих университетининг Молекуляр биология марказида ва Лондондаги Саратон тадқиқотлари институтида ишлаган, 1987-1990 йилларда Берклидаги Калифорния университетида қазилма қолдиқлари ва замонавий даврда йўқ бўлиб кетган ҳайвонларнинг генетик материалини ажратиб олиш билан шуғулланган. 1990-1997 йилларда Мюнхен университетида умумий биология профессори, 1997 йилдан буён Лейпцигдаги Макс Планк номидаги эволюцион антропология институтида генетика кафедраси директори.
Паабо палеогенетиканинг асосчиларидан бири бўлиб, генетик усуллар ёрдамида биринчи одамлар ва гоминидларни ўрганади. У бу соҳадаги фаолиятини 1984 йилда Европа музейлари коллекцияларидан қадимий Миср мумияларини ўрганишдан бошлаган. 1985 йилда тарихда биринчи марта мумиялардан генетик материал олинган. 2010 йил март ойида Паабонинг тадқиқот гуруҳи Олтойдаги Денисова ғорида топилган бўлакдан ДНКни ўрганиб, илгари номаълум бўлган гоминидлар тури - Денисов одами антик даврда мавжуд бўлган деган хулосага келган.
Маълумот учун, 1901 йилдан бери тиббиёт бўйича Нобел мукофоти 112 марта берилган. 224 киши лауреат бўлди, улардан 12 нафари аёллар. Мукофотнинг энг ёши 1923 йилда 32 ёшли Фридрих Бантинг лауреати бўлиб, у инсулинни кашф этгани учун мукофотланган, энг кексаси 87 ёшли Пейтен Роус бўлиб, 1966 йилда онкоген вирусларни кашф этгани учун мукофотланган.
Мукофот 10 декабрда, Алфред Нобел вафот этган куни топширилади. Ҳар бир номинация бўйича Нобел мукофотининг пул компоненти 10 миллион кронни ташкил қилади. Швеция валютасининг заифлашиши туфайли бу ҳозирги курс бўйича 900 000 доллардан сал кўпроқ.
