7 октябрда Арктиканинг оғир шароитида “Циркон” ракетаси нишонни аниқ яксон қилиши РФ Қуролли Кучларини энг сўнгги қурол тизимлари ва комплекслари билан қайта жиҳозлаш йўлидаги янги қадам бўлди.
Оқ денгизда “Совет Иттифоқи Адмирал флоти Горшков” ҳарбий кемасидан учирилган "Циркон" гипертовушли ракета 4,5 дақиқада 450 км масофада бўлган Баренц денгизидаги нишонни яксон қилди. Россия Федерациясининг Арктика чегаралари ва Шимолий денгиз йўлининг қанчалик ишончли ҳимояланганлигини кўрсатди. Тезлик 8 Мах’дан ошиб кетди, максимал парвоз баландлиги 28 кмга етди. Лойиҳада 9 Мах’га қадар (10789 км/с дан юқори) ракета тезлигини ва 1000 км/с дан юқори парвоз масофасини назарда тутади.
8 Мах’дан юқори тезликка эришганда ракеталар ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари учун ушлаб бўлмайдиган бўлиб қолади.
“Циркон”нинг ҳайратга солувчи хусусиятлари ядро қуроллари билан муносиб рақобатлашиши мумкин. Гипертовушли ракетанинг битта зарбаси рақибнинг самолёт ташувчи кемасини ёки қуруқликда катта объектни йўқ қилиш учун етарли (ядро каллаклари ҳам бор) бўлади.
Россиянинг энг янги ҳарбий кемаларидан бири - "Адмирал Горшков" ҳарбий кемаси илк бор денгиз нишонига гипертовушли ракетани отди. Олдинги синовда “Циркон”нинг тактик ва техник хусусиятларини ўқ отиш масофаси ва аниқлиги ҳамда гипертовушли ракета тезлиги жиҳатидан тасдиқлади.
Давлат синовлари тўлиқ тугагандан сўнг ("Адмирал Горшков" бортидан ва "Северодвинск" атом сувости кемасидан 10 га яқин учириш), 2020-2021 йилларда кемалар ва сувости кемаларини "Циркон"лар билан қуроллантириш режалаштирилган.
Гипертовушли қайта қуролланиш фақат Ҳарбий денгиз кучлари билан чегараланиб қолмайди. Аввалроқ Владимир Путин ер устида жойлаштириладиган “Циркон” ишлаб чиқарилишини айтиб ўтганди.
Жанговар устунлик
Россия Федерацияси Мудофаа вазирлигининг маълумотларига кўра, “Адмирал Нахимов” крейсери, “Адмирал Горшков” синфидаги фрегатлар, 20385 лойиҳасининг корветлари, 22350, 23560 лойиҳаларининг кемалари ва 885, 885М, 949АМ лойиҳаларидаги атом сувости кемаларини “Циркон”ларни қабул қилади. "Цирконлар" жорий этилиши "Калибр" ва "Оникс" учун ракета учириш қурилмаларини ўзгартиришни талаб қилмайди.
Модернизация жараёнида гипертовушли ракеталарни бошқа ҳарбий кемалар ҳам олиши мумкин. Бу Россия ҲДФ кучининг тез ўсишини таъминлайди. Бир нечта мисоллар.
Жанговар вазиятда, Россия ҲДФнинг (КУГ), 1000 км дан узоқроқ масофага учадиган гипертовушли ракеталар билан жиҳозланган, рақиб самолёт ташувчи кемалар гуруҳини биринчи бўлиб аниқлай олади ва “Циркон” 10-15 зарбаси билан йўқ қилиши мумкин.
“Циркон”лар билан дуелда АҚШ ва НАТО кемаларга қарши ракеталари мағлубиятга учрайди, 500 км га қадар (тезликни ҳисобга олмасдан ҳам) нишонга олиш масофасига эга. Потенциал рақибнинг самолётнинг жанговар радиуси 800 км дан ошмайди, яъни АУГ учун Россия кемаларига олдиндан массив зарба бериш жуда муаммоли. Ҳатто рақиб ҳарбий денгиз авиацияси ҳаракатлари 2000 кмгача бўлган масофада (ҳавода ёнилғи қуйиш билан) ҳам самарасиз бўлади - Россия КУГ ҳаво ҳужумидан мудофаа тизими бу занжир учун ўқ ўтмайдиган.
“Циркон”лар зарбаси АҚШ ҳарбий-денгиз кучларининг, масалан, Ticonderoga’га синфидаги иккита крейсер ёки Arleigh Burke синфидаги бошқариладиган ракета эсминеци иборат бўлган денгиз ҳужуми гуруҳи ўртасидаги тахминий қарама-қаршиликнинг тактик жиҳатдан камида битта кеманинг йўқ қилинишига олиб келади. Тўртта гипертовушли ракетанинг учирилиши иккаласини ҳам йўқ қилишга кафолат беради. Arleigh Burke ЭМ ракетани аниқланиш эҳтимоли 120 кмдан ошмайди, яъни радарда гипертовушли ракета пайдо бўлган пайтдан (агар аниқласа) сув сатҳига урилгунига қадар - тахминан 90 сония.
Бу вақтда ҳатто кингстонларни (кеманинг сув ости қопқоғини) очиш учун ҳам етарли бўлмайди. "Циркон" плазмасида деярли кўринмас рақибнинг ҳаво ҳужумидан мудофаа зонасини бир неча сония ичида енгиб ўтишга қодир. Объектив равишда иккита крейсер ёки УРО эсминецининг КУГ-да битта гипертовушли ракетанинг зарбасини қайтариш имконияти йўқ ва бортдаги электрон уруш тизимлари “Циркон”ни нишонга олиш учун умид кам. Гипертовушли ракетанинг улкан кинетик энергияси Arleigh Burke синфидаги иккита эсминецни "чопиб ташлаш" имкониятини беради.
Эслатиб ўтаман, Россия фрегатлари ва кичик ракета кемаларида "Калибр", "Оникс" ва келажакда "Циркон"ни учириш учун 16 ва 8 камераларга эга. Бу нисбатан кичик кемаларни самолёт ташувчи кемалар зарба гуруҳларининг жиддий рақибларига айлантиради. Масалан, Буюк Британия Қироллик флотининг замонавий ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари 3700 км/с дан юқори бўлмаган тезликда учаётган ҳаво нишонларини уриб туширишга қодир ва улар учун Россиянинг “Циркон” ракетаси шунчаки "тўхтатиб бўлмас" (unstoppable).
Россиянинг сўнгги гипертовушли ракеталари денгиз ва стационар қуруқликдаги нишонларни (қўмондонлик пунктлари, арсеналлар, аэродром ва порт иншоотлари) йўқ қилиш учун мўлжалланган юқори аниқликдаги "Калибрлар" денгиз қанотли ракеталари имкониятларини тўлдиради. “Циркон” РФга нодўстона бўлган давлатларнинг ҲДКлари тактикаси ва технологияларида туб ўзгаришларни белгилайди.
Узоқ муддатли истиқболда, 2025 йилдан сўнг, бортида "Цирконлар" бўлган Россиянинг сувости кемалари потенциал рақибнинг Жаҳон океанининг исталган нуқтасида ўта ҳимоясиз қилади.
Технологик мукаммаллик
Анъанавий реактив двигател томонидан гипертовушли аппаратни тезлатиш мумкин эмас. Циркон ракета двигатели энергия сарфини 20 фоизга оширилган тубдан янги “Децилин-М” ёқилғисида ишлайди. Овоздан юқори даражада ёниш мақсадида атмосфера кислороди оксидловчи восита сифатида ишлатилади. Янги қурол бутун илмий ва техник муаммоларни ҳал қилишни талаб қилди.
Гипертовушли ракета юқори ҳароратли плазма булутида (+1500 ° C дан юқори) учади, алюминий ва магний эрий бошлаганда иссиқликка бардошли пўлат ўз хусусиятларини йўқотади. Шунда ўзи нишонга олиш тизими ва бошқа электрон ускуналар барқарор ишлаши керак.
Берилий қотишмалари, янги аблация материаллари, бор ва углерод толалари асосидаги композициялар, ўтга чидамли қопламаларни ва бошқа космик технологиялар конструкциянинг "ҳаётийлиги"ни таъминлайди, мураккаб траекторияда бошқариш қобилиятини ва анъанавий қанотли ракетанинг маневрлилигини сақлайди.
Буларнинг барчаси нисбатан кичик ҳажмдаги ракетада жойлаштирилган. Очиқ манбалардан маълумки, "Циркон" ракетасининг узунлиги (3К-22) тахминан 6 метрни, жанговар каллакнинг оғирлиги 300 кг ни ташкил қилади. Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, "тўхтатиб бўлмайдиган" ракетани учириш учун илгари яратилган 3C-14 универсал кема отиш тизими ишлатилади.
Америкаликлар стратегик гипертовушли ҳаво ҳужуми қуролларини кам интенсив (ва нисбатан самарасиз) ривожлантирмоқдалар. АҚШда “Циркон” сингари кемаларга қарши гипертовушли ракеталар мавжуд эмас.
Мутахассисларнинг фикрига кўра, РФнинг ушбу соҳадаги устунлиги камида 10 йил давом этади. Дунёда Россиянинг гипертовушли қуролларининг рақобатчиси йўқ, буни ҳатто Ғарбнинг Rand тадқиқот маркази ҳам буни тан олди. Шунга қарамай, "Циркон" - бу Россия Федерациясининг ташқи ҳарбий таҳдидларга жавоби, тинчликни сақлаш технологияси холос. Бугунги кунда Россияга қарши курс Шимолий Атлантика алянсининг устувор йўналиши бўлиб қолмоқда, аммо Россия Федерациясига қарши тезкор глобал зарбанинг (Prompt Global Strike) Пентагон мутахассислари орасида жиддий шубҳа туғдирмоқда. Қурол-яроғ соҳасида Россиядан АҚШнинг сезиларли технологик орқада қолиши Вашингтон ва Брюсселнинг изчил ҳарбий стратегиясининг "ғилдиракларига чўп суқмоқда".
