Таъкидлаш жоизки, уч ҳафта олдин Цукерберг мағрурлик ва такаббурлик билан ўзининг твиттердаги ҳамкасби Дорсининг хатти-ҳаракатларини такрорламаслигини маълум қилган эди, деб ёзади РИА Новости муаллифи Виктор Мараховский.
У "муаммоли" постларни, шу жумладан АҚШ президенти Дональд Трамп муаллифлигидаги постларни жамоатчиликдан яширмаслигини ва улар нотўғри ва ёлғон хабарлар ҳақида эканлиги огоҳлантирмаслигини ҳам маълум қилган. Шунингдек, Цукерберг таъкидлаганки, ижтимоий тармоқнинг иши – ҳақиқат ҳаками бўлиш эмас.
Умуман олганда, Американи вақти-вақти билан қамраб оладиган ва кейинчалик баъзан Атлантикани кесиб ўтадиган "ахлоқий ваҳима" механизми кўп йиллар давомида бир хил бўлиб келмоқда: жамиятда аввалига қандайдир ақл бовар қилиб бўлмайдиган жиноятда айблов чиқарилади, сўнгра, айниқса, манфаатдор босим гуруҳлари (жамоат, ёки сиёсий босим бўлсин) иқтисодий ва давлат идораларига тазйиқ ўтказишни бошлайдилар ва натижада кимнидир жодугар сингари катта майдонда ёқиб юборишади, фаоллар эса аниқланмай қолиб кетган ярамасни қидиришга тушишади.
Худди шундай ҳолат XVII асрнинг охирида машҳур жодугар ови пайтида Салемда бўлган. Яна худди шундай ҳолат ХХ асрнинг ўрталарида МакКартининг яширин коммунистлар кўринишидаги "жодугарлар ови"да ҳам рўй берган. 1980-йилларда ҳам иблисни улуғловчилар (сатанистлар-таҳр.) махфий тармоғининг даҳшати пайтида ҳам шундай бўлган.
Сўнгги йилларда бир жиҳати ўзгарди: илғор дунёда ахлоқий ваҳимани яратиш катта оқимга айланди. Наздимда, 2016 йилдан бери навбатдаги ваҳима тўлқини бўлмаган бирон бир тинч йил бўлмади:
- 2016/2017: ҳамма жойда эркин дунёни бузиб чиққан рус хакерлари
- 2018: ҳамма жойда МеТоо ва эркин дунёни заҳарлаётган рус жосуслари
- 2019: ҳамма жойда Грета ва дунёни ўлдираётган углерод изи
- 2020: ҳамма жойда танаффусларсиз: пандемия, 5G, хитой жосуслари, Жорж Флойд ўлими ва тизимли ирқчилик.
Шундай қилиб: жорий ахлоқий ваҳима - шубҳасиз қизиши, миқёси, қурбонлари сони ва жаҳлдорлик даражаси бўйича рекордлигидир.
Сайёрамизнинг барча медиа маконлари бўйлаб, Адолат учун Курашчилар мақоми остида фаоллар гуруҳлар ирқчилик (худди шу гомофобия, худди шу Трамппарастлик, ҳудди шу рус изи) белгиларини изламоқдалар. Ёдгорликлар қулатилиб ва петициялар ёзилмоқда. Тартибсизликларда ҳалок бўлганлар сони ўнлаб, жароҳатланганлар сони - эҳтимол минглабларга етиб бормоқда.
Дунёдаги барча нарсани ишлаб чиқарувчи корхоналар, сиёсатчилар, бутун бизнес - ўзларини тезроқ фош қилишга ва лаънатли ирқчи ўтмиш билан боғлиқ бўлиши мумкин бўлган барча нарсаларни имкон қадар тезроқ лаънатлашга ҳаракат қилмоқдалар. Мен сўнгги кунларнинг энг ёрқин мисолларини махсус ёзиб чиқдим:
- Uncle Ben's ишлаб чиқарувчилари ўз брендига бирон бир ўзгартириш киритишга ваъда беришди, чунки негр бўлмиш Бен амаки – 19 асрдаги кекса қулларнинг умумлашган жанубий номланишига яққол ишора.
- Eskimo Pie музқаймоғининг ишлаб чиқарувчиси қўрқинчли равишда ўзининг ширинлиги номини ўзгартиришини маълум қилди, чунки у ўз ширинлиги билан олижаноб эскимосларни ҳақорат қилишни қилишни истамайди.
- Англикан черкови раҳбари (қиролича бундан мустасно) Кантербери архиепископи “Исо Масиҳнинг оқ одам қиёфасини қайта кўриб чиқиш керак” деб баёнот берди.
Ушбу талвасаларнинг биздаги заиф акс-садолари - бу Москванинг суши ресторанлари тармоғи аватарининг жинсий озчиликларнинг сиёсий байроғи рангига қайта бўялиши ёки немис концернининг маҳаллий илғор ғоялар комиссарлари томонидан Жорж Флойдга етарлича ҳурмат кўрсатмаганликда айбланган россиялик телебошловчи билан реклама шартномасини бекор қилиши.
Бу ҳаракатларнинг барчаси бир қарашда аҳмоқона бўлиб туюлади, лекин аслида маънавий ваҳима «ғоялар бозори» арбоблари учун худди фонд биржаси ваҳимаси фонд бозори арбоблари учун имконият кабидир.
Агар биржа чайқовчилари вақтинча умумий тартибсизликлар натижасида бирон бир корхонанинг акцияларини қулатиб, уларни фойдали нархда сотиб олишлари мумкин бўлса, унда ғоялар бозори чайқовчилари эса нормалликни назорат қилиш пакетларини қўлга киритиш ва ўз номига ўтказиш учун ахлоқий ваҳима даврларидан фойдаланадилар.
Шу сабабдан илғор дунё аслида бугунги кунда “янги нормаллик” даврига кириб бормоқда. Сўз эркинлигининг асли аҳамияти ҳақидаги эски ғоя дўзахга ғарқ бўлганга ўхшайди.
Бунинг ўрнига, у янада юқорироқ қиймат – сўздан эркинлик кучга кирмоқда.
Яъни, “сейфтизм-хавфсизлик” - ҳар нарсадан хавфсизлик мафкураси. Шу жумладан - шикастловчи / ҳақорат қилувчи / ёқимсиз сўзлар ва фактлардан ҳавфсизлик. Яқинда масхара қилинган “қор учқунлари каби тез эриб кетадиган одамлар” (ўзларини жуда нозик ва жуда ноёб деб ҳисоблайдиган шунинг учун воқеликдан ўзларига нисбатан юмшоқроқ муносабатни талаб қиладиган мижғовлар) орасида пайдо бўлган мафкура.
Шундай қилиб: қандайдир бир ҳангома сифатида бошланган ушбу мафкура энди ҳам маъно, ҳам мазмун, ҳам молиялаштиришга ва жуда катта потенциалга эга бўлди. Гарчи у ҳақиқатни цензура қилиб, Facebook ва Twitter -даги баъзи “муаммоли контент қўмиталари” орқали шахсларни ва фактларнинг барча қатламларини ёпиб қўйишга сабаб бўлмоқда. Бундай имконият ғарбий элиталарнинг жуда кучли ва юқори доиралари учун жозибали кўринмоқда. Буни АҚШнинг 2020 йилдаги сайловлар арафасида улар учун қанчалар кераклиги ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.
Бошқача қилиб айтганда, “қор учқунлари” мафкураси ижтимоий, сиёсий ва бошқа муҳандислик соҳаларида мукаммал эгаллаган кучлар ўз муомаласига киритди. Ва энди улар томонидан гиж-гижланаётган “ҳақ-ҳуқуқ учун кураш гуруҳлари” ишлаб чиқарувчиларга кескин равишда тазйиқ ўтказиб, эндиликда 90 та катта реклама берувчи ўзида барча нотўғриларни унини ўчиришдан бош тораётган Facebook-га бойкотга қўшилишмоқда. Мана энди тармоқ акциялари етти фоизга қуламоқда.
Ва энди миллиардер Марк Цукерберг ўзини, Еврокомиссия маълумотларига кўра, унинг тармоғи томонидан “таркибида нафрат бор” контентни ўчирилиши 82,6% дан 86% гача ўсгани билан оқламоқда. Энди у сўз эркинлиги принципларини қўлдан бой бериб (аттанг, у энди ўта аҳамиятсиз ва жуда хавфли), ҳақиқий цензурани жорий қилишни ваъда қилмоқда.
... Бундан сиз ва биз, ва мамлакатимиз учун қандай хулоса чиқиши мумкин?
Жуда содда.
Агар бизнинг ахборот маконимизни ҳудди шу ижтимоий тармоқларни ташқаридан бошқаришга интилаётган илғор мафкура ташувчилари бошқарадиган бўлса, бизнинг келажагимиз шубҳа остида қолади.
Бу одамлар, амин бўлганимиздек, қисман бизнинг ахборот маконимизни ҳозиргача бошқаришади - таъсир кўрсатувчи ҳонимлар билан реклама шартномалари орқали, радикал феминистик грант микро-нашрлари шаклида “мафкуравий назорат қўмиталари” орқали, Твиттер тенденциялари эга оддий Фейсбук орқали.
Агар давлатимиз “янги нормаллик” ғалабаси байроғи алоҳида Москва суши барлари ва Америка элчихонаси биносининг олд томонидан Россия кўчаларига кўчиб ўтишини истамаса, у ўз ички воқелигини чет эллик ҳақиқат ҳакамлари томонидан цензураланиши ва мафкураланишидан ҳимоя қилиши керак.
Ва иложи борича тезроқ. Акс ҳолда жуда кеч бўлади - ва Россиянинг ўзининг ахборот маконида (Ғарбнинг янги ички ахлоқига кўра) “рус гомофоб троллари” ортидан ов бошланади ва “Россияпараст, яъни муаммоли қарашлар” эгалари овозини асосли ўчира бошлайдилар.
