ТОШКЕНТ, 19 сен - Sputnik. XXVIII “Киношок” фестивалининг бош соврини ўзбекистонлик режиссер Умид Ҳамдамовга берилди. Фестивал ғолиби Sputnik мухбирига ушбу картинани суратга олиш вақтида дуч келган қийинчиликлар ҳақида ҳикоя қилиб берди.
Фильм
“Иссиқ нон” фильми ҳаётда бўлган воқеаларга асосланган. Ундан ота-онаси тирик бўла туриб мактаб-интернатга тушиб қолган қизча ҳақида ҳикоя қилиб беради. Ушбу воқеа режиссер кўз ўнгида содир бўлган, унинг қаҳрамонлари билан режиссёр шахсан учрашган. Картинадаги бош қаҳрамон – турмуш ўртоғи Россияга кетиб қайтиб келмаган ёш аёл – унинг қариндоши. Ушбу аёл ролини ўйнаган ўзбек актрисаси – Феруза Саидова, “Киношок”да энг яхши аёл актриса совринига муносиб деб топилди.
“У аёл тинчгина ҳаёт кечиради, - дейди Умид Ҳамдамов. – У доривор ўтларни йиғиб сотади, ҳар куни нон ёпиб магазинга топширади, зорланмай оиласини боқиб яшамоқда. Турмуш ўртоғи йўқ, у Россияга кетиб ўша ерда уйланган. Албатта, орқага қайтмайди. Аёл буни билади, у энди фақат болалари учун яшамоқда. Шундай яшаш бизнинг аёлларимизнинг қонида бор”.
Ўзбек кино ижодкорлари орасида Умид Ҳамдамов биринчилардан бўлиб ушбу долзарб муаммони кўтариб чиқди. Шу вақтга қадар чет элларга ишлаш учун чиқиб кетаётган эркаклар туфайли оилалар бузилаётгани ҳақида олдин ҳеч ким гапирмас эди.
“Бу жиддий ижтимоий муаммо, - дейди режиссер. – Қариялар ва болалардан ташқари бирорта ҳам эркак қолмаган қишлоқларни мен ўз кўзим билан кўрганман”.
“Иссиқ нон” фильмидаги воқеалар ҳам ана шундай қишлоқлардан бирида содир бўлади. Ушбу фильм ҳақида қизиқ фактлардан бири – унда умуман эркаклар йўқ. Онда – сонда пайдо бўладиган ёш бола ва ақли заиф ўсмирдан ташқари. Эркаклар йўғида оила бошлиғи вазифасини бош қаҳрамоннинг бувиси бажаради. У оила ҳаётини анъанавий урф-одатлар ва қаттиқўл қоидаларга асосан бошқаради. Ўсмир қизалоқ эса бунга қарши исён кўтаради.
Умид Ҳамдамовнинг ўзи ҳам ушбу фильм сюжети Александр Островскийнинг “Чақмоқ” пьесасига ўхшаб кетишини тан олади. Масалан, бош қаҳрамоннинг буваси – бу Островскийнинг Кабанихаси, исёнчи ўсмир эса– Катерина.
Фильм Тошкент шаҳри, Тошкент вилояти ва Жиззах вилоятида суратга олинган. Энг сўнгги саҳналар эса Жиззах вилоятида Айдаркўл бўйида суратга олинган. Фильм атиги бир ой ичида суратга олинган.
Режиссёр
Умид Ҳамдамов 38 ёшда, у Навоий шаҳрида туғилган, Давлат санъат ва маданият институтини битириб, оммвий тадбирлар постановкачиси ва театрда ҳам актёр сифатида ишлаган.
“Мен ҳар доим кино яратишга қизиққанман, – дейди режиссер. – Менимча, театрда томоша икки соатдан кейин тугайди ва томошабин уни эсидан чиқариб юборади. Мен эса узоқроқ давом этадиган ва эсда қоладиган нарса яратмоқчи эдим. Кейинроқ актёр бўлдим ваниҳоят режиссёрга айландим”.
"Иссиқ нон" фильмининг номи нотўғри таржима қилинган. Оригиналида аслида Сугнон, яъни - ўчоқ. Ушбу ном унинг асл моҳиятини яхшироқ тушунтириб беради. Фильмни фестивалга юбориш вақтида кимдир унинг номини сўзма-сўз “Иссиқ нон” деб таржима қилган ва ушбу ном ҳамма жойда эълон қилинган. Мен уни намойиш қилишдан олдин томошабинларга унинг асл номи - ”Ўчоқ” деб эълон қилдим, дейди режиссер.
Нима бўлса ҳам бошида аралаш-қуралаш билан бошланган жараён охири бир неча нуфузли совринлар билан тугади. Гран-придан ташқари, фильм энг яхши аёл актриса ва энг яхши мусиқа номинациялари бўйича ғолиб деб тан олинди.
“Тоир Қўзиев бизда жуда машҳур мусиқачи, мен унинг мусиқаларини тез-тез эшитардим. Кейин билсам, у Ҳиндистон, Францияга тез-тез бориб у ердаги мусиқачилар билан бирга концертлар бераркан. Дастлаб, мен уни таклиф қилганимда, биз бир-биримизни яхши тушунмаган эдик. Лекин 2,5 ой ичида биз биргалашиб буни амалга оширдик. Ҳақиқатдан ҳам мусиқа ушбу фильмга жуда мос тушган”, - дейди Ҳамдамов.
Келажакда бундан 100 йил олдин бўлган воқеалар, хусусан Абдулла Қодирий ҳаёти ҳақида фильм суратга олмоқчиман, - дейди режиссёр. – унга россиядан ҳам бир неча актёрларни таклиф қилишни режалаштирмоқдаман. Келаси йил кузда ушбу фильмни тақдим этамиз деб ўйлайман.
Бош ҳакам
Маълумки, “Киношок” фестивалининг бош ҳаками Юсуф Розиқов эди. У киши ҳам ўзбекистонлик, лекин картина Гран-При олишига “миллий бирдамлик” сабаб бўлмаган.
- Бошида ўз ватандошим фильмини бош совринга тавсия қилиш менга бироз ноқулайдек туюлди, лекин бошқа беш ҳакамдан тўрттаси ушбу фильмни олға суришди. Мен бундай бирдамликни кутмаган эдим, - деди Розиқов фестивалдан сўнг.
Мен бош ҳакам сифатида иккита овозга эга эдим, лекин “Иссиқ нон” фильм учун улар керак бўлмади. Умид Ҳамдамов фильми ғолиб чиқишининг энг катта сабаби – у ҳеч қандай тренд ва брендларга мос келишга ҳаракат қилмасдан, инсон руҳияти ҳақида самимий фильм суратга олган, ана шунинг учун ғолиб бўлди, - дейди бош ҳакам.
