ТОШКЕНТ, 2 фев — Sputnik. Ўзбекистон“Экологик экспертиза, атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш ва стратегик экологик баҳолаш тўғрисида” қонунни ишлаб чиқишда МДҲ ва бошқа қатор давлатлар тажрисидан фойдаланди. Бу ҳақда Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги хабар берди.
Аввалроқ сенаторлар томонидан “Экологик экспертиза, атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш ва стратегик экологик баҳолаш тўғрисида”ги қонун маъқулланган эди. Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги маълум қилишича, ушбу қонунни ишлаб чиқишда хорижий давлатларнинг тажрибалари ўрганилди.
“Қонун лойиҳасини ишлаб чиқишда хорижий давлатларнинг ҳам тажрибалари ўрганилди. Жумладан, экологик экспертиза, атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш ҳамда стратегик экологик баҳолаш соҳасида мавжуд қонунчилиги ўрганилди. Уларнинг қонунларидаги экологик экспертиза объектлари тоифалари, тўлов миқдори, ўтказиш муддатлари, жамоатчилик эшитуви ва бошқалар”, — дея қайд этди мутахассис.
Демак, қонун лойиҳасини ишлаб чиқишда МДҲ давлатлари, шу жумладан Россия Федерацияси, Қозоғистон, Беларусь, шунингдек Сингапур, Туркия каби давлатларнинг экологик экспертиза соҳадаги қонунчилиги ва амалиёти ўрганилди.
“Масалан, Россия Федерациясида “Экологик экспертиза тўғрисида”ги Федерал қонун қабул қилинган бўлиб, мазкур қонунда ҳам атроф-муҳитга таъсир кўрсатиш бўйича фаолият турлари экологик ҳавфлилик даражасига қараб 3 та тоифага ажратилган ҳолда экологик жиҳатдан баҳоланади. Мазкур қонунда давлат экологик экспертизасини ўтказиш муддатлари, экологик экспертиза учун ундириладиган тўловлар миқдорлари ҳам белгиланган”, — деди вазирлик вакили.
Туркияда мазкур соҳа “Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонуни билан тартибга солинган. Мазкур қонуннинг 15-моддасига кўра, атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш экспертизаси ўтказилмасдан бошланган фаолият вазирлик томонидан, лойиҳанинг тақдимот файли тайёрланмасдан бошланган фаолият эса ҳудуднинг юқори турувчи фуқаролик ҳокимияти органи томонидан ҳеч қандай муддат берилмасдан тўхтатилади.
ҚОНУННИ ИШЛАБ ЧИҚИШДАН МАҚСАД
Қайд этилишича, экологик экспертиза фаолияти атроф-муҳит муҳофазасининг энг муҳим тадбири ҳисобланади. Чунки фаолият самарадорлиги объектларга берилаётган давлат экологик экспертизаси хулосаларининг сифати, шаффофлиги ва натижадорлигига узвий боғлиқ.
“2000 йилда “Экологик экспертиза тўғрисида”ги қонун қабул қилинган. Лекин унда асосий тушунчаларга таъриф берилмаган. Халқаро талаблар, экологик экспертиза жараёнларида иштирок этувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳам келтирилмаган. Бу эса соҳа самарадорлигига салбий таъсир кўрсатмоқда”, — дея аниқлик киритди вазирлик мутахассиси.
Янги таҳрирдаги қонунда “Электрон ҳукумат” принципларига асосан атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш бўйича ягона автоматлаштирилган ахборот тизимининг ҳуқуқий асослари белгиланди. Ушбу механизм тадбиркорлик субъектлари учун экологик экспертизага оид материалларни онлайн тақдим этиш ва экологик экспертизаси хулосаларини олиш имкониятини беради.
Қонун халқаро амалиётдан келиб чиққан ҳолда стратегик экологик баҳолаш институтини амалда жорий этишнинг ҳуқуқий нормалари билан ҳам тўлдирилди.
Бу қуйидаги имкониятни тақдим этади:
бугунги кунга қадар экологик экспертизаси объекти сифатида рўёбга чиқарилмаган давлат дастурлари, концепциялари, шаҳарсозлик ҳужжатлари каби стратегик ҳужжатларини экологик баҳолаш орқали фаолиятнинг экологик оқибатларини олдиндан аниқлаш, баҳолаш ва олдини олиш.
Давлат экологик экспертизаси хулосаларининг холислиги ва асосланганлигини таъминлаш, экспертиза бўлинмаларига келиб тушган мурожаатларни кўриб чиқиш, шунингдек, экспертизани ўтказиш билан боғлиқ муаммоли ва баҳсли масалаларни ҳал этиш учун доимий фаолият юритувчи Экспертлар кенгаши ташкил этилмоқда.
Айтилишича, давлат экологик экспертизасини ўтказишга эксперт ва мутахассисларни жалб этиш ўрнига ушбу масалаларни Коллегиал равишда кўриб чиқиш ва ҳал этиш имкониятларини яратади ҳамда экологик экспертиза хулосаларининг шаффофлигини таъминлайди.
Экологик экспертиза объектлари атроф муҳитга таъсир даражаси бўйича учта тоифага ажратилиши натижасида атроф муҳитга локал таъсир кўрсатувчи тўртинчи тоифа объектлари рўйхатдан чиқарилмоқда. Бу эса минглаб кичик тадбиркорлик субъектлари фаолиятига ноқулайликларни, бюрократик тўсиқларни камайтиради, вақт ва харажатларни қисқартиради.
Шунингдек, экологик экспертизадан ўтказиш муддатлари қайта кўриб чиқилмоқда.
Лойиҳа ишлаб чиқувчи ташкилотларга нисбатан малака сертификатини жорий этиш ва ташкилотларнинг рейтингини шакллантиришнинг ҳуқуқий асослари белгиланмоқда. Бу эса сифатиз, экологик нормаларга зид бўлган ҳужжатларни тайёрлашнинг олдини олади ва тадбиркорлик субъектларининг ортиқча вақтини ҳамда молиявий харажатларининг камайишига, лойиҳа ишлаб чиқувчи ташкилотларнинг масъулиятини ва жавобгарлигини оширишга хизмат қилади.
Қолаверса, атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш жараёнларига жамоатчилик кенг жалб этилади. Қонунга жамоатчилик экологик экспертизаси ҳамда жамоатчилик эшитувини ўтказиш тартибларини белгилаш бўйича алоҳида нормалар киритилмоқда.