Ўзбекистонда фаол ва спорт туризми: ҳолати, муаммолари, истиқболлари

TOШКЕНТ, 12 дек — Sputnik. Тошкентда “Ўзбекистонда фаол ва спорт туризми: ҳолат, муаммолар, истиқболлар” мавзусида давра суҳбати бўлиб ўтди. Тадбир Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Туризм қўмитаси, Туризмни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти ва Тошкент давлат шарқшунослик университети ҳамкорлигида ташкил этилди.

Давра суҳбатида Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлиги, Фавқулодда вазиятлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси ИИВ Туризм хавфсизлиги бошқармаси, Ўрмон хўжалиги агентлиги, “Сурхон” давлат қўриқхонаси, “Зомин” миллий табиат боғи, Ҳисор давлат қўриқхонаси ва “Угом-Чотқол” миллий табиат боғи вакиллари иштирок этди.

В Ташкенте состоялся круглый стол на тему "Активный и спортивный туризм в Узбекистане: состояние, проблемы, перспективы"

Соҳа вакиллари нафақат Ўзбекистонда фаол ва спорт туризмини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари ва истиқболларини муҳокама қилиш, давлат идоралари билан тажриба алмашиш учун, балки туризм инфратузилмасини самарали ривожлантириш бўйича ҳамкорликдаги ҳаракатларни ишлаб чиқиш мақсадида йиғилди.

Давра суҳбатида таъкидланганидек, экстремал ва спорт туризми хизматларининг туристик пакетини ишлаб чиқиш билан шуғулланган ихтисослашган нашрларнинг маълумотларига кўра, спорт сайёҳининг ўртача ҳисоби ёки даромади анъанавий сайёҳнинг ўртача ҳисобига нисбатан қарийб уч баравар юқори. Фаол ва экстремал туризмнинг жами жаҳон бозори турли экспертлар томонидан тахминан 400-500 миллиард долларга баҳоланмоқда.

2024 йилда халқаро сайёҳлик нашрларидан бири Бразилияни экстремал туризм учун энг яхши мамлакат деб топди. Рейтингнинг етакчилари орасида Греция, Коста-Рика, Аргентина ва Португалия ҳам бор. Мамлакатлар баҳоланган асосий тоифалар экстремал туризм ресурслари, хавфсизлик, табиий ресурслар, инфратузилма, маданий ресурслар, экстремал туризм имижи ва бренди, шунингдек, ривожланишни қўллаб-қувватлаш бўйича давлат сиёсати бўлди.

Давра суҳбати иштирокчилари Ўзбекистонда жаҳон туризм бозорининг фаол иштирокчиси бўлиш учун барча зарур асосий ресурслар мавжудлиги, чунки бу соҳани ривожлантириш мамлакат иқтисодиётини сезиларли даражада бойитишини таъкидлади.

“Менимча, бизда бу етти тоифанинг барчаси бор. Ҳеч бўлмаганда асосийлари аниқ бор”, – таъкидлади Ўзбекистон Экстремал ва тоғ туризми федерацияси бош котиби Константин Арипов.

2007 йилда ташкил этилган ушбу нодавлат нотижорат ташкилот ҳам Ўзбекистоннинг ушбу сайёҳлик йўналишини ривожлантиришда иштирок этмоқда.

“Федерация фаолиятининг асосий йўналишлари спорт туризми, йўналтириш, MTB велоспорт (тоғ велосипеди), BMX велоспорти, тоғ ва экологик туризм, ўлкашунослик, авто ва мототуризм, велотуризм, сув туризми, спелеотуризм (ғорларни зиёрат қилиш), парапланда учиш, тоққа чиқиш ва шаҳар спорти каби туризм ва спорт турларидан иборат”, — деди Константин Арипов.

Ҳар йили федерация томонидан туризм ва спорт вазирликларининг календарь режалари билан ҳамкорликда йирик фестиваллар, республика чемпионатлари ва Кубоклари ўтказиб келинмоқда. Йилига жами 30 тадан ортиқ тадбир ўтказилади. Энг йирикларидан бири 50 йиллик “Чимён садоси” тадбири. Анъанага кўра, фестиваль 5 мингдан 20 минггача иштирокчини йиғади. Бундан ташқари, йиллик елканли регата мавжуд.

Самарқанд вилоятида фаол туризм мавзусига бағишланган халқаро туризм фестивали бўлиб ўтди.

“Унда 10 тадан ортиқ давлат қатнашди ва ушбу фестиваль доирасида биз спорт туризми бўйича жаҳон чемпионатини ўтказишга муваффақ бўлдик”, – дейди Константин Арипов. “Таъкидлаб ўтмоқчиманки, икки масофа – пиёда ва велосипед бўйича умумжамоа ҳисобида учинчи ва биринчи ўринни эгалладик. Мен айнан спорт турини назаргда тутяпман, бу бошқа мамлакатлардан келган барча иштирокчилар учун кутилмаган бўлди, чунки биз биринчи марта велоспорт туризмини намойиш қилаётган эдик”.

Мутахассислар фаол ва спорт туризмининг фарқини тушунадилар. Фаол туризм кўпроқ туризм тури сифатида тушунилади ва спорт туризми спорт туридир.

“Спорт туризмига келсак, бу айнан тўсиқларни енгиб ўтиш, турли тактика ва усулларни қўллашда инсонни камол топтиришга қаратилган спорт туридир”, – деб тушунтиради Арипов.

Кадрлар тайёрлаш, болалар туризми ва оммавий спортини ривожлантириш, меъёрий-ҳуқуқий базани такомиллаштириш, чегара режимларини енгиллаштириш, автомобиль йўллари сифатини яхшилаш – бугунги кунда ечимини талаб қилаётган масалалар қаторида.

“Агар спорт туризми ҳақида гапирадиган бўлсак, биз бир неча йиллардан буён бутун мамлакат бўйлаб спорт туризми бўлимларини очишни бошлашга ҳаракат қилмоқдамиз, аммо ҳозирча бу иш бермади”, - дейди Константин Арипов.

У ҳозирча Олимпия спорт турларини қўллаб-қувватлаш асосий мақсад қилинганини яширмайди. Унинг қўшимча қилишича, бундай сиёсат ўтган Олимпиадада ҳам ўзини оқлади: Ўзбекистон 13-ўринни эгаллади. Айни пайтда 4 йиллик олимпиялараро цикл бошланди, шунинг учун муаммоли масалаларга қайтишимиз мумкин, дейди соҳа вакиллари.

Давра суҳбатида 2021 йилда хорижда машҳур бўла олган ўзбекистонлик альпинист Сергей Денисенко ҳам бўлди. Сергей жанубий қияликдан Эверестга кўтарилган биринчи ўзбекистонлик бўлди. Шундан сўнг унга “Ўзбекистон ифтихори” фахрий унвони берилди.

Шундай қилиб, Сергей ўзининг тўртта мустақил дастурдан иборат "Тоғлик" ижтимоий лойиҳасини тақдим этди – "21 уфқ" (Ўзбекистоннинг уч мингйиллик чўққиларига чиқиш), "21 каскад" (шаршараларга саёҳат), "21 сароб" (тоғли кўлларга саёҳат) ва "21 ертўла" (ғорлар ва гротларга саёҳат).

"Лойиҳа 2022 йил июнь ойида яратилган ва менинг Эверестга кўтарилганимнинг юбилейига бағишланган", - дейди Сергей Денисенко. — Менда чўққилар тўпламини йиғиш ғояси бор эди, шунинг учун дастлаб лойиҳага фақат "21 уфқ" дастури киритилган эди. Кейин бошқа тоғ жойларини қўшишга қарор қилдим. Уларнинг барчаси Ўзбекистоннинг барча ҳудудларини қамраб оладиган тарзда танланган”.

Лойиҳа муаллифининг сўзларига кўра, битта дастурни бажариш осон иш эмас, бу жуда кўп вақтни олади, куч ва харажатларни талаб қилади, чунки жойлар бутун мамлакат бўйлаб танланган. "Тоғлик" унвони фақат тўртта дастурни тўлиқ бажарганларга берилади, дея аниқлик киритади Сергей Денисов. Шу билан бирга, битта дастурни тамомлаганлар медаль ва борган жойлари рўйхати ёзилган диплом билан тақдирланадилар.

“Энг муҳими, уддалаган веб-сайтдаги рўйхатга "ғолиблар" номинациясида киритилади ва унинг ютуқлари ҳақида дунёнинг исталган нуқтасидан билиб олиш мумкин бўлади. Мен ушбу дастур ва веб-сайтни доимий сақланишига ҳаракат қиламан”, — дея қўшимча қилади Сергей Денисенко.

Лойиҳанинг яна бир аҳамияти шундаки, сайёҳлар ўзларининг тугалланган йўллари ва тасдиқланган жойларини баҳам кўришади.