АЭСнинг қурилиши Ўзбекистонда янги турдаги иқтисодиётни ривожлантиришга ёрдам беради

TOШКЕНТ, 17 окт — Sputnik. Тошкентда “Ўзбекистонда атом энергетикасини ривожлантириш муаммолари ва истиқболлари” мавзуида халқаро илмий-амалий конференция бўлиб ўтди, дея хабар берди Sputnik Ўзбекистон мухбири.

Тадбирда Атом энергияси агентлиги, “Росатом” давлат корпорацияси, Россия Федерацияси Экологик, технологик ва ядровий назорат бўйича федерал хизмати, ЖИДУ қошидаги Илғор халқаро тадқиқотлар институти вакиллари иштирок этишди.

Мутахассислар атом энергетикасига инновацион технологияларни жорий этиш, бу борадаги хавфсизликни таъминлаш масаласига алоҳида эътибор қаратди. Панел муҳокамаси давомида Ўзбекистонда кам қувватли атом станциясини жорий этиш нафақат тоза энергия олиш ва энергия хавфсизлигини таъминлаш имконини бериши таъкидланди.

Кам қувватли атом станцияси иқтисодиётни, илмий ва ишлаб чиқариш салоҳиятини ривожлантириш учун янги технологияни ҳам ифодалайди. Бундан ташқари, АЭС Ўзбекистонни жаҳон “атом энергетикаси клуби”га қўшади.

ЖИДУ қошидаги Халқаро тадқиқотлар институти директори Шерзод Абдуллаев ўз нутқида атом энергетикасини ривожлантиришнинг геосиёсий ва геотехнологик жиҳатларига тўхталиб ўтди.

ЖИДУ қошидаги Халқаро тадқиқотлар институти директори Шерзод Абдуллаев

“Ҳеч кимга сир эмаски, бугунги кунда инсоният глобал технологик силжиш деб номланувчи жуда кам учрайдиган ҳодиса фазосига кириб бормоқда. Бу Ўзбекистон ва барча ривожланаётган мамлакатлар учун жаҳон иқтисодиёти ва халқаро муносабатлар тизимидаги сифат ўзгаришлари ва мавқеини ошириш учун ноёб имкониятни очиб беради", – дейди Шерзод Абдуллаев.

Унинг фикрича, янги технологиялар фаол ривожланиш учун ўзига хос триггер ролини ўйнайди.

“Замонавий ядро технологиялари ҳам триггер технологиялар сифатида таснифланиши мумкин”, — деб тушунтиради Абдуллаев. — Аммо уларнинг салоҳиятидан фойдаланиш учун инновацияларни амалга ошириш ва ривожлантиришнинг моҳиятини тушуниш керак. Гап шундаки, технология ўз-ўзидан пайдо бўлмайди. Улар, биринчи навбатда, элитанинг сиёсий иродасига боғлиқ бўлган мураккаб шарт-шароитларнинг маҳсулидир. Элиталарнинг узоқ муддатли истиқболда геотехнологик фикрлаш қобилияти кўп жиҳатдан миллий иқтисодиётни ривожлантиришнинг асосий йўлларини белгилайди".

Ўзбекистон мисолида, АЭС қурилиши мамлакатнинг янги турдаги иқтисодиётнинг технологик базасини ривожлантириш йўлидаги йўналишига ҳисса қўшиши мумкин бўлган худди шундай триггер ролини ўйнаши мумкин. У бунга мисол тариқасида Ўзбекистонда ҳозирда иқтисодиёт ва бутун жамиятни босқичма-босқич ўзгартираётган рақамли иқтисодиётни ривожлантиришга қаратилаётган эътибор кучайиб бораётганини келтирди.

“ЖИДУ қошидаги Илғор халқаро тадқиқотлар институтимиз яқинда Ўзбекистонда ривожланаётган IT-синфини ўрганиш бўйича кенг кўламли социологик тадқиқот ўтказди. Унинг натижалари шуни кўрсатдики, рақамли технологиялар аллақачон мамлакатимизда янги ижтимоий гуруҳ ва ўрта синфнинг янги сегментининг асосий қадриятларидан бирига айланиб бормоқда”, — деди Абдуллаев.

Шунингдек, у сўнгги йилларда бир қанча ривожланаётган давлатлар томонидан хом ашё экспортига қарамлигини камайтириш ва ишчи кучи сифатини оширишга интилаётган технологик триггер сифатида атом энергетикаси танланганини таъкидлади.

“Араб дунёсидаги биринчи “Баракаҳ” атом электр станциясини Абу-Дабида ишга туширган Бирлашган Араб Амирликлари бунга мисол бўла олади, – деди Абдуллаев. — Туркия ва унинг "Росатом" билан "Аккую" атом электр станциясини қуриш бўйича қўшма лойиҳасини ҳам тилга олиш мумкин. Ҳатто дунёдаги етакчи нефт экспортчиси бўлган Саудия Арабистони ҳам ўзининг биринчи ядровий тадқиқот реакторини қурмоқда ва Қирол Абдулла атом ва қайта тикланадиган энергия шаҳрини ташкил қилди. Саудия Арабистони “Visiоn 2030” дастурига кўра, ядро энергетикаси қиролликнинг муваффақиятли ривожланишининг асосий таркибий қисмларидан биридир”.

Шерзод Абдуллаев, шунингдек, янги технологияларни жорий этиш жуда катта миқдорда электр энергиясини талаб қилишини эслатди.

“Рақамли иқтисодиётга кириш учун жиддий саъй-ҳаракатларни амалга ошираётган Ўзбекистон учун бу мамлакатда кўпроқ электр энергияси ишлаб чиқариш зарурлигининг ўта муҳим кўрсаткичидир ва бу атом электр станциялари қурилиши долзарблигини оширади. Бу баҳоларни, шубҳасиз, технологик геосиёсат нуқтаи назаридан изоҳлаш мумкин”, — дея қўшимча қилди Абдуллаев.

Экспертнинг фикрича, замонавий халқаро жараёнлар дунё аллақачон кучайиб бораётган технологик пойга даврига қадам қўйганини кўрсатмоқда, бу эса пировардида глобал ва минтақавий миқёсда ҳарбий-сиёсий, илмий ва иқтисодий етакчиларнинг янги конфигурациясини белгилаб беради.

“Инновацион ядро технологиялари соҳасидаги пойга ҳам янги технологик даврнинг бўлажак етакчилари аниқланадиган йўналишлардан биридир”, — дея қўшимча қилди у.

Хулоса ўрнида, Ўзбекистон бугун нафақат миллий тоифалар, балки минтақавий тоифалар бўйича ҳам фикр юритишини таъкидлади.

“Бу Ўзбекистоннинг технологик тараққиёти барча Марказий Осиё давлатларининг технологик тараққиётидан ажралмас эканлигини англатади”, - деб тушунтиради эксперт. - Шундай экан, бугунги кунда ривожланиши кўп жиҳатдан хомашё, жумладан, уран экспортига боғлиқ бўлган иқтисодиётдан янги технологик тартибдаги технологиялар улуши юқори бўлган иқтисодиётларга мувофиқлаштирилган ўтиш сари биргаликда ҳаракат қилишимиз керак”.

Шундагина, Абдуллаевнинг фикрича, Марказий Осиё минтақа сифатида бутун жаҳон геосиёсатини тезлаштирадиган ва ўзгартирувчи глобал технологик силжиш жараёнининг тўлақонли иштирокчисига айлана олади.