ТОШКЕНТ, 11 сен — Sputnik. АҚШ президентлигига номзодлар Дональд Трамп ва Камала Харрис иштирокидаги сайловолди дебатининг биринчи босқичи бўлиб ўтди. Дебат ABC телеканали орқали эфирга узатилди.
Трамп яна бир бор Украинадаги можарога АҚШ президенти лавозимини эгаллашдан олдин ҳам барҳам беришга ваъда берди, аммо агар у ноябрдаги сайловларда ғалаба қозонса.
“Мен буни тезда бажараман ва Украина ва Россия ўртасидаги урушни тугатаман. Агар мен президентликка сайлансам, буни президент бўлгунимча ҳам бажараман”, — деб ишонтирди у.
Киевнинг ғалаба қозонишини хоҳлайсизми, деган саволга жавоб берар экан, собиқ президент Россия ва Украина ўртасидаги можарони тўхтатиб, инсонлар ҳаётини сақлаб қолишни исташини айтди.
"Мен миллионлаб одамлар томонидан беҳуда ўлдирилаётган одамларнинг ҳаётини сақлаб қолмоқчиман", — деди Трамп.
Сиёсатчининг фикрича, можарога барҳам бериш АҚШ манфаатларига тўғри келади.
“Менинг фикримча, биз учун энг муҳими можарога барҳам бериш ва келишувга эришиш, келишувга эришишдир. Биз инсонлар ҳаётини йўқ қилишга чек қўйишимиз керак", — дея таъкидлади сиёсатчи.
Республикачи, шунингдек, Оқ уйнинг ҳозирги яшовчиси Жо Байденни Россия етакчиси Владимир Путин билан алоқани бутунлай тўхтатгани учун танқид қилди.
“Охирги икки йил ичида у ҳатто Путинга ҳам, умуман ҳеч кимга қўнғироқ ҳам қилмаган. Бу можаро узоқ вақтдан бери ҳал қилиниши керак эди”, — деди Трамп.
“Байден (Путин - таҳр.) билан қандай гаплашишни билмас эди.У буни қандай тўхтатишни билмас эди, энди сизда миллионлаб ўлганлар бор, вазият эса ёмонлашмоқда”, — дея қўшимча қилди сиёсатчи.
Трамп, шунингдек, агар сайланса, Владимир Путин ва Владимир Зеленский ўртасидаги музокараларни ташкил этишга ваъда берди. Шу билан бирга, у Харрисни Россия ва Украина раҳбарлари билан музокаралар олиб бориш учун юборилганидан кейин тинчликни таъминлай олмаганликда айблади.
Харрис бу даъвони ёлғон деб атади ва у фақат Зеленский билан учрашганини айтди.
"Мен ҳақиқатдан ҳам Зеленский билан Россия босқинидан бир неча кун олдин учрашдим ...Мен президент Зеленский билан учрашдим, у ўзини қандай ҳимоя қилиши мумкинлиги ҳақидаги Америка разведкаси билан ўртоқлашдим”, — деди Харрис.
Демократик партиядан номзод Украинани қўллаб-қувватлаш АҚШнинг стратегик манфаатларига тўғри келишини айтди ва “халқаро қоидалар ва меъёрлар, жумладан, суверенитет ва ҳудудий яхлитликнинг асосий тамойиллари хавф остида” эканини таъкидлади.
Россия президенти Владимир Путин унинг номзодини қўллаб-қувватлаган баёнотидан кейин Трамп ҳам Харрисни танқид қилди.
“Ўтган ҳафта Путин уни (Харрис – Таҳр.) қўллаб-қувватлади ва шундай деди: "Умид қиламанки, у ғалаба қозонади." Менимча, у ҳақиқатан ҳам буни назарда тутган”, — деди у.
Харрис, ўз навбатида, Россия Трампнинг президент сифатидаги фаолиятидан фойда кўради, чунки у "хушомад ва илтифот" орқали бошқарилиши мумкинлигини айди.
Россия президенти ўтган ҳафта Шарқий иқтисодий форумнинг ялпи мажлисидаги чиқиши чоғида Россия амалдаги президент Жо Байден тавсия қилганидек, АҚШ Демократик партиясидан президентликка номзод Камала Харрисни қўллаб-қувватлашини айтди. Россия раҳбари Харриснинг шундай юқумли кулгиси борлигини таъкидлади, шундан биз унда ҳаммаси яхши деган хулосага келишимиз мумкин.
Трамп Харрисни ўсиб бораётган инфляцияга қарши курашиш ва АҚШ иқтисодиётини яхшилаш режаси йўқлигида айблади.
"Унинг режаси йўқ", — деди собиқ президент.
Трамп, Жо Байден ва Камала Харрис маъмурияти ваъда қилган, аммо ўз лавозимида бўлган вақтларида тўлиқ амалга ошира олмаган бир қанча сиёсий масалаларни кўтариб, талабалар кредитлари ва аборт масаласини тилга олди. У, шунингдек, Харрисни ўз сиёсатига эга эмаслиги учун танқид қилиб, у баъзи масалаларда тобора ўзига ўхшаб бораётганини айтди.
Шу билан бирга, собиқ президент ўз рақибини "марксист" деб атади. Трамп, шунингдек, Байден маъмуриятини Қўшма Штатлар учун “фалокат” деб атади ва сўнг “миллионлаб одамларнинг мамлакатимизга келиши” мавзусига ўтди. Кейинчалик у бу масалага қайтди ва Харрис ўзининг "ақлдан озган сиёсати" билан Қўшма Штатларни "йўқ қилди" деган фикрни билдирди.
Республикачи рақибини мунозарани тарк этишга, Вашингтонга боришга ва Байденни “чегарани ёпиш” ҳақидаги қонун лойиҳасини имзолашга мажбур қилишга чақирди.
“Агар у (Байден - Таҳр.) чегарани ёпиш тўғрисидаги қонун лойиҳасини имзоласа, у фақат бу ҳақда Чегара хизматига хабар бериши керак <...>. Агар шундай қилсалар, чегара ёпилади”, — деди Трамп.
Собиқ президент Харрис уни бундай ниятлари борлиги учун танқид қилганидан сўнг, абортни бутун мамлакат бўйлаб тақиқлашга имзо чекмаслигига ваъда берди. У демократларнинг абортга доир сиёсатини "радикал" деб атади ва абортни тақиқлаш штат даражасида ҳал қилиниши кераклигини айтди.
Харрис, ўз навбатида, унинг рақибида иқтисодий режа йўқлигини айтди.
“Унинг иқтисодий режасига назар ташласангиз, энг бадавлат кишилар учун солиқ имтиёзлари ҳақида гап боради”, - дейди у. — У Трампнинг барча импорт товарларига 20% гача бўлган кенг қамровли тарифларни жорий этишга интилишини "кундалик товарларга солиқ" деб атади.
Вице-президентнинг айтишича, Байден маъмурияти Оқ уйда тўрт йил ишлаганидан сўнг "Дональд Трамп қолдирган тартибсизликни тозалаши"га тўғри келган.
У ўз рақибини Қўшма Штатларни "Буюк депрессиядан кейинги энг юқори ишсизлик даражаси", "Фуқаролар урушидан бери демократияга қилинган энг жиддий ҳужум" ва "асрдаги энг ёмон соғлиқни сақлаш эпидемияси" билан тарк этишда айблади.
Харриснинг айтишича, у иқтисод ва яшаш нархининг юқорилигидан хавотирда бўлган америкалик оилаларга ёрдам бериш режаси бор. Шу билан бирга, вице-президент Трампга АҚШнинг амалдаги президенти билан эмас, балки у билан баҳслашаётганини айтиб, Жо Байдендан узоқлашишга ҳаракат қилди.
Харрис Капитолийда 2021 йил 6 январдаги воқеаларни қандай бошдан кечирганини тасвирлаб берди ва Трампни “зўравон оломонни” қўзғатганликда айблади. Собиқ президент бунга жавобан унинг рақиби "бу бемаъниликларни келтириб чиқараётганини" таъкидлади.
Шу билан бирга, республикачи 2020 йилги аввалги сайловлардаги мағлубиятини тан олишдан яна бош тортди. Унинг қўшимча қилишича, у сўнгги пайтларда тарафдорлари олдида қилган чиқишларида Жо Байденнинг ғалабаси ҳақида "истеҳзали" гапирган.
Харрис, шунингдек, Трампни бир вақтлар ўзи учун ишлаган одамлар томонидан қўллаб-қувватланмагани учун танқид қилиб, собиқ хўжайинини қоралаган собиқ амалдорларни санаб ўтди. Сиёсатчининг айтишича, дунё етакчилари Трампни масхара қилишади ва Америка ҳарбий доираларида уни “шармандалик” деб билишади.
"Мен ҳарбий раҳбарият аъзолари билан гаплашдим, уларнинг баъзилари сизда ишлаган ва улар сизни "шармандалик" деб аташади", — деди у республикачига.
Бунга жавобан Трамп Венгрия бош вазири Виктор Орбандан иқтибос келтирди, у аввалроқ дунёга ўзи каби “кучли АҚШ етакчиси” кераклигини айтди. Пенсилваниядаги нутқи чоғида суиқасд уюштириш ҳақида гапирар экан, Трамп Харрис ва демократларнинг риторикаси туфайли “бошидан ўқ еган бўлса керак”, деди.
Дебатдан кейинги сўнгги нутқида Харрис сайловда ғалаба қозонса, Қўшма Штатларни дунёдаги энг ҳалокатли армия билан таъминлашга ваъда берди.
“Мен кичик бизнесга, янги оилаларга сармоя киритиш орқали имкониятлар иқтисодиётини яратмоқчиман... мен биргаликда нима қилишимиз мумкинлигига ишонаман, яъни Американинг дунёдаги мавқеини қўллаб-қувватлаш ва биз ҳақли равишда муносиб ҳурматга эга бўлишимиз, жумладан, армиямизга ҳурмат ва дунёдаги энг ҳалокатли жанговар кучга эга бўлишимизни таъминлашдир." — деди у.
Харриснинг қўшимча қилишича, у президент сифатида Қўшма Штатларнинг “асосий ҳуқуқ ва эркинликларини” ҳимоя қилмоқчи, бироқ нутқининг охирида у Украинани қўллаб-қувватлаш ҳақида гапирмади ва Россияни тўғридан-тўғри тилга олгани йўқ.
"Мен битта оддий савол бермоқчиман: Нега у ҳеч нарса қилмади? Биз таназзулга юз тутган, жиддий таназзулга юз тутган халқмиз. Биз дунёнинг ҳамма жойида чеккадабўлиб қолдик. Дунё етакчилари биз билан нима бўлганини тушунишмаяпти. Бизда етакчилик йўқ ва нима бўлаётганини тушунмаяпмиз”, — деди Трамп.
Сиёсатчи АҚШда демократлар ҳокимият тепасида турган даврда дунёнинг турли бурчакларида авж олган бир қатор можаролар учинчи жаҳон урушига олиб келишидан хавотир билдирди, “бундай ҳолатлар илгари ҳеч қачон кузатилмаган”.
Трампнинг сўзларига кўра, америкаликлар “кимдирнинг ёмон сиёсий раҳбарияти туфайли ўз мамлакатларини қурбон қилмасликлари керак”.
Камала Харриснинг сайловолди кампанияси муҳокамадан сўнг октябрь ойида Трамп билан музокараларнинг иккинчи раундини ўтказишга тайёрлигини айтди. Трампнинг ўзи ҳали бу таклифга жавоб бермади, бироқ мунозарани бутун сиёсий фаолиятидаги “энг яхшиси” деб атади, чунки унинг сўзларига кўра, муҳокама “учга бир бўлган”. Сиёсатчининг қўшимча қилишича, бошқалар унинг бугун оқшом омма олдида чиқишини “буюк ғалаба” деб ўйлашган.
Маълумот учун, республикачи номзоднинг Жо Байден билан баҳсида бўлгани каби, Трамп-Харрис учрашувига ҳам томошабинлар киритилмади. Номзодларнинг микрафони фақат сўзлаш навбати келганда ёқилди. Сўзлаш учун икки дақиқа, жавоб бериш учун бир хил ва тушунтириш учун қўшимча бир дақиқа ажратилди. Баҳс бир ярим соат давом этди.