ТОШКЕНТ, 11 авг — Sputnik. Қадимги Миср пирамидалари ҳали ҳам оддий одамлар ва олимларнинг онгини ҳаяжонга солмоқда. Кўп йиллик тадқиқотларга қарамай, улар қандай қилиб қурилганлиги тўлиқ аниқ эмас. Жасоратли янги назария қадимги муҳандисларнинг имкониятлари ғоясини ўзгартиради, дея хабар берди РИА Новости колумнисти Захар Андреев.
Мутахассис бўлмаганлар учун бундай улкан иншоотлар замонавий технологияларсиз қурилганини тасаввур қилиш қийин. Масалан, Хуфу (ёки Хеопса) пирамидаси ўртача оғирлиги икки ярим тонна, максимал оғирлиги эса 15 та бўлган блоклардан иборат.
Олимларнинг фикрича, буни ўзга сайёраликлар эмас, одамларнинг ўзлари уддалашган.
Бир нечта ёзма манбалар, шунингдек, археология ва бошқа бир қатор фанлар, жумладан, геология маълумотлари қурилиш жараёнини реконструкция қилишга ёрдам беради. Айтганча, иккинчиси, қадимги даврларда Нил бугунги кунга қараганда улкан қабрларга яқинроқ эканлигини аниқлашга ёрдам берди. Сув йўли логистикани таъминлади.
Тадқиқотчилар аниқлаганидек, вақт ўтиши билан қабрларни қуриш техникаси ўзгарган. Қадимги мисрликлар, эҳтимол, пандуслар, кранлар, бўғимли кўтаргичлар ёки бу усулларнинг комбинациясидан фойдаланганлар.
Шунга қарамай, кўплаб оқ доғлар қолмоқда. Француз олимлари томонидан олиб борилган янги фанлараро тадқиқот қурувчилар оғир тош конструкция элементларини қандай қилиб тепага кўтарганлиги ҳақидаги янги назарияни илгари сурди. Палеотехника илмий марказидан Хавер Ландро бошчилигидаги жамоа диққат марказида Миср пирамидаларининг энг қадимгиси - Жосернинг зинапояли қабри бўлди (тахминан милоддан аввалги 2650 йил).
Илгари, қолган қадимги Миср шоҳлари учун мастабалар - хом ғиштдан ясалган тўртбурчак текис тузилмалар қурилган. Жосер пирамидаси ҳам худди шундай бўлиши керак эди. Бироқ, негадир меъмор Имхотеп қурилиш пайтида унинг шаклини ўзгартирди. Баъзи олимларнинг фикрига кўра, ўша пайтда мамлакатда очарчилик бошланган - пирамида ёрдамида мисрликлар худоларни тинчлантиришни ва фалокатни тўхтатишни хоҳлашган. Бу қабрнинг очилмаган сирларидан бири пирамида марказидаги катта вертикал шахтадир. Нима учун кераклиги ҳақида турли хил версиялар мавжуд: шамоллатиш, жойлашган камерага босимни пасайтириш ва бошқалар.
Ландро ва унинг ҳамкасблари сирли бўш жой оғирлиги 300 килограмм бўлган блокларни юқорига кўтариш учун фойдаланилган гидравлик тизимнинг бир қисми эканлигига ишонишади.
Мисрликлар сувнинг даражасини тартибга солувчи сув тозалаш тизимларини қуришган. Тадқиқот муаллифлари Жосер қабри ёнидаги оҳактош иншоотлардан бири илгари ўйланганидек, ҳарбий истеҳком эмас, балки сувни тўплаш ва тозалаш учун ҳовуз бўлиб, у ердан пирамида шахтасига йўналганлигини тахмин қилишди.
Агар гипотеза тўғри бўлса, бу қадимий бинонинг яна бир сирини тушунтиради. Гап шундаки, шахтанингг пастки қисмида тиқинли гранит "саркофаг" мавжуд.
Умумий қабул қилинган версияга кўра, Жосернинг жасади у ерда жойлашган (Айтганча, фиръавннинг мумияси бугунги кунгача омон қолмаган - эҳтимол у қадимги даврларда ўғирланган). Француз тадқиқотчиларининг фикрига кўра, "қути" нинг мақсади бутунлай бошқача - бу сув келиб-кетадиган дарвоза.
Энди Жосер пирамидаси жойлашган Саккарада қуруқ чўл бор. Бироқ, олдинги тадқиқотлар жасур назария фойдасига гапиради: улар минг йиллар олдин Саҳрои Кабирда бугунги кунга қараганда кўпроқ мунтазам ёғингарчилик бўлганлигини кўрсатади.
Манзара саваннага ўхшарди. Қурувчиларда гидравлик лифтни тўлдириш учун сув етарли бўлган бўлиши мумкин.
Маълумки, қадимги подшоҳлик даврида, Мисрда ёмғир суви учун қувурлардан фойдаланилган. Кейинчалик - милоддан аввалги икки минг йилликнинг бошларида - қулай давр тугади ва иқлим қурғоқчиликка айланди.
Тадқиқот бошқа пирамидалар, жумладан Гизадаги Хуфу ва Хафрена қабрлари қурилиши сирининг калити бўлиши мумкин, деб ҳисоблайди Ландро.
“Қурилишда ишлатиладиган монолитларнинг оғирлиги ўнлаб тоннани ташкил этади, бу уларни фақат инсон меҳнати ёрдамида кўчиришни имконсиз қилади. Шу билан бирга, ўрта ўлчамдаги гидравлик кўтаргич 50 дан 100 тоннагача юк кўтариши мумкин. Бу пирамидалар ичидаги яширин конларни ўрганиш тадқиқот учун истиқболли йўл бўлиши мумкин”, — дея қайд этади мутахассис.
Бошқа олимларнинг шубҳалари бор. Кембриж университети геоархеологи Жудит Банбери таъкидлайди: мисрликлар пандус, тахта ва бошқа технологиялардан фойдаланганликлари ҳақида кўплаб ҳужжатлаштирилган далиллар мавжуд.
Аммо гидравлик лифтлар ҳақида ҳеч қандай гап йўқ. "Бу кўтариш мосламаси ишлатилмаганлигини англатмайди", дея қўшимча қилади у. "Аммо Оккам устарасининг принципи ҳам бор: биз аллақачон мавжуд бўлган билимларга асосланишимиз керак."
Банбери қадимги қурувчилар кейинчалик бундай инновацион технологияни унутганига шубҳа қилади. Бироқ, биз билганимиздек, бу баъзида содир бўлади: техник ваколатлар йўқолиш хусусиятига эга. Шундай қилиб, одамлар қадимги Рим муҳандисларининг баъзи ютуқларини империя қулаганидан кейин минг йил ўтгач такрорлай олишган.