Шу кунларда Ғарбда Россияни "тинчликка мажбурлаш" уринишлари кучайиб бормоқда ва икки ой ичида ўзининг энг юқори чўққисига чиқади.
Швейцарияда 16-17 июнь кунлари Люцерн яқинидаги кўлдаги ҳашаматли Бюргенсток курортида Украина бўйича конференция, иккинчи номи "тинчлик саммити" бўлиб ўтиши эълон қилинди. Швейцария ҳукумати 100 га яқин давлатларни йиғишга бел боғлаган. Учрашувнинг асл ташаббускорлари Киев ва Вашингтон бу ерда энг юқори лавозимли амалдорларни кўрмоқчи.
Саммит Ғарбнинг ўтган йилги Глобал Жануб давлатларини Россияга қарши овоз беришга жалб қилишга уринишининг якуни сифатида режалаштирилган.
Илгари дунёнинг турли мамлакатларида бир неча учрашувлар ўтказилган бўлса, жорий йил бошидан Швейцария расмийлари конференцияга бевосита тайёргарлик кўра бошлади. Унинг саналари тасодифан танланмаган: бир кун олдин, 15-куни Римда G7 йиғилиши якунланади. Яъни, коллектив Ғарбнинг асосий давлатларининг барча раҳбарияти аллақачон йиғилади ва улар фақат Алп тоғлари бўйлаб учиб ўтишлари керак бўлади. Люцернда эса уларга Европа Иттифоқи ва НАТО давлатлари раҳбарлари қўшилади. Бу тахминан 35 та давлат - 32 НАТО аъзоси ва Япония билан Австрия.
Аммо саммит улар учун ўтказилмаяпти – улар ўз учрашувларида бир неча бор Украина масаласини муҳокама қилишган. Конференциянинг мақсади Россияга Украинадаги ҳарбий ҳаракатларни тугатиш учун умумий шартлар, талаблар ва идеал ҳолда ультиматум қўйиш учун Глобал Жануб мамлакатларнинг максимал сонини бирлаштириш.
Яъни, аллақачон барча мумкин бўлган санкцияларни қўйган, истак ва талабларини шакллантирган ва Украинани шунчаки қўллаб-қувватлаётган ва қуроллантираётган Ғарб номидан эмас, балки "бутун дунё" номидан. Шу сабабли саммитнинг аксарият қисмини ғарбдан ташқари давлатлар ташкил этиши жуда муҳим.
Зеленский шундай деди: “Биз саммитда 80 дан 100 тагача давлат иштирок этишини кутмоқдамиз. ” Яъни, Ғарб ва Киев учун саммит муваффақиятининг дастлабки формуласи иштирокчилар таркибида бўлади: агар 40 Ғарб мамлакатлари учун (НАТО мамлакатлари, Атлантикадан ташқари Европа ва Япония, Жанубий Корея, Австралия, Янги Зеландия) камида 41 ғарбий бўлмаганлар бўлади. Ташкилотчилар муваффақиятга эриша оладими?
Соф арифметик жиҳатдан, эҳтимол, ҳа - юқори амалдорлар даражасида бўлмаса ҳам, Глобал Жанубнинг 40 та давлати ўз вакилларини юборади. Баъзи юқори амалдорлар ҳам бўлади, чунки Глобал жанубда Атлантикапараст ва ақлдан озган Аргентина президенти Милей каби одамлар ҳам бор. Африканинг баъзи раҳбарлари ҳам келади - Ғарб позициясига қўшилган қитъадаги бир нечта мамлакатлардан.
Аммо буларнинг барчаси ортиқча - саммит ташкилотчилари учун Глобал Жанубнинг фақат бир нечта давлатларининг мавжудлиги масаласи фундаментал аҳамиятга эга. Ҳатто энг юқори даражада бўлмаса ҳам, лекин ҳеч бўлмаганда вазирлар даражасида: биринчидан, биз "бутун дунё биз билан" деб айтишимиз учун, иккинчидан, кўплаб ғарбий бўлмаган давлатлар айнан шу мамлакатларга қараб иш қилади. (яъни, Жанубнинг асосий давлатлари ҳам шундай қилса, улар таклифни қабул қиладилар).
Хўш, Ғарб кимларни жалб қилишга уринмоқда?
Хитой, Ҳиндистон, Бразилия, Жанубий Африка ва Саудия Арабистони - ҳатто Швейцария Ташқи ишлар вазирлиги ҳам улар билан яқин алоқада эканлигини эълон қилиб, уларни алоҳида таъкидлади. Дарҳақиқат, агар юқорида айтиб ўтилган "Катта бешлик" нинг барчаси Бюргенстокда вакиллик қилса, Ғарб саммитда қандай декларация қабул қилинганидан қатъи назар, пиар учун жиддий асосга эга бўлар эди. Ҳатто якуний ҳужжат мутлақо мавҳум бўлса ва ҳеч қандай тарзда Путинга ультиматумга ўхшамаса ҳам. Ғарб дунёнинг асосий давлатлари ўзаро муносабатларни муҳокама қилиши муҳимлигини ва "Россия таҳдиди"га биргаликда қарши туришга ва ҳатто "Россияни изоляция қилиш" ҳақида гапиришади.
Бироқ, бу умидлар рўёбга чиқмайди - барча Катта бешлик мамлакатлари БРИКС ва ШҲТ (ёки бир вақтнинг ўзида иккала ташкилот) аъзоларидир. Шунинг учун, агар улар Бюргенстокда учрашувга рози бўлишса, у ерда G7 ва БРИКС саммити бўлиб ўтаётгани маълум бўлар эди, охирги ташкилот Россиядан ташқари барча давлатлар томонидан тақдим этилган. Буни тасаввур қилишнинг иложи йўқ, ҳатто БРИКС мамлакатлари энг юқори даражада тақдим этилмаган бўлса ҳам.
БРИКСнинг мақсади — Атлантика лойиҳаларида иштирок этмаслик ва Ғарбнинг глобал ҳукмронлигига жамоавий альтернативани яратишдир. Ва "Россияга бутун дунё бўйлаб босим" яратишга уриниш - бу соф англо-саксон лойиҳаси бўлиб, БРИКС ва ШҲТнинг асосий давлатларидан ҳеч бири у билан бирга ўйнамайди.
Уларнинг Швейцария саммитида қатнашишининг ягона сабаби умумий резолюцияни юмшатиш, яъни ундан яққол аксилроссия йўналишини олиб ташлаш истаги бўлиши мумкин. Аммо, таъкидланганидек, бу ҳолатда, конференцияда қатнашиш фактининг ўзи ҳам Ғарбнинг фойдасига ўйнайди - ва буни Глобал Жануб давлатлари тушунади.
Шу сабабли, на Си Цзинпин, на Катта бешлик давлатларининг бошқа раҳбарларининг аксарияти Бюргенстокда бўлмайди ва Хитой делегацияси умуман бўлмайди. Бразилия ва Ҳиндистон вазирлар даражасида вакиллик қилишлари мумкин, аммо уларнинг якуний қарори ҳақида гапиришга ҳали эрта.
Агар Лула ва Моди ўз вакилларини юборса, "тинчлик саммити"да Россияга қарши декларация, ультиматум ҳақида гапирмаса ҳам бўлади - ёки улар фақат Ғарб ва икки-уч ўнта жамоавий давлатлар томонидан имзоланади. уларга қўшилган коллектив жанубнинг асосий бўлмаган давлатлари. Яъни, ҳатто уларнинг тарғибот қиймати ҳам минимал бўлади.
Тарихда "Россияни тинчликка мажбурлаш"га ўхшаш ҳолатлар бўлган. Мисол учун, 1878 йилда Берлинда бўлиб ўтган конгрессда Европа кучларининг бизга коллектив босими, бу Россия-Туркия уруши натижаларидан кейин эришган ютуқларимизни (шу жумладан Болқондаги позицияларимизни ёмонлашини) сезиларли даражада пасайтирди. Аммо кейин Эвропа Россияни уруш билан таҳдид қилди ва император Александр II янгисини бошлашни хоҳламади.
Энди вазият тубдан бошқача: Россия аллақачон Ғарб билан билвосита уруш ҳолатида ва уни ўзининг тарихий ҳудудида олиб бормоқда. Ғарб томонидан ҳеч қандай ультиматум ёки "тинчликка мажбурлаш" уринишлари биз учун заррача аҳамиятга эга эмас ва англо-сакслар энди Россиянинг глобал изоляциясини ташкил қилиш учун куч ва қобилиятга эга эмаслар. Дунё ўзгарди - ва Россия ўз ғарбий ерларини Ғарб қўлидан тортиб олиб, ўз манфаатларини ҳимоя қила олади.