Россия ташқи разведка хизмати маълумотларига кўра, Вашингтон Украина президентини янги бош вазир лавозимига ўзига энг яқин одам – Украинанинг АҚШдаги элчиси Оксана Маркаровани тайинлашга мажбур қилмоқда.
Совет ўқитувчилари бундай ҳолатларда айтишганидек: бу қиз ҳар доим катта умид берган.
Маркарова ўз хўжайинлари, шу жумладан, профессионал актёр Владимир Зеленский билан солиштирганда ҳар доим кўзга ташланмайдиган шахс бўлишга ҳаракат қилган. Аммо иблис унга сеҳр қиляптими ёки Давлат департаментини (Россия учун кўп жиҳатдан бир хил нарса) сезмаслик қийин.
Украина сиёсий географияси нуқтаи назаридан, Маркарова — таъсирсиз Ровно ҳамжамиятининг вакили, аммо Блумингтондаги Индиана университети битирувчиси.
Евромайдан ва давлат тўнтаришидан кўп ўтмай, улар Ғарб маълумотига эга бўлган одамларни ҳар қандай лавозимга тайинлашга уринганларида, у хусусий инвестиция компаниясидан Молия вазирлигига ўтди — ва дарҳол вазир ўринбосари, кейин биринчи ўринбосар ва 2018 йилда Пётр Порошенко даврининг охирида Украина молия вазири бўлди.
Аммо ажабланарлиси Маркарованинг юксалиши эмас, балки унинг ҳаётийлиги: у ҳокимият алмашгандан кейин ҳам, Украинанинг янги президенти Владимир Зеленский Алексей Гончарукни бош вазир этиб тайинлаганидан кейин ҳам ўз лавозимини сақлаб қолди.
Ўша пайтда Ички ишлар вазирлиги раҳбари Арсен Аваков ҳам ўз ўрнида қолган, аммо у Зеленский қўрққан турли миллий баталонлар ва кўнгилли баталонларнинг мураббийи — алмаштириб бўлмайдиган мутахассис қиёфасига эга эди.
Аммо Маркаровадан олдин, янги ҳукумат пул тақсимлаш учун ўз шахсини тайинламаслигини тасаввур қилиш қийин эди. Бунга фақат ўта нуфузли ўйинчи эриша олади. Украинанинг барча олигархларини бирлаштиргандан кўра ким кучлироқ ва Украинанинг бир президенти бошқаси билан алмаштирилганда ўз мавқеини йўқотмади.
Фақат битта номзод — АҚШ вакили.
Бошқа давлатларнинг ваколатхоналари ҳисобга олинмайди:Гончарук ҳукумати тарқатиб юборилганидан сўнг (у Зеленскийни иқтисодда нодон деб атаган ёзувлар эълон қилинганидан кўп ўтмай кетди), Маркарова Ғарбда бошқа жойга эмас, балки АҚШга элчи сифатида хизмат қилиш учун кетди.
Яъни, у Украина ҳукумат тизимидаги асосий лавозимлардан бирини, энг муҳим ташқи сиёсат йўналишини ва улкан кадрларни, орқасида ҳеч қандай дипломатик тажрибага эга бўлмаган ҳолда олди.
Шундай қилиб, учинчи танлов йўқ: у Ровно жодугари ёки Америка агенти. Энди улар ушбу агентни ва ҳозир омадли бўлган аёлни Украинанинг молиявий оқимлари устидан назоратни кучайтириш учун бутун ҳукуматдан дисквалификация қилмоқчи.
Буни Қўшма Штатларнинг мустамлакачи ёки вассал сиёсати деб аташ мумкин, аммо америкаликларни тушуниш осон: бу уларнинг пули, ахир. Аниқроғи, Киевда энди пул йўқ.
АҚШ Конгресси даражасида 60 миллиард доллардан кўпроқ маблағ қолмоқда. Зиқна венгерлар ва словаклар қаршилик кўрсатаётган Европа Иттифоқи даражасида бу тахминан 50 миллиард евро. Ва аллақачон бошланган йил учун Украина бюджетидаги бўшлиқ 44 миллиард долларни ташкил этади — бу ҳарбий харажатлар учун мўлжалланганидан деярли кўп.
Аммо пул бўлади: Ғарб сиёсатини ўзгартиришга ва Россия билан қарама-қаршиликни чеклашга тайёрлигини таъкидлаш учун жиддий сабаб йўқ.
Зеленский келажакда янада мослашувчан бўлиши учун бир неча ой муҳтожликда ўтириш ва асабийлашиш фойдалидир. Бироқ, Москвага қарши ўйин давом этмоқда, шунинг учун Украинани қўллаб-қувватлаш учун маблағ топилади.
Фақат маблағлар камроқ бўлади ва уларнинг сарфланиши устидан назорат янада эҳтиёткор бўлади. Киев расмийлари бу ҳақда Конгрессда ҳам, Еврокомиссияда ҳам огоҳлантириб, кеч бўлмасдан олдин коррупцияга қарши курашиш ва молиявий бошқарувни яхшилашни маслаҳат берди.
Украиналиклар коррупция бўрттирилган муаммо эканлигини ва бу, албатта, Ғарб ёрдамини тақсимлаш билан боғлиқ эмаслигини айтиб, эътироз билдирмоқчи бўлди, аммо охир-оқибат Бош прокурор Андрей Костин ҳаммани очиқлади.
Унинг сўнгги баёнотига кўра, 2023 йилда Украина Қуролли кучларида коррупция жиноятлари сони тўрт баробарга ошган. Аммо мағлубиятга қанчалик яқин бўлса, шунчалик ёмон бўлади. Умуман олганда, ҳамма нарса Киевдаги ижро ҳокимиятини Ғарб ҳомийлари - Украина кампаниясининг асосий акциядорлари орасида ишончни уйғотадиган самарали менежер қўлига ўтказиш томон кетаётган эди.
Маркарова Россия Федерацияси Ташқи разведка хизмати ихтиёрида бўлган махфий маълумотларсиз ҳам идеал номзодга ўхшайди. Шунинг учун биз унинг Киевга қайтишини кутмоқдамиз: Зеленский ҳозир америкаликларни рад эта олмайди. Унинг учун бу ҳаракат ҳукуматнинг иқтисодий блоки устидан оператив назоратни йўқотиш, фирибгарлик учун майдоннинг кескин торайиши ва энг муҳими, Америка Қўшма Штатлари билан алоқаларни боғлаш бўйича монополиянинг йўқолиши ва бу Украина сиёсати дунёсидаги энг муҳим манбалардан биридир.
Вашингтон Зеленскийнинг боши орқали кўп муаммоларни ҳал қила олади ва бу унинг бошини жуда қадрсизлантиради.
Албатта, биз унга ачинмаймиз. Бошқаси ачинарли — Украинани Россияга қарши зарба берувчи кучга айлантириш бўйича Ғарб лойиҳаси Зеленскийда акс эттирилмаган: 2024 йил унинг ботиш йили сифатида бошланди ва унинг якуний қулаши йилига айланиши мумкин.
Президентлик муддати тугаяпти, янги сайловларни ўтказишдан бош тортиш қонунийликка путур етказади. Зеленский машҳурликни йўқотмоқда, таъсирни йўқотмоқда, ўз васийларининг ишончини йўқотмоқда, ўзини тута олмайди — ва сиёсатчи сифатида унчалик қобилиятли эмас, шунинг учун у бундай танишувлар билан ҳокимиятни йўқотиб, айбдорга айланмайди.
Унинг америкалик васийлари ҳам даҳолар эмас, лекин улар ўзлариникини қўлдан чиқармайди. Зеленскийнинг сиёсатдан кетишига ҳозирданоқ тайёргарлик кўрилмоқда, аммо бу кетиш Россия-Украина можаросининг тугашини англатмайди. Унинг тугатилиши АҚШнинг ундан чиқиши билан боғлиқ бўлади, Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавров ҳатто президент Дональд Трамп даврида ҳам буни кутмаган.