ТОШКЕНТ, 12 ноя — Sputnik. Генлар нафақат ташқи кўриниш ва касалликларга мойилликни, балки имтиёзлар ва хатти-ҳаракатларни ҳам кодлаши ҳақида кўпроқ далиллар мавжуд. Олимлар ҳатто ДНК ёрдамида овқатланиш одатларини башорат қилишга ҳаракат қилишмоқда, дея хабар берди РИА Новости.
Вақт ўтиши билан баъзи индивидуал тенденциялар ирсиятга боғлиқ деган гипотеза тобора кўпроқ далиллар топди. Шундай қилиб, 2014 йилда Йел университети шифокори ва социологи Николас Кристакис ва Сан-Диегодаги тиббий генетика ва сиёсатшунослик профессори Жеймс Фаулер генлар бизга ким билан дўстлашишни айтиши мумкинлигини кўрсатди.
Катта юрак тадқиқоти Framingham Heart Study маълумотларига мурожаат қилган ҳолда, мутахассислар 1932 кишини танлашди, уларнинг аксарияти бир-бири билан дўстона алоқада бўлган. Беш юз мингга яқин генетик белгилар таҳлили шуни кўрсатдики, дўстлар бегоналарга қараганда кўпроқ умумий ген вариантларига эга.
"Дўстларингиз сизга шунчаки ўхшамайди, улар генетик жиҳатдан сизга ўхшайди", деди Николас Кристакис.
Жеймс Фаулернинг фикрича, ўхшашлик кичик, генетик белгиларнинг атиги бир фоизи, аммо эволюция назарияси учун унинг аҳамияти катта.
Баъзи олимлар, биз ҳам бирон бир сабабга кўра романтик шерикларни танлаймиз, деб ҳисоблашади. Бизни ўзимиз билан бир хил баландликдаги одамлар ўзига жалб қилади деган тахмин бор. Бундай “симпатия”ни кўпроқ нима аниқлаётгани ҳали аниқ эмас — генетик омиллар ёки атроф-муҳит. Эдинбург университети тадқиқотчилари бу саволга жавоб беришга ҳаракат қилишди.
Улар тадқиқотга Буюк Британиядан 13 мингдан ортиқ жуфтликни жалб қилишди. Уларнинг генотипларини таҳлил қилиб, муаллифлар шундай хулосага келишди: ўз бўйимизни шакллантирадиган бир хил генлар шерик танлаш учун жавобгардир. Яъни, баланд бўйли одам баланд бўйли одамни афзал кўради ва аксинча.
“Scientific Reports”да чоп этилган тадқиқот шуни кўрсатадики, биз ҳам бирон бир сабабга кўра таълим фанларини танлаймиз. Муаллифлар 6584 ака-ука жуфтлиги A-Level дастурига киришда қайси фанлар бўйича рўйхатдан ўтганлигини кўриб чиқишди. Маълум бўлишича, у ёки бу курсни танлаш қарори 80 фоиз ирсият билан белгиланади. Шу билан бирга, атроф-муҳитнинг таъсири, масалан, мактабда ёки уйда, олимлар камтарона 23 фоизни баҳоладилар.
Бошқа тадқиқотлар шуни кўрсатадики, уйқу ва уйғониш шакллари ҳам генетик жиҳатдан аниқланади. Шундай қилиб, халқаро тадқиқотчилар гуруҳи қарийб етти юз минг кишининг геномларини таҳлил қилиб, циркад ритмларни тартибга солувчи генетик вариантларни топдилар.
"Аслида, биз маълум бир режимга устунлик бермаймиз. Бироқ, табиат ўз йўналишини олади ва биз у ёки бу тоифага кирамиз”, — деди Буюк Британиядаги Эксетер университети тиббиёт факултети доценти ва тадқиқот ҳаммуаллифи.
Мутахассисларнинг фикрича, инсон тарбияланаётган муҳитнинг аҳамиятини унутмаслик керак. Ёмон одатлар ва нотўғри хатти-ҳаракатлар катталар оила аъзоларининг болага қўйган намунасининг натижаси бўлиши мумкин.
Психологик травмалар катта таъсир кўрсатади — улар кўпинча ҳаёт йўлини танлашга таъсир қилади.