Аммо, аслида, улар ўртасида содир бўлган воқеа яқин келажакнинг хабарчисидир — Ғарб ва Ғарб бўлмаганлар 1972 йилда Брежнев ва Никсон бошлаган нарсаларни кучли эслатувчи янги тарангликни бартараф этишни қандай бошлайдилар.
Шундай қилиб, бу Австралия бош вазири Энтони Альбанезенинг Пекин ҳақидаги тўрт йиллик ғазабидан сўнг, бешинчи қитъага даҳшатли таҳдид ва умуман хитойликларнинг ғазабидан кейин етти йил ичида Хитойга биринчи ташрифи — санкциялар, жанжаллар, Канберредаги энг юқори қўполлик билан.
Ушбу қитъанинг олдинги ҳукумати Американинг Хитойга қарши ҳар бир ҳаракатини турбо режимида кузатиб борди. Ва энди албанлар Си Цзиньпин билан учрашмоқда, у икки давлат тўғри йўлга қайтганини ва барча йўналишлар бўйича алоқаларни тиклаганини айтди.
Иқтисодиётини деярли бўғиб қўйган Австралияга қарши Хитой санкциялари асосан олиб ташланди.
Тўғри йўл — бу нима? Бу ерда биз Альбанезенинг "биз имкони борича ҳамкорлик қиламиз, қаерда керак бўлса, муҳокама қиламиз" формуласини таъкидлаймиз.
Шанхайдаги хорижий экспортчиларнинг катта ярмаркасида ўзини мақташ учун тузатилган: ҳукуматимиз мамлакат тарихидаги бошқаларга қараганда кўпроқ иш ўринларини яратди.
Иш ўринлари эса — тушунарли, албатта, Хитой билан бизнес, биринчи навбатда, жанжалдан олдин Австралиянинг биринчи иқтисодий ҳамкори бўлган ва ҳозир ҳам шундай бўлиб қолиши аниқ. Ҳа, ва шимолдаги Дарвин порти, бу Хитой компанияси томонидан бошқариладиган ва икки давлат ўртасидаги барча савдо-сотиқ ўтадиган порт энди Австралия хавфсизлигига таҳдид солмайди, ҳаммаси жойида.
Аммо бу муваффақиятнинг расмий байрами, нормализация, "музлик даврининг охири”. Вазиятнинг норасмий баҳолари ҳам бор. Масалан, Гонконгдан келган миллатчи Алекс Ло ғазабланган: Австралия ва Альбанезе шахсан Вашингтонда суверенитети сақланиб қолган Америка қўғирчоғи бўлишни тўхтатдиларми? Масалан, AUKUS лойиҳаси ҳақида — у энди мавжуд эмасми?
Айтганча, ташриф натижаларига кўра маълумотлар тўплами орасида қуйидагилар мавжуд: Музокаралар давомида AUKUS умуман муҳокама қилинмади. Қавсларни ҳозирча олиб ташланг. Аммо Алекс Ло бизга нима ва қандай содир бўлганини эслатади.
Австралия дастлаб Франциядан ўн иккита дизель сув ости кемасини сотиб олмоқчи эди. Аммо кейин америкаликлар келиб, французларни суриб юборишди ва 24 соат ичида Канберрадаги ҳарбий доиралар концепцияни ўзгартирдилар: бизга ядровий двигателли саккизта сув ости кемаси керак, нархи французлар каби 66 миллиард емас, балки, еҳтимол, 368 миллиард доллар.
Тўғри, учлик алянснинг ушбу маҳсулоти (бу ерда Буюк Британия ҳам бор) фақат 2040 йилда хизматга киради. Аммо ҳар қандай ҳолатда ҳам фарқ бор — қирғоқ сувларини патрул қилиш учун зарур бўлган ёки Хитой қирғоқларида ҳужумкор операцияларни ўтказишга қодир сув ости кемалари.
Австралия армияси АҚШдаги ҳамкасбларига тўлиқ бўйсуниши ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Тўғри, Вашингтон биринчи навбатда Австралияга "Германия билан бўлгани каби" йўл тутди — бу унинг иқтисодиётини вайрон қилди, ва энди у бу вазиятни тўғирлаш учун албанларга аниқ индулгенция берди. Лекин бу ҳаммаси тараққиёт. Қолаверса, австралияликларнинг ўзлари ҳам баҳсга олов қўшишмоқда.
Улардан бирида айтилишича, хитойликлар оролларни ўзларига олмасликлари учун уларнинг мамлакати аллақачон Тинч океанидаги барча орол давлатларининг ҳомийси ролини АҚШ номидан ўз зиммасига олган. Яна бири эслатиб ўтади: бу сув ости кемалари нима учун — мамлакатимиз Пекин билан кибермаконда ҳозир ҳам уруш олиб бориши мумкин ва керак. Мана шундай кескин муносабат.
Эслатиб ўтамиз: бир ҳафта олдин биз Россияда ҳам шундай бўлишини айтган эдик — Украина фитнаси тугагандан сўнг, АҚШ иттифоқчилари эҳтиёткорлик билан ва бирин-кетин Альбанезе формуласи билан келишади: "Биз имкон қадар ҳамкорлик қиламиз, қаерда керак бўлса, муҳокама қиламиз". Ва бу истиқболга қандай ёндашиш керак?
Бу ерда иккита фикр бор.
Биринчиси: қўполлик қилишнинг ҳожати йўқ эди. Бу ерда баъзи одамлар ҳеч қандай далил ва асосларсиз юзимизга ёмон нарсаларни айтиб, ҳаддан ошиб кетишди. Кескин муносабат, бизнинг нуқтаи назаримизда, буларнинг барчаси учун узр сўраш каби кўриниши керак ва кечирим сўраш — улар учун жуда қийин. Барча жирканчликни гилам остига супуриб ташлаш осонроқ.
Ва иккинчи фикр: хитойликлар "музлик даври" дан шунчаки совуққа ўтиш олдинга қадам, деб ҳисоблашади ва бу қадам унинг йўқлигидан яхшироқдир, биз ишлашни давом эттирамиз. Эҳтимол, бу ғарбликларнинг қандайдир тўлиқ таслим бўлишини кутишдан кўра реалроқ ёндашувдир.