Сўнгги уч йил ичида Ўзбекистонда Россия капитали иштирокидаги корхоналар сони икки баравар кўпайди, деди Ўзбекистоннинг Россиядаги элчиси Ботиржон Асадов РИА Новости мухбири Кристина Татарникова билан суҳбатда.
– Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги бугунги муносабатларни қандай тавсифлаган бўлардингиз?
– Ҳозирги босқичдаги Ўзбекистон ва Россия муносабатларини сўнгги ўн йилликлардаги энг самаралиси деб таърифлаш мумкин. Улар икки томонлама муносабатларнинг ўзаро ҳамжиҳатлиги, бойлиги, шиддати ва энг муҳими, сифати билан ажралиб туради.
Бундай юксак даражадаги ҳамкорлик, авваламбор, президентларимиз ўртасидаги дўстона ва ишончли муносабатларга асосланади. 2022 йил сентябрда Самарқанд шаҳрида – икки давлат раҳбарлари ҳар томонлама стратегик шериклик тўғрисидаги декларацияни имзоладилар. Икки томонлама парламентлараро ҳамкорлик фаол ривожланмоқда. Икки томонлама иқтисодий ҳамкорлик истиқболлари ҳар йили ҳукумат раҳбарлари даражасидаги Ўзбекистон-Россия қўшма комиссияси ҳамда Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги иқтисодий ҳамкорлик бўйича ҳукуматлараро комиссия доирасида муҳокама қилинади. Ташқи ишлар вазирликлари ўртасидаги мулоқот ривожланмоқда. Ташқи ишлар идоралари раҳбарлари мунтазам учрашиб, сиёсий маслаҳатлашувлар ўтказиб туришмоқда.
– Тошкент ЕОИИ ишида кузатувчи сифатида иштирок этаётганидан мамнунми?
– 2020 йил декабрь ойида бўлиб ўтган Олий Евроосиё иқтисодий кенгаши йиғилишида Ўзбекистонга ЕОИИда кузатувчи давлат мақомини бериш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Ўзбекистон ушбу мақомда ассоциация доирасида ўзаро манфаатли савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришга қаратилган кўп томонлама тадбирлар ва лойиҳаларда фаол иштирок этмоқда. Масалан, қулай шарт-шароитлар яратиш, янги ўсиш нуқталари ва савдо алоқаларини кенгайтириш имкониятларини излаш бўйича ҳамкорликда ишлар амалга оширилди. Ўтган йилнинг охирида Ўзбекистоннинг ЕОИИ мамлакатлари билан товар айирбошлаш ҳажми 23 фоизга ошган. Жорий йилда ҳам барқарор ўсиш динамикаси кузатилмоқда.
Саноат кооперацияси соҳасида ҳам сезиларли натижаларга эришилди. Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ЕОИИ мамлакатлари компаниялари иштирокида устувор тармоқларда юзлаб лойиҳа ва корхоналар ишга туширилди.
Уч йиллик ҳамкорлик режаси доирасида қонунчиликни халқаро стандартларга мувофиқлаштириш, тажриба алмашиш, иқтисодиётни тартибга солиш, савдо-иқтисодий соҳаларда ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантиришга тўсқинлик қилаётган тўсиқларни бартараф этиш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилди.
Ўзбекистон, шунингдек, электрон тижорат, темир йўл транспортини рақамлаштириш, қишлоқ хўжалиги ва иқлим масалалари бўйича индивидуал дастурлар ва саноат лойиҳаларига қўшилди.
– Тошкент ва Москва ўртасидаги товар айирбошлашда ижобий динамикани қайд этяпсизми? Бу миқдорни ошириш мумкинми?
– Россия Федерацияси мамлакатимизнинг асосий савдо ҳамкорларидан биридир. Ўтган йил якунларига кўра, товар айирбошлаш ҳажми тўққиз миллиард доллардан ошди ва жадал ўсиб бормоқда. Товар айирбошлашда қўшимча қиймати юқори бўлган товарлар улуши ортиб бораётгани қувонарли.
Россия, шунингдек, иқтисодиётимизнинг етакчи инвесторларидан биридир. Сўнгги уч йилда Ўзбекистонда Россия капитали иштирокидаги корхоналар сони икки баравар кўпайди. Бугунги кунда уларнинг сони уч мингга яқин. Тоғ-металлургия, энергетика, кимё, қишлоқ хўжалиги, машинасозлик ва электротехника саноатида саноат кооперацияси лойиҳалари фаол амалга оширилмоқда.
Ҳудудлараро ҳамкорлик юқори суръатларда ривожланмоқда. Ўтган йили Ўзбекистон ва Россия делегацияларининг 70 тадан ортиқ ўзаро ташрифлари амалга оширилди. 2023 йилнинг биринчи ярмида икки мамлакат ҳудудларидан делегацияларнинг 50 тага яқин ўзаро ташрифлари амалга оширилди.
Октябрь ойи бошида Татаристонда навбатдаги Минтақалараро ҳамкорлик форумининг ўтказилиши янги келишувларга эришишга хизмат қилади, деб умид қиламиз.
Мамлакатларимиз ўртасидаги савдо-иқтисодий алоқалар, жумладан, ҳудудлар ва хўжалик юритувчи субъектлар даражасида ҳам изчил ривожланиб бораётганини ва ўйлайманки, яқин келажакда биз мамлакатларимиз ўртасидаги товар айирбошлаш даражасига эриша оламиз, деб ўйлайман. 10 миллиард доллар, бунинг учун катта имкониятлар ва барча имкониятлар мавжуд.
– Ўзбекистон президенти матбуот хизмати аввалроқ хабар қилганидек, Россия компаниялари иштирокида "Чирчиқ" технопаркининг инвесторлари 2023 йил охиригача республикада умумий портфели 28 миллион долларни ташкил этадиган янги лойиҳаларни ишга туширади. Тафсилотларни ошкор қила оласизми? Яқин келажакда Россия томони билан яна қандай сармоявий шартномалар имзоланиши мумкин?
– Бугунги кунда Татаристон билан фаол иш олиб борилмоқда. Унинг иштирокида Тошкент вилоятида "Чирчиқ" кимё-саноат технологиялар парки муваффақиятли фаолият юритмоқда. Бу ерда йилига 100 хилдан ортиқ маҳсулотлар, асосан, замонавий пластмасса ва юқори эластик полиуретандан ишлаб чиқарилади.
Татаристон Республикасининг ҳурматли раҳбари Рустам Миннихановнинг ушбу лойиҳани илгари суриш ва амалга оширишдаги ўрнини алоҳида таъкидламоқчиман, унинг яратилишида Қозон "Химград" технополиси мутахассислари ишлаган. Шунингдек, 2023 йилда янги лойиҳа – Жиззах вилоятида технопарк ташкил этилди. Худди шу ҳудудда Ўзбекистон Республикасида Қозон федерал университетининг филиали очилиб, у ерда IT-технологиялари ва муҳандислик мутахассисликлари бўйича мутахассислар тайёрланади. Навоий ва Бухоро вилоятларида ҳам ана шундай қўшма саноат-иқтисодиёт паркларини ташкил этиш бўйича шартнома тайёрлаш ишлари олиб борилмоқда.
Қўшма лойиҳа офиси доирасида лойиҳаларнинг катта портфели ишлаб чиқилмоқда. Жорий йилда савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича мустаҳкам лойиҳалар пакетини ишга тушириш режалаштирилган.
Август ойида Россия иқтисодий ривожланиш вазири Максим Решетников ва Ўзбекистон бош вазири ўринбосари Жамшид Хўжаев ўртасидаги учрашувда икки томонлама ҳамкорликнинг долзарб масалалари, жумладан, "Агроэкспресс" лойиҳасини амалга ошириш масалалари муҳокама қилинган эди. Ушбу ҳужжатга мувофиқ, 2023-2024 йилларга мўлжалланган тезлаштирилган темир йўл транспортидан фойдаланган ҳолда ўзаро маҳсулот етказиб бериш ҳажмини ошириш бўйича келишувга эришилди.
Биз нафақат Тошкент-Москва йўналишида, балки Ўзбекистон ва Россиянинг бошқа вилоятларидан ҳам етказиб беришни ташкил этиш имкониятларини ўрганмоқдамиз. Тез орада Жиззах шаҳрида йилига 810 минг тоннагача маҳсулот ишлаб чиқариш қувватига эга аграр мажмуани ишга тушириш режалаштирилган.
– Икки давлат ўртасидаги маданий-гуманитар ҳамкорлик соҳасида қандай лойиҳаларни қайд эта оласиз?
– Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги бу борадаги ҳамкорлик динамикаси кейинги йилларда янги сифат босқичига кўтарилди. Мамлакатлар ўртасидаги алоқалар маданият, санъат, театр, кинематография ва маданий-гуманитар соҳанинг бошқа йўналишларида кенгаймоқда. Ўтган йил давомида Тошкент ва Москва шаҳарларида маданият бўйича қуйи қўмита мажлислари, шунингдек, музей ходимларининг иккита конференцияси бўлиб ўтди. Ўтган йили ҳам Москва ва Санкт-Петербургда Ўзбекистон маданияти кунлари ва Ўзбек киноси кунлари муваффақиятли ўтказилди.
2023 йилда Нижний Новгород, Екатеринбург, Уфа, Қозон ва Санкт-Петербург шаҳарларида Мукаррама Турғунбоева номидаги "Баҳор" Ўзбекистон давлат рақс ансамблининг гастроль сафари ташкил этилди. Жорий йилнинг 10 сентябрь куни Москвадаги Катта театрда “Лазги. Қалб ва муҳаббат рақси” балетининг намойиши бўлиб ўтди.
Жорий йилда Ўзбекистонда “Россия фасллари” кенг кўламли халқаро маданий лойиҳаси доирасида 15 дан ортиқ маданий-гуманитар тадбирлар ўтказилмоқда. Биз таълим соҳасида муваффақиятли ҳамкорлик қиламиз. Бугунги кунда Ўзбекистонда Россиянинг етакчи олий ўқув юртларининг 14 та филиали очилган ва фаолият кўрсатмоқда, уларда 7,5 мингга яқин ўзбекистонлик талаба таҳсил олмоқда.
2020 йилдан бошлаб ҳар йили Ўзбекистон-Россия таълим форуми ўтказиб келинмоқда, жорий йилнинг 25-26 сентябрь кунлари Санкт-Петербург шаҳрида Россия ва Ўзбекистон университетлари ректорларининг IV минтақалараро конференцияси муваффақиятли ўтказилди. Бу йўналишда бизни кўп асрлик дўстлик, мустаҳкам маънавий-маданий ришталар боғлаб туради. Умумий маданий-гуманитар қадриятларни сақлаш кўп қиррали икки томонлама муносабатларимизни янада мустаҳкамлашга хизмат қилишига ишонаман.
– Ўзбекистоннинг қадимий шаҳарлари – Самарқанд, Бухоро, Хивани кўриш истагида бўлган россияликлар сони ортиб бормоқда. Россиядан келаётган сайёҳлар сони ортганини сездингизми?
– Албатта, россияликлар Ўзбекистонга кўпроқ таътилга кела бошладилар. Сўнгги бир йил ичида россиялик сайёҳлар орасида Ўзбекистонга саёҳатга бўлган талаб ортди. 2023 йилнинг олти ойида Ўзбекистонга келган россиялик сайёҳлар сони ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 1,9 баробар ошиб, 345 минг кишини ташкил қилди. Ўтган йили бу кўрсаткич 185,6 минг саёҳатчини ташкил қилган.
Россиялик сайёҳлар оқимининг ижобий динамикаси 2022 йилнинг баҳоридан бошлаб кузатилмоқда. 2022 йил охирида Ўзбекистонга Россиядан келган сайёҳлар сони 2021 йилга нисбатан уч бараварга ошиб, 567,7 минг кишини ташкил этди ва ҳатто республикага 450 минг Россия фуқароси келган 2019 йилдаги пандемиядан олдинги кўрсаткичдан ҳам ошиб кетди.
Мамлакатлар ўртасидаги визасиз режим туфайли ушбу йўналиш тобора оммалашиб бормоқда. Бундан ташқари, барқарор, кафолатланган, арзон ҳаво қатновлари ҳам бунга ўз ҳиссасини қўшмоқда. Биргина Москвадан Тошкентга кунига 15 дан ортиқ парвозлар амалга оширилади. Шу билан бирга, россиялик сайёҳлар нафақат Тошкентга, балки Самарқанд, Бухоро, Хива, Фарғона каби шаҳарларга ҳам парвоз қилиш имкониятига эга. Бу саёҳатчиларнинг харажатларини сезиларли даражада камайтирди.
Россиялик саёҳатчиларни жаҳон аҳамиятига молик ёдгорликлар, жаҳонга машҳур ўзбек ошхонаси ва меҳмондўстлиги, тил тўсиқларининг йўқлиги, ўхшаш менталитет, умумий тарих ва қадриятлар, шунингдек, турларнинг нисбатан арзон нархлари ўзига жалб қилади.
Ўзбекистон ҳукумати Россиядан туристлар оқимини кенгайтиришни рағбатлантирмоқда. Биз эришилган натижалар билан чекланиб қолиш ниятимиз йўқ ва яқин келажакда Россиядан Ўзбекистонга сайёҳлар оқимини рекорд даражадаги бир миллион кишига етказишни режалаштирмоқдамиз. Бунга Ўзбекистон ва Россия ҳукуматлари томонидан 2022 йил март ойида имзоланган мамлакатларимиз ўртасида сайёҳлик оқимини ошириш учун шарт-шароит яратиш бўйича чора-тадбирлар режаси ёрдам беради. У транспорт-логистика алоқаларини мустаҳкамлаш, ўзаро сайёҳлик оқимини кўпайтириш, шунингдек, Ўзбекистон ва Россия ўртасида янги туристик йўналишларни яратишни ўз ичига олади.
Бундан ташқари, жорий йилда мамлакатларимиз ўртасида туризм соҳасидаги кичик қўмитанинг биринчи йиғилишини ўтказишни режалаштирганмиз. У мамлакатларимиз ҳукуматлараро комиссияси раислари қарори билан тузилган.
– Яқин келажакда Ўзбекистонда туризм соҳасида халқаро тадбирлар ўтказиш режалаштирилганми?
– 2023 йил 16-20 октябрь кунлари Самарқанд шаҳрида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Жаҳон сайёҳлик ташкилоти (ЮНВТО) Бош Ассамблеясининг 25-юбилей сессияси ўтказилиши режалаштирилганини алоҳида таъкидламоқчиман. Ўзбекистон ўз тарихида биринчи марта БМТ Бош Ассамблеяси тизимининг энг муҳим воқеаси ҳисобланган ЮНВТО сессиясига мезбонлик қилмоқда. Форумда дунёнинг 160 га яқин давлатидан туризм соҳасида фаолият юритувчи давлат органлари ва халқаро ташкилотлар раҳбарлари иштирок этади. Бугунги кунда Саудия Арабистони, Албания, Озарбайжон, Багам ороллари, Баҳрайн, Гватемала, Гаити, Кот-д’Ивуар, Индонезия, Монако, Нигер, Панама, Португалия, Серра-Леоне, Украина, Уругвай ва Яман каби мамлакатлардан туризм ташкилоти ва идоралари раҳбарлари ташриф буюриши кутилмоқда.
Мамлакатимизга халқаро миқёсда билдирилаётган бундай ишонч Ўзбекистоннинг нафақат жаҳон туризм бозоридаги ўрни мустаҳкамлиги, балки халқаро муносабатлардаги фаолияти самарадорлигини ҳам кўрсатади.
Жаҳон сайёҳлик ташкилоти Бош Ассамблеясининг 25-юбилей сессиясининг қадимий Самарқанд шаҳрида ўтказилиши мамлакатимизнинг маданий, сайёҳлик, сармоявий ва интеллектуал салоҳияти билан дунёни таништириш, жаҳон ҳамжамияти билан савдо, иқтисодиёт, туризм ва маданият соҳаларида халқаро алоқаларни янада мустаҳкамлаш имконини беради.