ТОШКЕНТ, 20 сен — Sputnik. Киев ва унинг Ғарб иттифоқчилари ўртасидаги қарама-қаршиликлар кучаймоқда. Европа Комиссиясининг Украина қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари импортига қўйган эмбаргони (тақиқ) бекор қилиш қарори Европа Иттифоқининг айрим аъзолари орасида зиддиятларга дуч келди. Украина ҳукумати демаршга жавоб беришга ваъда берди. Аммо бу Киев режимининг ягона ташқи сиёсий муаммоси эмас – кўпчилик билан муносабатлар жиддий бузилган.
Низо уруғи
2023 йилнинг май ойида Европа комиссияси (ЕИ, Европа Иттифоқининг энг юқори ижро этувчи органи) Украинадан Болгария, Венгрия, Польша, Руминия ва Словакияга тўртта тоифадаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини олиб киришни тақиқлади. Бунга биринчи навбатда фермерларнинг норозиликлари сабаб бўлди. Арзон Украина донлари маҳаллий ишлаб чиқаришни хавф остига қўйди.
Эмбарго бир неча бор узайтирилган. Энди уни олиб ташлашди. Еврокомиссия шундай деди: “Мувофиқлаштирувчи платформа ва вақтинчалик чоралар туфайли Украина билан чегарадош бешта давлатда бозор муаммолари бартараф этилди”. Ҳамма ҳам бунга рози бўлмади.
Фақат Болгарияда импортнинг қайта тикланиши фермерларга зарар келтирмаслигига қарор қилишди. Польша, огоҳлантирганидек, Еврокомиссия қарорига қарамай, эмбаргони бир томонлама сақлаб қолди. Венгрия ва Словакия ҳам худди шундай қилишди. Руминия оралиқ позицияни эгаллади: Бош вазир Марчел Чолаку 18 сентябрь куни тақиқни ўттиз кунга узайтиришга тайёрлигини айтди. Аммо ҳозирча Украинадан импорт сўровлари ҳали бўлмади, дея қўшимча қилди у.
“Ливер колбасаси”дан тортиб “заиф интеллект”гача
Киев режими нафақат Европадаги иттифоқчилари билан жанжаллашмоқда. Яқинда Зеленский идораси раҳбарининг маслаҳатчиси Михаил Подоляк Ҳиндистон ва Хитойга нисбатан қўполлик қилишга муваффақ бўлди. Хусусан, унинг айтишича, бу мамлакатлар “заиф интеллектуал салоҳиятга эга”, чунки улар гўёки “ўз қадамлари оқибатларини таҳлил қилмайди”. Хитой Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Мао Нин, Пекиннинг Украина инқирози бўйича доимий масъулиятли позицияни эгаллаб келганига эътибор қаратди ва Подолякдан тушунтириш талаб қилди.
Жавоб жуда ноаниқ эди. “Мен бир сўзни нотўғри қўлладим: “интеллект". "Интеллект” ўрнига “заиф таҳлилий салоҳият” дейишим керак эди”, – деб ўзини оқлади.
Айтганча, шу ўринда ундан турли нуфузли халқаро тузилмалар ҳам жабр кўрди. Подоляк БМТни “пул ишловчи идора”, МАГАТЭ ва Қизил Хочни эса “онгимизни кераксиз тушунчалар билан булғайдиган уйдирма ташкилотлар” деб атади.
Бу ўзига хос дипломатик услубни Зеленскийнинг ўзи ўрнатган. Ёзда у Киевни “ношукурлик” учун қоралаган Бен Уоллесни (ўша пайтда Буюк Британия мудофаа вазири) билан (сиртдан) худди шундай муҳокама қилган. Америка манбаларининг таъкидлашича, Украинадан доимий ёрдам талаблари ва миннатдорчиликнинг етарли эмаслиги Жо Байденни ғазаблантирган. Ўтган йили канцлер Олаф Шольцни “хафа бўлган ливер колбасаси” деб атаган Германиядаги собиқ элчи Андрей Мельникни ҳам эсга оламиз.
Ўзида муаммолари етарли
Украина масалалари хорижлик иттифоқчилар учун тобора зарарли бўлиб бормоқда. Масалан, Варшава ва Будапешт узоқ вақтдан бери Брюссель билан қарама-қаршиликда бўлиб, маблағларни олиш ҳуқуқини берувчи блокировкадан чиқаришга ҳаракат қилмоқда. Киев бу ҳолатда ўзаро босим воситаси сифатида ҳаракат қилади.
Бунга бошқа омиллар ҳам қўшилади. Венгерлар Закарпатьедаги этник озчилик ҳуқуқларининг поймол этилиши муносабати билан Киевга қарши норозиликларни тўплашди, поляклар эса украиналик қочқинлар билан боғлиқ саволларга эга. Шу билан бирга, Польшанинг ҳукмрон партияси маҳаллий фермерлар билан боғлиқ муаммоларни тезда ҳал қилишга ҳаракат қилмоқда, чунки бир ойдан кейин парламент сайловлари бўлади.
Сайлов омили хорижда ҳам муҳим. Украина масаласи Американинг асосий партиялари келишиб олган ягона масала эди, аммо ҳозир республикачилар тобора кўпроқ Байденни айбламоқда ва Киевга ёрдамни қисқартиришни талаб қилмоқда. Агар демократ-президент иккинчи муддатга Оқ уйда қолишни истаса, рақибларини тинглаши керак.
Подолякдан хафа бўлган Хитой ва Ҳиндистон Россия билан ҳеч бўлмаганда БРИКС доирасидаги мажбуриятлар билан боғланган ва шунинг учун Украинага кутилган ёрдамни бера олмайди. Пекиннинг Киев учун воситачилик ҳаракатлари етарли эмаслиги аниқ. Ғарб ёрдами ҳам етарли эмас. Аммо Вашингтон ва Европа пойтахтларидан келган белгиларга қараганда, 2022 йилда Зеленский сўраган ҳамма нарсани олган, энди эса бунга умид қила олмайди.