ТОШКЕНТ, 31 авг — Sputnik. Айни пайтда энг машҳур америкалик журналист Такер Карлсон Европага сафарини давом эттирмоқда. Сафар давомида у аллақачон Сербия президенти билан интервью олишга муваффақ бўлган ва кечагина Венгрия раҳбари билан бўлган суҳбатини эълон қилди.
Виктор Орбан ўзига содиқ бўлиб чиқди ва дарҳол Европадаги сиёсий жанжалнинг энг юқори чўққисига чиқди. Шу билан бирга, у Венгрия ва Сербия Россия газ йўллари фаолиятига аралашиш бўйича ҳар қандай уринишни уруш баҳонаси сифатида кўришини айтди. Бу ниҳоятда шаффоф дипломатик атамалардан таржима қилинганда, агар кимдир “Турк оқими” қувурини портлатиш ёки бошқа йўл билан беркитишга уринса, Будапешт ва Белград қўлларида қурол ва зирҳли техникалар иштирокида қувур учун курашишга тайёрлигини билдиради. Суҳбат якунида Орбан “керакли одамлар” унинг хабарини эшитгани ва ҳаммасини тўғри тушунганига ишонч билдирди.
Ҳа, Европа халқлари оиласида ана шундай беғубор дипломатия ҳукм суради.
Айтиш керакки, Ғарбнинг икки юзламачиси дипломатияси орасида Виктор Орбан ҳақгўй ва тинчликни бузувчи ҳисобланади ва у Европа Иттифоқининг бошқа сиёсатчилари сукут сақлашни афзал кўрадиган реал фактларни айтди.
Венгрия раҳбарининг интервьюси билан бир вақтда “Financial Times” газетасида яна бир мақола эълон қилинди. Унда “Global Witness” халқаро ташкилоти маълумотларига таяниб, аниқ бир хулосага келинган: жорий йил охирига қадар Европа давлатлари Россияда ишлаб чиқарилган суюлтирилган газни рекорд миқдорда харид қиладилар.
Таҳлилларга кўра, Хитой анъанавий тарзда Россия газининг асосий харидори бўлиб қолади, жорий йилнинг январь-июль ойлари давомида у ерга етказиб бериш ҳажми бирданига 62,7 фоизга ошиб, 4,46 миллион тоннани ташкил этди. Молиявий нуқтаи назардан ҳам худди шундай жараён кузатилди - нархларнинг ўзгариши туфайли Россия энергия ресурслари экспорти 20 фоиздан кўпроқ қимматлашди ва трейдерларнинг даромадлари миқдори салкам уч миллиард долларга етди.
ХХР бу ролда таниш, аммо рўйхатнинг кейинги қаторидаги давлатлар мутлақ кутилмаган бўлди. Россиядан суюлтирилган газ сотиб олиш бўйича иккинчи ўринда Испания, митти Бельгия учинчи ўринда. Ушбу мамлакатларга Россия импортининг кескин ўсиши туфайли Эвропа Иттифоқи доирасида суюлтирилган газни сотиб олишнинг умумий ҳажми бирданига 40 фоизга ўсди. Financial times ҳам, Global Witness ҳам кузатилаётган ушбу тренд ҳамда қаттиқ санкциялар дош беролмаган Европа давлатларининг заифлигидан жуда хафа.
Биз била туриб иккала янгиликни битта тугунга боғладик.
Европа Россия энергия ташувчилардан воз кечиб, Москвани қаттиқ жазолаши ва шу билан Россия мудофаа бюджетини тубдан қуритиши ҳақидаги иборани фақат ўзга сайёраликлар эшитмаган бўлиши мумкин.
Шошилинч жорий қилинган тақиқлар ва эмбарголар натижасида Россия барча асосий товар турлари бўйича асосий иштирокчи бўлган халқаро бозорда нархлар стратосферага учиб кетди. Бу ўтган йили мамлакатимизда ишлаб чиқарилган нефть, газ, кўмир ва уларни қайта ишлаш маҳсулотларидан давлат бюджетига қарийб 300 миллиард доллар даромад келтирди. Йўл-йўлакай, ваҳимага тушган европаликлар ҳамёнидан Норвегия ва Қўшма Штатлар каби бошқа ресурс таъминловчи давлатлар ҳам фойда кўрди.
Жорий йилда Ғарбдаги сиёсий лидерлар ўз жойида қолади. Минбарлардан қуёш каби порлашди, аммо уларнинг кўриниши на жисмоний географияни, на логистика қонунларини ўзгартира олди. Углеводород конлари ўз жойларида қолди, спот шартномаларга ўтиш ва қувурларни этказиб беришдан воз кечиш ташувчилар ва савдо флотлари эгалари ишлаб чиқарувчилардан деярли кўпроқ даромад олишни бошладилар.
Россия либерал ҳамжамияти орқали коллектив Ғарб бундай бўронлардан ҳеч қандай қийинчиликсиз омон қолади, деган тушунчалар "ташланмоқда". Гўёки, қанча керак бўлса, шунча пул чоп этилади, дегандек.
Бозорнинг объектив ҳақиқати шундан иборатки, кенг кўламли санкциялар уруши бошланганидан икки йилдан камроқ вақт ўтгач, яқинда ҳатто энг кучли ва бақувват немис иқтисодиёти ҳам таназзулга юз тутди. Брюссель ҳар бир алоҳида мамлакатнинг истеъмол улушини ҳисобга олган ҳолда энергия ресурсларини ўзи сотиб олишда етакчи ўринни эгаллашга ҳаракат қилди, аммо бу режа шубҳасиз яроқсиз бўлиб чиқди ва кўриб турганимиздек, бугунги кунда ҳар бир мамлакат ўз ресурсларини жимгина тўлдиришга ҳаракат қилмоқда. Ҳатто дўст бўлмаган Россиядан нефть ёки табиий газ сотиб олиш билан бўлса ҳам.
Эски бир мақол бор: “ҳолва” сўзини қанча такрорласанг ҳам, оғиз ширин бўлмайди. Ушбу ибора Европа Иттифоқининг Россия энергия манбаларини рад этиш жараёнини мукаммал аниқлик билан ифодалайди.
Ғарбда қанча мақолалар ёзилди, қанчалар аянчли нутқлар айтилди, Москва билан савдо алоқаларининг узилиши ҳеч нарсага таъсир қилмайди, деган ширин ваъдалар берилди. Аслида, Европа шарқдан углеводородларни сотиб олишда давом этмоқда, фақат ҳозир у уялиб, яширинча буни амалга оширмоқда. Шу билан бирга, ўсиш динамикасига кўра, бошқа йўналишлар орқали етказиб бериш ҳажми чекланган ёки шунчалик қимматки, Европа Иттифоқи давлатлари қўлларида қурол билан қимматбаҳо қувурлар ва терминалларни том маънода ҳимоя қилишга тайёр. Ҳатто бир-биридан.