ТОШКEНТ, 1 июн – Sputnik. Қор қоплони ёки ирбис йиртқичларнинг энг кам учрайдиган турларидан бири ва Ўзбекистоннинг баланд тоғларида яшайдиган ягона йирик мушукдир.
Ўзбекистон Табиат ресурслари вазирлиги нега қор қоплонлари йўқ бўлиб кетиш арафасида турганини, уларни кузатиш қанчалик қийин эканини ва уларни сақлаб қолиш бўйича Ўзбекистонда қандай чоралар кўрилаётгани ҳақида Sputnik мухбирига ҳикоя қилиб беришди.
© министерство природных ресурсов Узбекистана
Халқаро табиатни муҳофаза қилиш иттифоқининг Қизил рўйхатига Қор қоплони "заиф" мақоми билан киритилган. 2019 йилда қор қоплони Ўзбекистон Қизил китобига “йўқолиб кетиш арафасида” мақомида киритилган. Бундан ташқари, қўшни республикалар – Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистоннинг миллий Қизил китобларига киритилган.
Нега улар йўқ қилинмоқда?
Қор қоплонларини йўқ қилишнинг асосий сабабларидан бири бу уларнинг чиройли териси учун браконьерликдир. Бундан ташқари, уларни қафасга солиб намойиш қилиш учун ҳам қўлга олинади. Яна бир сабаби чорва молларига қилинган ҳужумлар туфайли ҳам йўқ қилинади. Яқин вақтгача Ўзбекистонда қор қоплонлари сони 50 дан 80 тагача бўлган. Бироқ ёввойи ҳайвонларни кузатиш ва қайд этишда қўлланилаётган замонавий технологиялар туфайли бугунги кунда Ўзбекистон Табиий ресурслар вазирлиги маълумотларига кўра, ушбу йиртқичларнинг 100 дан ортиғи аниқланган.
2021 йилда Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қор қоплонини сақлаш бўйича чора-тадбирлар дастури (2021–2030 йиллар)” қабул қилинди. 2022 йилда эса Ўзбекистон Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ҳамда Фанлар академияси томонидан мамлакатимизда қор қоплони мониторинги методологияси тасдиқланди. Бу, жумладан, ҳудудни белгилаш учун жойларни қидиришни ўз ичига олади - тирналишлар, нажаслар, сийдик излари, деб таъкидлади Табиий ресурслар вазирлиги.
© Sputnik / Maksim Blinov
/ Фото қопқонга тушди!
Ўзбекистонда қор қоплонлари популяциясини ўрганиш учун камера қопқонларидан фойдаланилади. Бошқарма маълумотларига кўра, улар ноёб ҳайвонлар яшайдиган асосий ҳудудлар: Ҳисор давлат қўриқхонаси, Чотқол давлат биосфера резервати ва Угом-Чотқол давлат миллий боғига ўрнатилган.
"Ушбу ҳайвонларнинг популяцияси ҳақида аниқроқ маълумотга эга бўлиш учун қор қоплонининг аллақачон маълум бўлган яшаш жойларини, шунингдек, ўнлаб йиллар давомида ўрганилмаган ҳудудларни узоқ муддатли ўрганиш керак", - деди бошқарма.
Табиатда қор қоплони билан учрашиш - бу камдан-кам омад. Шунинг учун, ҳайвон камера тузоғига тушганда, бу аллақачон ҳодисадир. Ахир, қор қоплонлари жуда эҳтиёткор йиртқичлардир ва кўпинча ёлғиз топилади.